VVD in de Senaat wil aanpassing halvering collegegeld

Nieuws | door Frans van Heest
6 juni 2018 | De VVD in de Eerste Kamer vreest dat instellingen door de halvering van het collegegeld bekostiging mislopen, als gevolg van slordige wetgeving van OCW. Daarnaast vraagt de VVD zich af of er niet een aanzuigende werking van uitgaat voor buitenlandse studenten en of dit wel een doelmatige besteding van middelen is.
Foto: Rijksvastgoedbedrijf

Afgelopen vrijdag hield het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO) het jubileumsymposium in Den Haag met als thema ‘vrijheid’. Dit thema werd maar zijdelings behandeld, al snel ging het over de wenselijkheid en doelmatigheid van hoger onderwijswetgeving. Een urgent thema zo bleek, momenteel ligt er in de Senaat een wet voor om het collegegeld te halveren voor eerstejaarsstudenten en van de lerarenopleidingen voor de eerste twee jaar. Jan Anthonie Bruijn, senator voor de VVD maakte van de gelegenheid gebruik om het wetsvoorstel ten principale ter discussie te stellen. Ook oud-PvdA lijsttrekker Job Cohen was aanwezig. In 2011 verdedigde hij als PvdA-lijstrekker het leenstelsel en was hier zeven jaar later nog onverminderd enthousiast over. Hij vond daarom de renteverhoging op de studieschuld, zoals dit kabinet voorstelt in ruil voor verlaging van het collegegeld, ‘lood om oud ijzer.’

Stoom en kokend water

Jan Anthonie Bruijn wilde in zijn bijdrage vooral stilstaan bij het wetsvoorstel dat momenteel onder stoom en kokend water door beide Kamers wordt geloodst. De halvering van het collegegeld moet namelijk vanaf aankomend studiejaar ingaan. Hij vroeg zich af of de aanleiding voor deze wet wel de juiste is. “We hebben recent het sociaal leenstelsel geïntroduceerd en er was toch wel bij iedereen de angst dat het mogelijk een belemmering zou zijn voor studenten om te gaan studeren. We hebben daar ook een aantal maatregelen voor genomen. Zo moet het stelsel goed gemonitord worden door de minister. Het CDA vond toch dat zij daar nog iets tegenover moesten stellen. Daarom hadden zij in het verkiezingsprogramma staan dat het leenstelsel moet worden afgeschaft.”

De VVD’er Bruijn die oud-lid is van de Onderwijsraad was blij dat het zo ver niet is gekomen bij de vorming van Rutte-III. Daarbij rekende de VVD’ er zich nog wel rijk met achterhaalde cijfers, namelijk een opbrengst van het leenstel van 1 miljard. Inmiddels blijkt dat dit lange na niet gehaald wordt. “In de coalitieonderhandelingen voor dit kabinet is over de wens van het CDA gesproken, maar als dat gebeurd zou zijn, dan zou je wel een miljard minder structureel ter beschikking hebben gehad voor de kwaliteitsimpuls in het hoger onderwijs. Die discussie in de formatie heeft er hoe dan ook toe geleid dat het leenstelsel niet is teruggedraaid, maar om tegemoet te komen aan de angst voor het lenen is het collegegeld verlaagd. Dan praat je over €175 mln.”

Niet altijd slechte sigaren

Bruijn wil deze maatregel koppelen aan dat andere voorstel van het kabinet, de verhoging van de rente op de studieschuld. “Ook is besloten om de rente op studieleningen te verhogen, die wordt gekoppeld aan de 10-jaars rente in plaats van de 5-jaars rente. Mijn vraag aan de minister zal zijn of dat nu ook €175 mln. oplevert. Dit zou dit weleens een sigaar uit eigen doos kunnen zijn. Dat zijn overigens niet altijd slechte sigaren. Maar het is wel belangrijk om te weten of het zo is.”

Sigaar uit eigen doos

Fundamenteel vraagt Bruijn zich af of er wel grond is voor dit wetsvoorstel. “Als je nu kijkt naar de verminderde instroom door de leenangst dan is er inderdaad een dip geweest, maar de dip is nu weg. Ook als je kijkt naar de instroomcijfers van dit jaar en zeker die van aankomend jaar dan zijn die eigenlijk weer op of boven het oude niveau. Dus als toegankelijkheid de reden was voor het CDA om die halvering van het collegegeld in te voeren, is die eigenlijk al weggenomen. Inmiddels is er wel een andere reden bijgekomen en dat is dat studenten erop rekenen en het een hele fijne maatregel vinden. Politiek is dat ook heel belangrijk.”

Geef dat geld aan de instellingen

Toch heeft de VVD-senator zich verbaasd dat deze wet aan de ‘overkant’ met zo’n brede steun is aangenomen “In de Tweede Kamer is de wet met algemene stemmen aangenomen, dat is toch bijzonder. Aanvankelijk stond er in de wet dat die ook was bedoeld om meer studenten aan te trekken voor de lerarenopleidingen. Daarom wordt daar het collegegeld voor de eerste twee jaar gehalveerd. Waarom dan niet voor verpleegkundigen, waar ook een groot tekort is? Of geef dat geld aan de instellingen en laten die bepalen waar ze behoefte aan hebben, rekeninghoudend voor de arbeidsmarkt waar ze voor opleiden.”

Ook verbaasde het de schrijver van de laatste drie VVD-verkiezingsprogramma’s dat de minister inmiddels de beweegredenen voor deze wet heeft aangepast, nu deze voorligt in de Eerste Kamer. “Aangezien de dip na de invoering van het leenstelsel is verdwenen, staat inmiddels in de memorie van toelichting niet meer dat het doel is om meer studenten aan te trekken, maar dat studenten zuiverder kunnen nadenken over hun studiekeuze. Zodat ze minder hoeven na te denken over geld en meer kunnen nadenken of de studie echt bij ze past. Dat is eigenlijk hartstikke mooi. Toch is het wel vreemd dat op de volgende pagina dan nog steeds staat dat het lerarentekort wordt opgelost door halvering van het collegegeld. Dat kan natuurlijk niet.”

Een andere slordigheid in de wet

Daarom houdt de senator nog wat moties in de achterzak om deze wet op een aantal punten aan te passen. Juist ook omdat instellingen hier nog in de bekostiging last van kunnen krijgen als deze wet niet goed wordt uitgevoerd. “Ik wil daarom nog wel wat toezeggingen van de minister en moties indienen om deze wet zo te maken dat die ook uitvoerbaar is. Niet in de laatste plaats, omdat er nog een andere slordigheid in deze wet zit en die gaat over de compensatie voor de instellingen.”

Doordat instellingen nu minder collegegeld ontvangen en dit later verrekend krijgen door het ministerie vreest Bruijn dat dit nog weleens voor problemen kan zorgen. “Instellingen krijgen minder collegegeld binnen. Dat wordt dan gecompenseerd vanuit het ministerie, maar dat kun je nooit een op een doen. De bekostiging loopt altijd twee jaar achter. Het duurt vrij lang voordat je als instelling weet hoeveel studenten je nu precies had als je rekening houdt met herinschrijvingen en uitval.”

“Compensatie wordt dan gebaseerd op oude cijfers. Het kan dan zijn dat een instelling benadeeld of bevoordeeld wordt en dat zou een onterechte verdeling van middelen zijn. Daar zit dus nog wel een dingetje voor de minister. Ik ben benieuwd hoe dat precies gaat uitpakken voor individuele instellingen.”

Buitenlandse studenten overspoelen ons

Het laatste punt dat de VVD-senator aansneed ging over een buitengewoon actueel thema: internationalisering. “Interessant is dat die halvering van het collegegeld ook geldt voor alle Europese studenten van buiten Nederland. We zien dat er een enorme hoeveelheid studenten uit het buitenland ons overspoelen. De minister heeft zelf al eerder gezegd dat dat een uitdaging is. De vraag is dan ook hoe deze maatregel zich verhoudt tot dit feit.”

De VVD-senator vraagt zich in gemoede af of deze verlaging van het collegegeld daarom wel doelmatig is. “Een verlaging van het collegegeld ook voor Europese studenten van buiten Nederland zal niet bijdragen aan een vermindering van de instroom van niet-Nederlandse studenten, daar zit voor ons ook nog een ‘dingetje’. Je kunt dat moeilijk oplossen, want daar zijn nu eenmaal Europese afspraken over. Je kunt je wel afvragen of het doelmatig is om het geld op deze manier uit te geven.”

Cohen nog altijd pal achter leenstelsel

Bij de bijeenkomst van het ISO was ook Job Cohen uitgenodigd, die ging ook in op het actuele thema van het leenstelsel en de aanpassingen daarop door het huidige kabinet. De oud-partijleider van de PvdA staat nog volledig achter het leenstelsel. “Het is een investering die je in jezelf doet en die mogelijk wordt gemaakt door een lening die je van de overheid krijgt. Als je dan later ook flink verdient dan is het ook geen probleem omdat terug te betalen. Ik vind dat ook wel eerlijk voor mensen die dat hoger onderwijs niet kunnen volgen en op veel eerdere leeftijd een baan krijgen. Daarnaast ook veel minder verdienen dan mensen die in het hoger onderwijs hebben gestudeerd.”

Toch kon de oud-burgemeester van Amsterdam ook wel meegaan met het idee van leenangst bij bepaalde groepen studenten. “Kijk ook naar de mensen die niet gewend zijn met het idee dat hun kinderen naar het hoger onderwijs gaan en bang zijn om daar veel voor te lenen. Dat is ook een serieus argument om tegen het stelsel te zijn. Ik denk wel dat je dat helder en duidelijk moet communiceren. Zodat je duidelijk maakt hoe dat systeem in elkaar zit en dat er eigenlijk niet zoveel risico’s aanzitten. De rente die je moet betalen is minimaal, dus ik vind dat helemaal niet zo slecht.”

Op de vraag vanuit de zaal of het nu verstandig was om de rente te verhogen in ruil voor verlaging van het collegegeld daar was Cohen niet van overtuigd. “Ik weet niet of ik daar zo gelukkig mee zou zijn als student. Het is een beetje lood om oud ijzer, het dan is net of je die schuld een beetje naar achteren schuift.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK