Ook VS worstelt met haalbaarheid open science
Rol van impactfactor blijft punt van zorg
Geïnspireerd door de Europese Unie wil de VS ook volgens de FAIR-principes zorgen dat open science de standaard wordt in de Amerikaanse wetenschap. Daartoe is een lijvig rapport opgesteld waarin verschillende aanbevelingen gedaan wordt aan onderzoeksinstituten, wetenschapsfinanciers en overheden.
De gezamenlijke academies constateren dat onder meer private initiatieven zoals de Bill & Melinda Gates Foundation (en de Wellcome trust) wetenschappers verplichten om door hen gefinancierd onderzoek open access te publiceren. Dergelijke initiatieven hebben ondersteuning geïntroduceerd “om er voor te zorgen dat het onderzoek dat zij ondersteunen open is,” zo staat in het rapport.
Revolutie van de wetenschappelijke praktijk
“De open science beweging staat op een belangrijk kantelpunt,” zo stellen de schrijvers. “Een nieuwe generatie informatietechnologie, hulpmiddelen en diensten heeft de potentie om de wetenschappelijke praktijk revolutionair te veranderen. Zo kan bijvoorbeeld het automatiseren van zoeken en analyseren van artikelen en data patronen blootleggen die de menselijke perceptie te boven gaat.”
Deze ontwikkelen nopen – net als in Europa al het geval is – de Verenigde Staten tot een andere benadering van de wetenschap. Open science is daarbij het uitgangspunt en het Amerikaanse plan volgt daarbij nagenoeg dezelfde lijn als het Nationaal Plan Open Science dat begin 2017 in Nederland werd gepresenteerd.
Dat betekent onder meer dat onderzoeksinstituten aangespoord worden om open science te stimuleren en dat financiers expliciet dergelijke praktijken moeten steunen. Zo moeten studenten en onderzoekers getraind worden om open science ook in de praktijk te brengen bij hun instituten. Dat betekent dat er ruimte gemaakt moet worden in het curriculum van masterstudenten en de training in PhD’s.
Daarnaast moeten de middelen beschikbaar worden gemaakt om data, software en andere onderzoeksresultaten op de lange termijn publiek beschikbaar te maken en te houden. Financiers moeten er voor zorgen dat dit gebeurt volgens de FAIR-principes. Als er uitzonderingen zijn, moeten onderzoekers duidelijk kunnen maken op welke juridische of ethische overwegingen er is besloten tot die uitzonderingen.
Hoe FAIR moeten open data en software zijn?
De National Academy of Sciences, Engineering and Medicines ziet in die weg naar open science nog altijd een rol voor de traditionele uitgeverijen maar ziet wel hoe het delen van onderzoek verandert. “Volledig open publicaties zijn direct, gratis toegankelijk voor alle onderzoekers die hen ook de kans biedt tot tekst- en datamining,” zo staat in het rapport. Traditionele uitgevers bieden ook steeds vaker dergelijke toepassingen, maar zij leggen daarbij toch vaak nog restricties op. Ook special envoy Open Access Robert Jan Smits constateerde onlangs al hoe lastig de relatie tussen wetenschappers en uitgevers is.
Rol voor private partijen
De academies stellen daarom dat onderzoeksinstituten en universiteiten nieuwe manieren moeten gaan ontwikkelen om te onderzoeken wat de impact van wetenschap is, waarbij ook open science in aanmerking wordt genomen. Opvallend genoeg ziet men daarbij ook een rol voor private onderzoeksfinanciers weggelegd.
Dat laatste is met name opvallend omdat in Europa nogal wat onrust is ontstaan over de rol van Elsevier bij de European Open Science Monitor. “Je vraagt je af wat de Europese Commissie bezielde toen ze dit besluit namen,” stelde onderzoeker en open science-activist Jon Tennant onlangs nog op ScienceGuide over de rol van de academische uitgever in het Europese proces rond open science.
We mogen Elsevier open science niet laten toeëigenen
In het rapport van de National Academy of Sciences, Engineering and Medicines wordt er eveneens op gewezen dat het klassieke publicatiemodel de weg naar open access blokkeert. De verantwoordelijkheid hiervoor leggen de funders niet alleen bij de uitgevers maar ook bij de academici zelf. “Veel wetenschapsgebieden genereren een overschot aan publicaties omdat dit hun professionele ecosysteem draaiende houdt, en niet te wetenschap.” Een echte adoptie van de open science zal voor veel wetenschappers een forse uitdaging worden vanwege de vele afhankelijkheden, zo schatten de auteurs van het advies.
