Achtergrond ouders bepalend bij selectiestudies

ResearchNed heeft in opdracht van het ministerie onderzoek gedaan naar het effect van selectie aan de poort op de toegankelijkheid van het hoger onderwijs. Vanaf studiejaar 2017-2018 wordt geen gebruik meer gemaakt van gewogen loting bij numerusfixusopleidingen. In plaats daarvan worden via selectie door de opleidingen de nieuwe studenten geselecteerd.

Selectie raakt kwetsbare groepen

Opleidingen moeten alle kandidaten zelf selecteren op basis van ten minste twee kwalitatieve criteria om een betere match tussen student en opleiding te bewerkstelligen, vaak zijn dat cijfers op de eindlijst en motivatie. Doel is om de juiste student op de juiste plek te krijgen en ervoor te zorgen dat de meest geschikte studenten worden toegelaten. In het hbo hebben aankomend studiejaar 48 bacheloropleidingen een numerus fixus en in het wo 47 opleidingen.

Ouders spelen een minder grote rol

Het rapport van ResearchNed stelt vast dat kandidaten die een selectieprocedure doorlopen niet op gelijke wijze toegang hebben tot hulpbronnen vooraf. “Bij kandidaten met lager opgeleide ouders en kandidaten met een niet westerse migratieachtergrond spelen ouders een minder grote rol in de voorbereiding.”

Ook blijkt dat de financiële steun bij deze studenten vaker achterwege blijft. “Kandidaten met lager opgeleide ouders ontvangen daarnaast ook minder financiële ondersteuning van hun ouders bij de voorbereiding. Dit laatste geldt niet voor kandidaten met een niet-westerse migratieachtergrond: zij ontvangen juist meer financiële ondersteuning van hun ouders en krijgen ook meer ondersteuning van docenten. Financiële ondersteuning door ouders neemt toe naarmate er sprake is van een hoger inkomen.”

Geneeskunde studenten krijgen meeste steun ouders

Deze financiële steun kan wel bepalend zijn omdat studenten bijvoorbeeld trainingen volgen voor de selectieprocedure. “De inzet van hulpbronnen vooraf via ouders en school heeft geen effect op de toelatingskans. Wel zien we dat betaalde (externe) cursussen en trainingen de kans op toelating bij geneeskunde vergroten.” De kosten voor de cursussen lopen uiteen. Een kwart geeft aan €100 te hebben betaald, maar een even groot deel geeft aan dat zij €400 betaald hebben. Geneeskunde studenten ontvangen ook de meeste financiële steun van hun ouders.

Uit het onderzoek blijkt dat geneeskunde studenten ook vaker gebruikmaken van deze cursussen. “Betaalde cursussen en trainingen worden vaker gevolgd door geneeskundekandidaten en kandidaten met een niet-westerse migratieachtergrond; deze hulpbron wordt ook vaker door kandidaten ter voorbereiding ingezet naarmate ouders een hoger inkomen hebben.” Studenten met een migratieachtergrond trainen zich vooral in sociale vaardigheden en op schrijf- en taalvaardigheden. Dit jaar volgde minder dan tien procent van alle kandidaten zo’n betaalde cursus. Bij geneeskunde is dat het hoogst met 17%.

Over het algemeen zijn studenten tevreden over de selectie maar hier is wel een verschil te zien tussen hbo en wo. “In het hbo verloopt de selectie volgens kandidaten persoonlijker en minder stressvol (in het hbo is vaker sprake van face-to-face contact tussen de organisatoren en de kandidaten). In het wo verloopt de selectie meer gespannen, maar ervaren kandidaten een betere organisatie en meer objectiviteit bij de selectie.”

Buitenlandse studenten minder kans bij geneeskunde

In het het hbo staan mbo-studenten op een achterstand bij selectiestudies. De vooropleiding blijkt belangrijk te zijn. “In het hbo hebben hoger opgeleide kandidaten meer kans op toelating dan havo-scholieren of mbo-studenten. Bij geneeskunde hebben kandidaten uit het buitenland een lagere toelatingskans. In het algemeen geldt dat de kans op toelating toeneemt naarmate het prestatieniveau in het voortgezet onderwijs (eigen inschatting) beter is. Conclusie hieruit is dat deelnemers met een mbo- of havo-achtergrond in het hbo minder kans hebben om succesvol door een selectieprocedure te komen.”

Zoals ook al uit eerder onderzoeken blijkt, hebben ook studenten met een migratieachtergrond minder kansen bij selectiestudies, hoewel dit nog wel nader onderzoek nodig heeft. “Kandidaten met een niet-westerse migratieachtergrond hebben zowel in het hbo en het wo als bij geneeskunde generiek een kleinere kans op toelating. In het hbo en bij geneeskunde geldt dit in het algemeen, bij wo-studies hebben kandidaten met een niet-westerse migratieachtergrond een lagere kans als getoetst wordt op cognitieve-analytische vaardigheden. Het nadeel dat deze kandidaten ondervinden bij de selectie kan niet verklaard worden op basis van de informatie die verzameld is over de manier van voorbereiden. Meer onderzoek is nodig om te achterhalen wat de oorzaak is van deze verminderde toelatingskans.”

Opleiding ouders maakt uit

Opleiding van de ouders blijkt ook bepalend te kunnen zijn bij de selectieprocedure. “Selectiecriteria kunnen nadelig uitwerken voor bepaalde groepen. Kandidaten wier ouders geen hoopleiding hebben afgerond, hebben minder kans toegelaten te worden als wordt getoetst op basis- en vakkennis. In het wo (zonder geneeskunde) hebben kandidaten van lager opgeleide ouders een lagere toelatingskans als getoetst wordt op motivatie. Het onderzoek biedt geen informatie om te duiden waarom de manier van toetsen maakt dat kandidaten met lager opgeleide ouders minder kans maken bij bepaalde selectiecriteria.”

ResearchNed vraagt daarom aandacht voor bepaalde groepen die toch minder kansen hebben bij selectiestudies in het hoger onderwijs. “Niettemin blijft aandacht nodig voor groepen die, op onderdelen, nadeel ondervinden. Deelnemers die geen vwo-opleiding hebben gedaan, een niet-westerse migratieachtergrond hebben, kandidaten van wie de ouders geen hoger onderwijs hebben afgerond en deelnemers met een functiebeperking hebben, in bepaalde gevallen, een kleinere kans op toelating dan kandidaten die niet tot deze groepen behoren.”