ScienceGuide Podcast met Nadine Akkerman over vrouwelijke spionnen

Podcast | door Ingeborg van der Ven & Sicco de Knecht

4 juli 2018 | Lange tijd werd aangenomen dat ze niet voorkwamen in de geschiedenis: vrouwelijke spionnen. Een totaal onterecht beeld, zo blijkt uit het onderzoek en het boek Invisible Agents van Nadine Akkerman. “Zelfs in het aangezicht van het bewijs weigerden mensen te geloven dat vrouwen zich ooit in zouden kunnen laten met zulke praktijken – en naderhand heeft de geschiedenis zich daar naadloos toe gevoegd.” Met haar praten wij in de nieuwe podcast van ScienceGuide door over het herstellen van een moeilijke relatie tussen vrouwen en wetenschap.

In maart werd letterkundige en cultuurhistoricus Nadine Akkerman (Universiteit Leiden) geïnstalleerd als nieuw lid van De Jonge Akademie. Die avond vertelde ze over haar zoektocht naar de praktijk van vrouwelijke spionnen. “Het lijkt te simpel voor woorden dat zowel mannen als vrouwen schreven, en dus ook spion konden zijn. Maar uit de geschiedschrijving blijkt geen van dat alles.”

Op diezelfde avond gaf Akkerman te kennen zich vanuit De Jonge Akademie in te gaan zetten op het terrein van het wetenschapsbeleid. Als teken dat er nog veel te doen valt op het terrein van diversiteit binnen de wetenschap toonde zij de sprekerslijst van een internationaal congres waar alle dertig sprekers witte mannen waren. “Dit laat zien dat diversiteit in de wetenschap, net als in de geschiedschrijving, voor de hand ligt maar zeker nog niet vanzelfsprekend is.”

Meer kansen om door te stromen naar de top

In de tweede ScienceGuide-podcast spreken we met Nadine Akkerman over haar boek Invisible Agents dat binnenkort uitkomt. Hierin legt zij aan de hand van zeer grondig brononderzoek bloot hoe groot de rol van vrouwen was in de internationale spionage in het zeventiende-eeuwse Verenigd Koninkrijk. “We kijken nog steeds met een bepaalde lens naar de geschiedenis waarin we een bepaald beeld voor ogen hebben. Als je beter kijkt dan blijkt dat beeld helemaal niet te kloppen.”

Dit principe werkt volgens Akkerman zowel door in hoe de wetenschap geschiedenis bedrijft, maar ook in hoe de hedendaagse wetenschap werkt. Daar is de verhouding tussen mannen en vrouwen nog lang niet in balans. Het gesprek daarover voeren, laat staan actie ondernemen op dit gebied kan erg moeilijk zijn. “Ik heb hierover ook verschillende gesprekken gevoerd met mannelijke collega’s en ik snap hoe moeilijk het voor hen kan zijn. Ik vind alleen wel dat vrouwen, zeker in de Nederlandse academie, meer kansen moeten hebben om door te stromen naar de top.”

De moeizame plek van vrouwen in de wetenschap

In de uitzending bellen wij ook met wetenschapsjournalist Angela Saïni. De BBC-journalist maakte internationaal furore met haar boek Inferior, vertaald in het Spaans, Nederlands en Zweeds, waarin ze ingaat op hoe de wetenschap van oudsher naar vrouwen heeft gekeken, en welke rol vrouwen in de wetenschap spelen. “De wetenschap heeft vrouwen lange tijd afgeschilderd als minderwaardig; intellectueel inferieur, zwak en zonder plaats in het publieke.”

Vrouwen hebben geweldig werk gedaan, maar niemand heeft het gelezen

“We moeten ons realiseren dat ons beeld de vrouw die thuisblijft en voor het huishouden zorgt eigenlijk een hele recente uitvinding is.” Die beelden werken volgens haar door in de wijze waarop er naar verschillende beroepen, waaronder dat van academicus, wordt gekeken. “De verlichtingsidealen zijn geformuleerd vanuit een broederschap, geen zusterschap. En dat is doorgezet in de academie, waar vrouwen tot het midden van de 20^e eeuw niet welkom waren.”