“We mogen Elsevier open science niet laten toe-eigenen.”

Interview | door Sicco de Knecht
19 juli 2018 | “Elsevier heeft een extreme anti-open science geschiedenis.” Open science voorstander en paleontoloog Jon Tennant heeft kritiek op de beslissing van de Europese Commissie om Elsevier als enige commerciële aannemer te betrekken bij de Open Science Monitor. Hij overweegt om een formele klacht in te dienen bij de Europese Markt en Veiligheid Autoriteit “Je vraagt je echt af wat de Europese Commissie bezielde toen ze deze beslissing maakte.”
European Commissioner of Research and Innovation Carlos Moedas at the first meeting of the Open Science Policy Platform – Photo: European Union, 2016

Zou een van de grootste academische uitgevers de enige partij mogen zijn die betrokken is bij het monitoren van open science in Europa? Volgens paleontoloog en open science voorstander Jon Tennant is het antwoord op die vraag een welluidend ‘Nee’. Op 29 juni schreef hij in The Guardian een opinieartikel waarin hij de Europese Commissie bekritiseerde voor hun keuze om Elsevier aan te nemen in de zogenaamde Open Science Monitor. Deze monitor heeft als doel om op Europees niveau data en inzichten te verzamelen en publiceren, en om relevante indicatoren te vinden voor de ontwikkeling van open science.

A decisive week for open science

Elsevier en de Lisbon Council – een think tank die het consortium achter de Open Science Monitor leidt – hebben inmiddels allebei gereageerd op Tennant’s artikel. Elsevier vraagt zich in hun reactie af “waarom iemand commerciële spelers als Elsevier zou uitsluiten van hun visie over open science?” Paul Hofheinz, voorzitter en mede-oprichter van de Lisbon Council, reageerde met een persbericht gericht aan de wetenschapsredacteur van The Guardian, waarin hij Tennant’s artikel “agressief en slecht geïnformeerd” noemt.

Beide reacties hebben tot hevige discussies geleid op social media met open science voorstanders aan de ene kant en (medewerkers van) Elsevier en de Lisbon Council aan de andere (kant). Tennant heeft uitgebreid gereageerd op de reacties van Elsevier en de Lisbon Council op zijn blog en heeft een formele klacht ingediend bij de Europese ombudsman.

ScienceGuide sprak Jon Tennant om wat dieper op de kwestie in te gaan.

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen, waarom is Elsevier’s deelname aan de Open Science Monitor volgens jou een probleem?

“Ter verheldering, er is niemand die zegt dat Elsevier niet mag deelnemen aan deze monitor. Het probleem zit hem erin dat ze nu als enige commerciële partij eraan meewerken, daar komt bij dat Elsevier niet bepaald van onbesproken gedrag is als het gaat om open science. Stel dat ze nu bijvoorbeeld met Springer Nature, F1000, en nog een paar onafhankelijke bibliometrische experts zouden samenwerken, dan is er niks aan de hand. Het punt is dat ze als enige in een machtspositie zitten.

Elsevier heeft een extreme anti-open science geschiedenis. De open science beweging is min of meer begonnen omdat Elsevier de wetenschappelijke communicatiekanalen aan het verstieren was. En nu zeggen ze opeens over open science ‘Hey, laat ons dat eens even voor jullie gaan controleren.’ Dat moet een grap zijn. Maar even eerlijk, het is gewoon een belediging. Je vraagt je echt af wat de Europese Commissie en de Lisbon Council bezielden toen ze dit besluit namen.”

Wat is nu precies het fundamentele punt van de klacht aan de Europese ombudsman?

“Dat is dat we Elsevier, een uitgever nota bene, gaan laten dicteren welke standaarden gebruikt gaan worden om open science mee te evalueren. Wat open science is. Standaarden die ze naar hun eigen hand kunnen zetten en die vervolgens worden gebruikt om Europees beleid vorm te geven. Dit hele proces zit zo vol met belangenconflicten en Elsevier is simpelweg niet een betrouwbare partner. Elsevier probeert open science toe te eigenen.”

Wat bedoel je met toe-eigenen?

“Als je kijkt naar de handelswijze en principes van Elsevier zal je zien dat ze niks te maken hebben met de oorspronkelijke principes van open science. Zij staan helemaal niet voor gelijkheid, transparantie, zorgvuldigheid, of rechtvaardigheid. Integendeel. Elsevier kan op deze manier rommelen met getallen zodat ze hen gunstig uitkomen en noemt dat dan open science.

90 procent van de artikelen van Elsevier zitten achter een betaalmuur. Hun verdienmodel is het creëren van wetenschappelijke monoculturen, gevangen in een set tijdschriften, en die handelswijze gaat ten koste van onderzoeksgemeenschappen. Om jezelf dan de grootste bondgenoot van open science te noemen is beledigend, incorrect, en geeft bovendien een inkijkje in hun verdienmodel ze naar toe gaan.”

Wat voor verdienmodel is dat?

“Elsevier is druk bezig met een grote reorganisatie. De afgelopen tien jaar heeft Elsevier ruim 340 bedrijven verworven die allemaal iets doen dat te maken heeft met het wetenschappelijke proces. Hieronder liggen allerlei regulieren met als doel om onderzoekers te ‘vangen’.

Je hebt dus een uitgever die bibiometrsiche data verkoopt aan dezelfde mensen die de data in de eerste plaats hebben aangeleverd toen ze hun artikelen publiceerden. Wat Elsevier eigenlijk doet is het verzamelen van onderzoeksdata om dat vervolgens weer terug te verkopen aan de onderzoekers zelf. Het is een grote cyclus van belangenverstrengeling.

Neem bijvoorbeeld de Mendeley database. In de laatste update hebben ze alle date versleuteld en iedereen dacht ‘Dit meen je toch niet?’ Als mensen nu toegang willen tot hun eigen database moeten ze Elsevier eerst toegang geven tot al hun data, en pas daarna mag je het er zelf uithalen. Dat is de definitie van ‘lock in’.

Volgens Elsevier is dit gegaan via GDPR protocol, maar ze hebben nooit gezegd volgens welk artikel. Ze hebben dus zonder uitleg de data van 5 miljoen gebruikers versleuteld.”

Terug naar de Europese Commissie. Zij zijn een partij die open science hoog in de vandaal hebben staan. Waarom zouden ze Elsevier dan betrekken?

“Het klopt dat de EC open science al langere tijd op de agenda heeft staan, maar als je goed kijkt zie je dat hun primaire doelen altijd economische groei en innovatie zijn geweest. Het statement van de voorzitter van de Lisbon Council weerspiegelt die manier van denken. Hij zegt dat open science moet worden gevolgd voor onderzoeks- en innovatiedoeleinden. Maar open science kan daar nooit puur en alleen om gaan.”

De Europese Commissie heeft nog niet gereageerd op je opiniestuk maar de Lisbon Council wel. Wat maak je van de toon van hun reactie?

“Ik wil er eigenlijk niet te veel woorden aan vuil maken. Ik heb het een paar keer gelezen en ik dacht allen maar: dit is ongepast. Dit is alles behalve een professionele houding die je van een kennelijk gerespecteerde organisatie verwacht. Als je een stap terug neemt en kijkt naar de reacties van de Lisbon Council en Elsevier zie je dat er niks intellectueels aan is. Geen feiten, alleen maar verdachtmakingen. Daarom ben ik niet op de persoonlijke beschuldigingen ingegaan. Dat is volgens mij de enige manier waarop je deze Trumpiaanse handelswijze kan bestrijden.”

Wat nu?

“Ik wil in de eerste plaats benadrukken dat  dit vanaf het begin een gezamenlijke actie was vanuit de open science beweging en dat iedereen extreem behulpzaam is geweest. We zijn nu aan het nadenken over de mogelijke vervolgstappen. Een daarvan is de formele klacht aan de ombudsman in een petitie omzetten.

Een andere optie is om een formele klacht in te dienen over de monopolisering die Elsevier heeft bij de monitor en op de Europese uitgeversmarkt bij de European Securities and Markets Authority. Dit zou mogelijk heel effectief kunnen zijn omdat Groot Brittannië al eerder (in 2002) de marktpositie van Elsevier heeft onderzocht. Toentertijd hebben ze gezegd dat “als de concurrentie niet verbeterd of er nadere informatie boven tafel komt, we mogelijk overgaan op verdere maatregelen.” Ik denk dat de tijd voor maatregelen er nu is.”  


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK