Hoger onderwijs organiseren voor vluchteling zonder status
Elena Valbusa is projectleider van InclUUsion, het programma van de UU dat vluchtelingen die nog geen officiële verblijfsstatus hebben de kans biedt om gratis deel te nemen aan vakken van de universiteit. “Het is verrassend hoe flexibel er met ons programma omgegaan wordt, zeker als je bedenkt dat universiteiten over het algemeen zeer gereguleerde organisaties zijn.”
Onderwijs als mensenrecht
Op de conferentie, “The road to integration through higher education” in Utrecht delen deelnemers en organisatoren van het programma hun ervaringen en wordt gekeken hoe het onderwijs aan ongedocumenteerden op verschillende plekken in Nederland vorm krijgt. Daaruit blijkt dat er nogal wat verschillen zijn in hoe dit onderwijs wordt georganiseerd.
Zo heeft de VU het voorbereidend jaar anderstalige studenten. Dat programma richt zich op vluchtelingen die eerder al een vooropleiding tot een universiteit hebben gevolgd, maar daarmee om wat voor reden dan ook niet toelaatbaar zijn op een Nederlandse universitaire opleiding. In een traject van een jaar worden deze mensen alsnog klaargestoomd voor een opleiding aan de universiteit.
Toegang tot onderwijs is een mensenrecht. Toegang tot hoger onderwijs is dat niet. Tijdens de conferentie blijkt dat de programma’s zowel binnen de universiteit als maatschappelijk nog weleens op weerstand kunnen rekenen. Zo is het geen probleem als vluchtelingen hoorcolleges volgen, maar wordt het voor universiteiten een ander verhaal als docenten opdrachten moeten gaan nakijken van studenten die niet betalen voor het onderwijs dat ze volgen.
Ook de gemeenten zien problemen. In principe is het ongedocumenteerden niet toegestaan hoger onderwijs te volgen en worden er in sommige gevallen zelfs boetes voor uitgedeeld. Het volgen van gratis hoger onderwijs door deze groep is daarom ook niet zonder enige controverse.
Hoger onderwijs voor vluchtelingstudenten blijft problematisch
Op de conferentie in Utrecht klinkt het – ook bij de deelnemers aan het InclUUsion programma zelf – dat deelname aan hoger onderwijs juist ook maatschappelijk een toegevoegde waarde heeft. “Het lijkt me juist voor iedereen goed als we op deze manier een plek op de arbeidsmarkt kunnen krijgen, zodat we ook maatschappelijk tot nut kunnen zijn,” zegt een deelnemer.
Een zwaar label
“Het is nogal een zwaar label wat je opgeplakt krijgt als je vluchteling bent,” vertelt Maali Jamil, een van de presentatoren tijdens het congres. Jamil is zelf gevlucht uit Jemen en werkt nu vanuit Nederland om een bijdrage te leveren aan haar door oorlog geteisterde land. “Het InclUUsion programma biedt me de kans om impact te hebben. Er wordt heel erg uitgegaan van mijn kwaliteit vanwege mijn achtergrond in plaats van ondanks mijn achtergrond.”
Hoewel de conferentie in het teken staat van inclusief onderwijs, wordt er ook aandacht besteed aan de rol van uitsluiting. Met name Eduard Nazarsky, directeur van Amnesty Nederland benadrukt de rol die dat kan hebben. “De Italiaanse havens worden nu door de overheid gesloten voor boten met vluchten. Dat is een historisch kantelpunt. Ik vind het onze taak om altijd waakzaam te zijn op exclusie.”
