Zelfs privilege is een vies woord geworden
Ook de Nederlandse mensenrechtenambasssadeur Kees van Baar was op het symposium aanwezig. Volgens de ambassadeur Nederland was in 1999 het eerste EU-lidstaat die een mensenrechtenambassadeur aanstelde. Het is de taak van de ambassadeur om het belang dat het ministerie van Buitenlandse Zaken hecht aan mensenrechten uit te dragen. Dit doet Van den Baar in binnen en buitenland. ligt er een uitdaging voor iedereen om de mensenrechten uit te gaan dragen en niet alleen een verantwoordelijkheid te laten zijn van de overheid. “Wat je in de hele wereld ziet is dat er veel rechten en wetten zijn geschreven, maar dat het een uitdaging is om het te laten werken in de praktijk. Mensenrechteneducatie is daarom van groot belang. Mensen moeten weten wat hun rechten zijn en moeten ook de ruimte krijgen om deze rechten te claimen.”
Mensenrechteneducatie in burgerschapsonderwijs
Felisa Tibbitts zet zich in Nederland in voor ditzelfde thema, als eerste Nederlandse hoogleraar mensenrechteneducatie (Universiteit Utrecht). De leerstoel is gefinancierd door het vrouwengezelschap Soroptimisten Haar benoeming werd mogelijk gemaakt dank zij een erfenis van de Haarlemse Soroptimist Carla Atzema-Looman, die na haar overlijden in 2013 haar bezittingen naliet aan het Algemeen Fonds, dat haar nalatenschap sindsdien beheert. Soroptimist International is een wereldwijde service- en belangenorganisatie van en voor vrouwen. Er zijn 90.000 Soroptimisten, verdeeld over 125 landen, waarvan 3200 in Nederland. De NGO heeft een stem in diverse organen van de Verenigde Naties en in de Raad van Europa en zet zich in voor de bevordering van mensenrechten en de positieverbetering van vrouwen en meisjes. . “De rol van mensenrechteneducatie is van groot belang voor de promotie van de mensenrechten en is inmiddels ook opgenomen in de verklaring van de VN.”
In Nederland ziet het College voor de Rechten van de Mens erop toe dat de Nederlandse regering zich houdt aan de juridische verplichting Juridisch gezien gelden er een aantal verklaringen van de VN als het gaat om mensenrechteneducatie. Het VN-Comité voor Economische, Sociale en Culturele Rechten stelt in zijn algemeen commentaar bij artikel 13 van het IVESCR dat dit betekent dat overheden verplicht zijn om mensenrechteneducatie op te nemen in onderwijscurricula op alle niveaus van het onderwijs en dat er een transparant en effectief systeem moet zijn dat hierop toezicht houdt. Ook relevant zijn de niet juridisch bindende maar wel gezaghebbende VN-Verklaring over Mensenrechteneducatie en Training (2011) en het Handvest over Educatie voor Democratisch Burgerschap en Mensenrechteneducatie van de Raad van Europa (2010). om mensenrechteneducatie op te nemen in de onderwijscurricula op alle niveaus van het onderwijs. Deze bepaling is opgenomen in artikel 13 van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (IVESCR).
Tibbitts: “Als ik specifiek kijk naar leiderschap in relatie tot mensenrechteneducatie dan is er een rol weggelegd voor het Ministerie van Onderwijs. Het is mooi om te zien dat in de laatste beleidsdocumenten gerefereerd wordt aan een rol van mensenrechten in het burgerschapsonderwijs.”
Inmiddels is de UVRM al in 83 landen opgenomen in het onderwijs, maar niet in het Nederlandse onderwijs. De regering bekijkt momenteel de mogelijkheden die er zijn om het wettelijk kader van burgerschapsonderwijs aan te scherpen. En in het traject van het nieuwe onderwijscurriculum, curriculum.nu, is er extra aandacht voor mensenrechteneducatie.
Is een inclusieve agenda wel succesvol?
Op het symposium is er specifiek aandacht voor diversiteit en inclusie. “Aan de ene kant is er de meer marketinggeoriënteerde argumentatie voor diversiteit in het hoger onderwijs. Met als bedoeling het versterken van de positie van Nederlandse universiteiten in het aantrekken van buitenlandse studenten.”
Tibbitts gaat verder: “En aan de andere kant zijn er de meer waarde geladen argumenten. Bijvoorbeeld de wens om de studentenpopulatie en facultaire staf een weerspiegeling te laten zijn van de Nederlandse samenleving.”
Moritz Baumgärtel, universitair docent in internationaal en Europees recht in Utrecht constateert een risico als het gaat om het creëren van homogeniteit in de mensenrechtenbeweging, onder de van vlag inclusie. “Ik heb mijn twijfels als het gaat om het samenvoegen van verschillende agenda’s, zoals de #MeToo agenda en Black Lives Matter. Deze twee bewegingen zijn op het moment heel succesvol. Laat ze nu eerst een eigen richting bepalen.”
Het thema diversiteit en onderwijs is een expertisegebied van Aminata Caïro (Haagse Hogeschool), lector inclusieve educatie. De lector ziet dat de discussie verhit is geraakt. “Zelfs privilege is een vies woord geworden. En het is een woord geworden om mensen het zwijgen op te leggen. Terwijl wij allemaal een privilege hebben, in welke vorm dan ook.”
Caïro: “Ja, mijn PhD geeft mij een privilege en opent voor mij deuren om verhalen van anderen te vertellen. Maar hoe ga jij jouw privilege inzetten? Dat is de vraag. Privilege komt ook met invloed en de verantwoordelijkheid om deze invloed in te zetten.”
Staande ovatie voor Eleanor Roosevelt
Iemand met privileges en invloed is first lady Eleanor Roosevelt. Zij speelde een centrale rol in de totstandkoming van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) in de aanloop naar de ondertekening in december 1948. Anya Luscombe van University College Roosevelt in Middelburg, onderzocht haar leven en carrière en geeft in Utrecht een inkijkje in het onderzoek.
Tot voor kort kreeg de rol van de first lady bij de totstandkoming van de Verenigde Naties en die van de verklaring van de rechten van de mens weinig aandacht. Luscombe: “Op 10 december 1948 kreeg Eleanor een staande ovatie van de algemene vergadering van de Verenigde Naties voor haar diplomatieke rol als voorzitter van de Commissie voor de Rechten van de Mens.”
Eerder dat jaar ontving de first lady een eredoctoraat aan de Universiteit Utrecht en was daarmee de eerste vrouw dit deze titel ontving. “De inzet van de first lady was van onmiskenbare waarde”, vertelt Luscombe. “Onder andere door de inzet van Eleanor Roosevelt was er een consensus bereikt in de bewoording van de verklaring en werd deze dan ook unaniem aangenomen.”
