Publiceren kan voor minder dan de helft van de prijs

Momenteel wordt er in heel Europa onderhandeld over nieuwe contracten. In tegenstelling tot de vorige ronde onderhandelingen organiseren instellingen zich nu op internationaal niveau, en wisselen ze informatie uit over de afspraken die zij in het verleden hadden en hun inzet bij de onderhandelingen. Tegelijkertijd hebben de uitgeverijen er ditmaal voor gekozen elk hun eigen geluk beproeven in de onderhandelingen.

De inzet van de instellingen is 100% open access voor minder geld, vergelijkbaar met de inzet van de Europese Unie. Een aantal uitgevers heeft al aangegeven dat dit er volgens hen niet inzit, er zou eerder geld bij moeten. In meerdere landen, waaronder Duitsland en Zweden, zijn de onderhandelingen met onder andere Elsevier daardoor in een impasse geraakt.

Ver onder de ‘marktprijs’

Gisteren maakte een internationaal consortium van uitgevers, het TTOA consortium Het Transition To Open Access consortium is een initiatief van de Fair Open Access Alliance. , die overwegend bestaat uit uitgevers die van origine al open access waren, bekend een alternatief te kunnen bieden. Zij stellen voor niet meer dan €1400 per artikel (gemiddeld) een peer reviewed en 100% direct open access systeem in de lucht te kunnen houden. Dat bedrag en die voorwaarden staan in schril contrast met de inzet van de grote uitgevers, en het gemiddelde bedrag dat nu per artikel wordt betaald.

In 2015 schatte de Max Planck Digital Library (MPDL) dat kennisinstellingen alles bij elkaar tussen de €3800 – €5000 per artikel kwijt zijn aan publiceren. Dit komt onder andere door het feit dat instellingen zowel een abonnement afsluiten bij de uitgever als dat onderzoekers zelf vaak nog betalen voor hun publicatie. De inzet van bijvoorbeeld de Duitse onderhandelaars was dan ook om de €3800 aan te houden mits alle publicaties open access zouden worden.

Open access onderhandelaar namens de VSNU Koen Becking (Tilburg University) zegt het initiatief te omarmen. Hij vindt de publishing fee van het TTOA consortium interessant. “Dit is helemaal geen gekke gedachte. Op Europees vlak zijn we nu ook bezig met een inventarisatie van wat publiceren nu eigenlijk zou moeten kosten, en dan komen we ook uit in de buurt van een dergelijk getal.”

Saskia de Vries (Fair Open Access Alliance) is een van de initiatiefnemers van het consortium. Zij hecht groot belang aan de transparantie van de kosten. “Je hebt er gewoon recht op om te weten waarvoor je nu eigenlijk betaalt. Als de garage je voor het repareren van je auto een rekening voorschotelt dan wil je ook weten waar die kosten in zijn gaan zitten. Zo werkt een echte markt.” Ze hoopt hierdoor ook de grotere uitgevers te dwingen tot meer openheid. “Laat Elsevier maar eens inzichtelijk maken dat ze forse winsten maken op publiceren.”

Platform als toegangspoort

Het consortium, dat onder andere bestaat uit uitgeverijen PLoS, Ubiquity, De Gruyter en Brill en vier kleinere geeft aan flink onder de huidige ‘marktprijs’ te kunnen duiken. Het gehanteerde model gaat uit van een gezamenlijk platform. Auteurs kunnen via een gedeelde portal hun artikel aanbieden en deze wordt vervolgens naar de meest geschikte wetenschappelijke tijdschrift geleid om te worden peer reviewed. Dat zijn er nu nog maar acht in totaal, maar de Vries is hoopvol. “Er lopen op dit moment gesprekken met meer dan tien andere partijen, en niet de minste namen.”

Daar ligt volgens de initiatiefnemers de kracht. “We weten inmiddels dat wetenschappers niet geneigd zijn zomaar mee te doen aan een nieuw (mega)journal.” Het feit dat open research initiatieven als die van het Wellcome trust maar nauwelijks worden gebruikt ziet ze als een duidelijk voorbeeld van dit probleem. “Wetenschappers baseren hun keus waar te publiceren veelal op de reputatie van een tijdschrift in de zin van: is het goede peer review, is het betrouwbaar werk en wordt er fatsoenlijk met auteurs en reviewers omgegaan?”

Een van de andere doelstellingen van het TTOA is om deze mogelijkheid aan te grijpen om nu eens voorbij de gewraakte impactfactor te komen. “We willen werken met responsible metrics, indicatoren die iets zeggen over de wetenschappelijke waarde van artikelen, en de betrouwbaarheid ervan.” Om dit te bereiken heeft het consortium ook een aantal wetenschappelijke partners, waaronder het de Max Planck Digital Library, QOAM en het CWTS uit Leiden weten te betrekken bij de ongetwijfeld flinke onderneming die hen voor de boeg staat.

Europese ontwikkelingen

Het consortium reageert met hun voorstel indirect op de oproep van de Europese Commissie voor een Open Research Europe Publication Platform. Daarin werd opgeroepen tot een open source, direct open access, en voor auteurs gratis platform, de enige wijze waarop het voorstel niet voldoet aan de criteria is dat het eindstation van een publicatie geen algemeen platform is maar een bestaande publicatie.

Desalniettemin laat speciale EU gezant open access Robert-Jan Smits weten het initiatief met open armen tegemoet te treden. “Dit indrukwekkende initiatief laat zien dat de open access beweging meer dan ooit gecommitteerd is aan een versnelde lijn naar concrete maatregelen. Het ondersteunt mijn ambitie om deze transitie voor 2020 te voltooien, conform de afspraken die de EU ministers hier over hebben gemaakt. Het TTOA initiatief vind ik innovatief en de betrokken partners zijn ‘rock solid’.”