Sander Dekker gaat open access wetgeving tegen het licht houden

Nieuws | door Frans van Heest
23 juli 2018 | De oud-staatssecretaris van OCW is ook in zijn nieuwe functie als minister van Rechtsbescherming verantwoordelijk voor het open access beleid.
Sander Dekker, Foto Rijksoverheid

Dekker laat nu een evaluatie uitvoeren naar de wet die in 2015 is ingevoerd. De gezamenlijke universiteitsbibliotheken hebben Dekker al laten weten dat er nog weinig vooruitgang is geboekt. Ook andere landen zitten niet stil op dit punt. België heeft onlangs een nieuwe wet opgesteld die uitgevers juist in de gelegenheid stelt om ook geld te kunnen blijven verdienen aan open access publicaties.

Op 1 juli 2015 is er een nieuwe wet op het auteursrecht in werking getreden. Destijds heeft toenmalig staatssecretaris van Justitie, Fred Teeven (VVD) bij de parlementaire behandeling van deze wet aangegeven, dat deze wet na vijf jaar geëvalueerd zal worden. Dit evaluatieonderzoek zal worden uitgevoerd door een extern en onafhankelijk onderzoeksbureau.

Voor de evaluatie van twee jaar

Daarnaast is toegezegd dat de Tweede Kamer na tweeënhalf jaar zou worden geïnformeerd over de tussenstand en de ervaringen van verschillende partijen met de nieuwe wet. Onlangs heeft Dekker een brief naar de Kamer gestuurd met een inventarisatie van de eerste ervaringen met deze wet en die kunnen ook dienen als input voor de evaluatie over twee jaar.

In deze wet uit 2015 is ook vastgelegd dat wetenschappers na een redelijke termijn hun werk vrij beschikbaar mogen stellen. Hoe lang die termijn moet zijn is toen niet wettelijk vastgelegd. Deze bepaling is toen in de wet gekomen op nadrukkelijk verzoek van de VVD, juist ook om de toenmalig staatssecretaris van dienst te zijn bij het bevorderen van open access.

Volgens de VVD was deze aanpassing van de wet in lijn met het beleid van Dekker. “Dit sluit inhoudelijk goed aan bij de uitgesproken onderwijsvisie van staatssecretaris Dekker, die open access wil reguleren via de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. In de ogen van de VVD draagt dit wetsvoorstel bij aan Nederland als kennisland en aan de bevordering van een op innovatie gerichte economie.”

Geheel of gedeeltelijk met Nederlands geld

Een aandachtspunt voor de evaluatie van deze wet raakt aan een belangrijke beleidsprioriteit die Sander Dekker onder Rutte-II had als staatssecretaris van OCW, namelijk open access in de wetenschap. Een specifiek wetsartikel in de huidige wet heeft betrekking op het auteursrecht van wetenschappers. “Het wetsartikel (25fa Aw) regelt in de huidige wet dat wetenschappelijk werk waarvoor het onderzoek geheel of gedeeltelijk met Nederlandse publieke middelen is bekostigd recht heeft om dat werk na verloop van een redelijke termijn openbaar wordt gemaakt.”

Het huidige specifieke wetsartikel (25fa Aw) wordt in de praktijk veelal gebruikt door wetenschappers. Daarom is er door Sander Dekker navraag gedaan over de groei in open access en het gebruik van 25fa Aw bij het samenwerkingsverband van universiteitsbibliotheken (UKB), zo schrijft de minister van Rechtsbescherming aan de Kamer. Dekker schrijft aan de Kamer dat er nog weinig vooruitgang is geboekt bij het open access beleid in Nederland. “Het UKB meldt dat er nog geen significante stijging is geweest van het aantal open access publicaties in de repositories van Nederlandse universiteiten.”

Dossier over open access

Wel heeft het UKB aangegeven dat zij hier nog extra aandacht aan zullen geven dit jaar. Dit zal ook dienen voor de evaluatie van de wet op het auteursrecht. “Het UKB meldt dat er in 2018 speciale aandacht zal uitgaan naar het vertalen van artikel 25fa Aw naar het deponeer- en open access-beleid bij Nederlandse universiteiten. De resultaten hiervan kunnen worden meegenomen bij het evaluatieonderzoek van de wet.”

Ook andere landen houden de wetgeving tegen het licht. De Belgische federale overheid heeft vorige week een wetsvoorstel naar het Belgische parlement gestuurd. In het voorstel wordt wettelijk vastgelegd dat uitgevers recht hebben op embargo-periodes van zes of twaalf maanden. De Belgische overheid wil op die manier het intellectuele eigendom beschermen van de uitgevers. Bovendien is dit volgens de federale overheid niet in strijd met de OA-gedachte. Want de uitgevers moeten immers een redelijke prijs ontvangen, zo luidt de redenering.

Embargo-periodes van 6 of 12 maanden onacceptabel

De nieuwe wet legt vast waar de Europese Commissie en in het bijzonder Robert-Jan Smits vanaf willen: het instellen van een betaalmuur van zes of twaalf maanden voordat een artikel ook open access komt. Dergelijke embargoperiodes zijn tegen het zere been van de Europese Commissie.

Onlangs haalde Robert-Jan Smits op de open science conferentie ESOF in Toulouse nog hard uit naar de uitgevers die hun artikelen pas na zes of twaalf maanden Open Access publiceren. “We kunnen embargo-periodes van 6 of 12 maanden niet meer accepteren om vervolgens toestemming te krijgen om een artikel te lezen.” Smits heeft zijn zinnen erop gezet de doelstelling van 100% directe en volledige open access in Europa in 2020 te halen.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK