Veel ministeries trekken aan internationaliseringsvisie OCW

In Café Dudok in Den Haag werd gediscussieerd over de internationaliseringsvisie van de Vereniging Hogescholen en de VSNU. De voorzitter van de VSNU, Pieter Duisenberg was helder over waarom deze agenda is opgesteld. ”Internationalisering vind ik echt een enorme kans voor Nederland, daarom vind ik het heel erg belangrijk dat we dit doen. Dit is ook een kans voor studenten en voor de wetenschap, die is namelijk erg afhankelijk van die internationale samenwerking. Het is ook een kans voor de arbeidsmarkt. De demografie gaat tegen ons werken en daarom moeten we talent van buiten halen.”

Grofstoffelijke instrument van numerus fixus

Vanuit het publiek mocht Kristel Baele, de voorzitter van de Erasmus Universiteit reageren. Zij is ook de bestuurlijk trekker namens de VSNU van deze agenda. Baele ging in op het meest in het oog springende: de numerus fixus voor Engelstalige tracks. “Als hogescholen en universiteiten moeten we instrumenten kunnen hebben,  – meer dan dat we die nu hebben – om de international classroom vorm te geven. We moeten toelating kunnen organiseren en daarom ook het wat grofstoffelijk instrument van de numerus fixus kunnen toepassen voor de Engelstalige opleidingen.”

Vanuit de politiek reageerde Harry van der Molen (CDA) op dit voorstel. Hij dacht dat het nog wel een hele tour zou worden om hier een mouw aan te passen. “Het lijkt me best ingewikkeld om een numerus fixus te maken alleen op basis van het Engels. Ook wetstechnisch, maar daar zullen vast heel slimme mensen met oplossingen voor komen, daar wil ik dan wel naar kijken.”

Realiseer wat je over je afroept

Van der Molen had echter ook een duidelijke waarschuwing aan het adres van universiteiten. “Ik vind wel dat als je een Engelse track gaat maken waarbij je ook een numerus fixus nodig hebt. Dan moet vooraf wel een fundamentele afweging worden gemaakt. Realiseer je dan ook wat je over je afroept en dat je heel veel dillema’s in huis haalt. Ik waak er dus voor om dat allemaal zo maar te laten gebeuren.”

Een andere oproep kwam van een lobbyist van Brainport Eindhoven, Marion Hinderdael. Zij pleitte voor differentiatie in het aantrekken van internationaal talent; kortom het selecteren op tekortvakken. “Onze oproep van is om toch sterker dan nu het geval is te differentiëren. Misschien zou er extra inzet moeten zijn voor de tekortsectoren. Voor de technologie komt er nog een argument bij omdat het een rem op de groei is als er geen mensen bijkomen. Het is ook aan het hoger onderwijs om bij internationalisering te differentiëren naar de arbeidsmarktbehoefte. Wij denken dat het nodig is.”

De bijdrage van Zihni Özdil (GL) in de discussie werd verwelkomd met groot applaus. “De discussie en emoties over internationalisering lopen soms hoog op. Ik vind niet dat die mogen leiden tot een sentiment waarmee we het kind met het badwater weggooien. We zijn groot geworden als land door met een open blik de wereld in te trekken en om internationaal talent naar ons land te halen.”

Kloof tussen de happy few en de samenleving

Vanuit de zaal kwam ook kritiek. In de samenleving wordt er een hele andere discussie gevoerd over internationalisering dan in het Haagse café Dudok, zo was de opmerking. Van der Molen wilde hier wel op reageren. “Ik vind niet dat internationalisering maar door moet gaan. Ik vind dat het te makkelijk gaat. Ik zie een hele kloof tussen de happy few en de rest van de samenleving. Ik vind zeker niet dat heel ons hbo en wo geïnternationaliseerd moet worden en dat dat de nieuwe standaard moet zijn.”

Van der Molen wilde wel nuance aanbrengen in de discussie en vond het onzin om de Universiteit Maastricht te sluiten, omdat daar zoveel buitenlandse studenten studeren, zoals de PVV recent voorstelde. “Het gros van de Nederlandse jongeren gaat niet in een internationale setting aan de slag. En er staan nu in Nederland nog te veel jongeren aan de kant. Als we nu zeggen: ‘we gaan bakken met Indiërs hier naartoe halen,’ dan doen we die mensen tekort. Maar betekent dat dat internationalisering onzin is? Dat Maastricht maar dicht moet? Dat is ook onzin en ontkennen van de realiteit.”

Bubbel waar studenten niet van elkaar leren

Ook LSVb-voorzitter Tariq Sewbaransingh plaatste kanttekeningen bij de eensgezindheid in de zaal. “Er zijn bubbels van internationale studenten en Nederlandse studenten die eigenlijk niet van elkaar leren. Dat moet een aandachtspunt voor de komende jaren blijven. Ik denk dat er nog een andere bubbel is die wij hier vandaag met elkaar aan het creëren zijn: namelijk een internationaal wereldbeeld waarbij alle bedrijven straks internationaal zijn.”

De voorzitter van de Vereniging Hogescholen, Thom de Graaf deed aan het slot van de middag een oproep aan de politiek. “Wat is er echt nodig? We hebben arbeidsmarkttekorten die je alleen maar kunt oplossen door specifiek talent binnen te halen en te houden. We moeten dat gesprek ook aangaan. We kunnen dat niet alleen als hogescholen en universiteiten. Misschien wil de politiek het ook niet, maar laat dat dan ook een uitspraak zijn. Misschien wil het dat wel en wat voor gevolgen heeft dat dan?”

Ook Pieter Duisenberg, de voorzitter van de VSNU deed een soortgelijke oproep aan de politiek om verder te kijken dan de maatregelen die nu nodig zijn. “Het is heel complex en we proberen juist ook dingen te benoemen die beter moeten. Zoals taal, huisvesting en het selecteren voor een international classroom. Ik hoop heel erg dat de discussie zal gaan over de maatregelen die wij hier voorstellen. Maar er moet ook een andere discussie gevoerd worden; waar zet Nederland op in? Wat is er wellicht echt nodig? Ik denk dat de Nederlandse politiek die discussie ook moet durven voeren.”

Orde op zaken stellen

Achteraf tijdens de borrel legde Duisenberg uit wat hij precies bedoelt met die ‘andere discussie’. “Dat gaat niet alleen over OCW, maar ook over Buitenlandse Zaken, Economische Zaken en Binnenlandse Zaken. Dan moet je ook naar demografie kijken, zoals vergrijzing. Je moet kijken wat wil ik zelf als land? Je moet een proactieve strategie hebben en definiëren wat het doel is. Onze strategie is nu om eerst orde op zaken te stellen met taal, numerus fixus en huisvesting om zo de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen. Zo’n numerus fixus voor Engelstalige tracks is daarom een randvoorwaarde.”

Maar deze discussie moet ook gaan over meerdere ministeries, legde Duisenberg uit. “Dan gaat het over Mark Harbers (VVD) van migratie, Mona Keijzer (CDA) van Economische Zaken, Wouter Koolmees (D66) van Sociale Zaken, Stef Blok (VVD) van Buitenlandse Zaken, die moeten zeggen; ‘willen wij hier meer mee?’ Maar dat is aan hen.”

Het is juist deze overstijgende departementale aanpak die juist ook zorgen baart in het veld, zo hoort ScienceGuide van direct betrokkenen. “De minister heeft al een moeilijke Kamer tegenover zich bij internationalisering. Als zij de hele Kamer tevreden moet gaan stellen dan wordt het al lastig. Maar andere ministeries zijn ook heel erg aan het trekken aan OCW. Die willen allemaal hun eigen plannen doordrukken. Binnenlandse Zaken, Landbouw, Economische Zaken, Buitenlandse Zaken, iedereen wil iets. Daarom krijgt OCW ook niet de ruimte om hun eigen beleid vorm te geven.”

Spanningen tussen OCW-directies ho en mbo

Op de Hoftoren zelf krijgt men ook niet de handen op elkaar voor deze internationaliseringsbrief, zo weet men ScienceGuide te melden “Ook het mbo moet betrokken worden in deze brief en dat wordt een enorme uitdaging, want dat is al geen prettige samenwerking op het departement van OCW. Deze visie leidt tot spanningen tussen de directies hoger onderwijs en mbo.”

De vrees is ook dat deze brief van de minister een haastklus wordt, omdat deze behandeling in de Kamer op nadrukkelijk verzoek van onder andere het CDA snel ingepland moest worden. “Inmiddels laten ze ook aan niemand meer conceptversies zien, maar op 21 juni moet hij wel besproken worden in Kamer daarvoor nog in het kabinet.”