De Jonge Akademie waarschuwt voor verengelsing

De Jonge Akademie (DJA) heeft voor het eerst sinds haar oprichting in 2005 een onderwijsvisie geschreven voor het wetenschappelijk onderwijs. DJA pleit voor meer aandacht voor het onderwijs aan Nederlandse universiteiten. Wetenschappers moeten meer mogelijkheden krijgen in hun loopbaan om zich te ontwikkelen op het gebied van onderwijs. Daarnaast moet bildung in alle opleidingen opgenomen worden in het curriculum. Verder moet er extra geld komen voor meer docenten met een vaste aanstelling.

DJA stelt dat het academische onderwijs in Nederland gemiddeld van een hoog niveau is. Ook blijkt dat de internationalisering een positieve bijdrage levert aan het wetenschappelijk onderwijs en dat door het betere studiesucces van internationale studenten het ook bijdraagt aan de onderwijskwaliteit. Ook is internationalisering een kans om de tekorten op de arbeidsmarkt tegen te gaan zoals in de techniek. Toch zijn er zeker door de enorme instroom ook uitdagingen.

Verlies van taalvaardigheid

Uitgebreider staat DJA daarom stil bij de negatieve bijeffecten van internationalisering. “Een gedwongen overstap op Engels als voertaal zet de Nederlandse taal in het academisch onderwijs onder druk. Dit kan resulteren in verlies van Nederlandse taalvaardigheid bij studenten en tot verschraling van het onderwijs, met name in de sociale en geesteswetenschappen waarin bestudering van de Nederlandse taal, cultuur of geschiedenis van belang is.”

DJA wijst ook op het risico dat door verengelsing vakgebieden kunnen verdwijnen. “Daarnaast lopen kleinere, Nederlandse vakken het risico afgeschaft te worden ten faveure van internationaal aantrekkelijke vakken, waardoor specialismen verdwijnen.”

Kloof tussen universiteit en maatschappij

DJA vindt bovendien dat van al dat internationaliseren een verkeerde financiële prikkel kan uitgaan. Zeker als het studenten betreft van buiten de Europese Unie waar een verhoogd collegegeld van meer dan €10.000 voor gevraagd kan worden. “Een tweede risico is de financiële prikkel die uitgaat van het werven van internationale studenten, die in veel gevallen een verhoogd collegegeld betalen. Deze prikkel kan leiden tot een ongezonde focus op kwantiteit in plaats van kwaliteit. Ten slotte bestaat het risico dat universiteiten in een hoger tempo internationaliseren dan de maatschappij, waardoor de kloof tussen universiteit en maatschappij alleen maar groter wordt.”

Op het punt van verengelsing en internationalisering komt de Jonge Akademie daarom ook met een aantal aanbevelingen. Docenten moeten meer ondersteund worden met Engelse taalvaardigheid, maar ook moeten ze de tijd krijgen om hun programma aan te passen aan een internationaal gezelschap.

Ook wordt er door DJA een oproep gedaan aan universiteiten om helderheid te bieden over de keuzes die men maakt. “Durf de keuze voor Nederlands als voertaal te blijven maken in studies die opleiden voor een grotendeels Nederlands werkveld of waarin bestudering van de Nederlandse taal, cultuur of geschiedenis centraal staat en waarborg ruimte in curricula voor Nederlandse specialismen.” Daarom doet de de DJA op dit punt een oproep om een brede discussie op gang te brengen tussen universiteiten, maatschappij en de industrie.

Wat mist is een robuust carrièreperspectief

Het volgende punt waar aandacht voor wordt gevraagd is de waardering voor onderwijs in relatie tot onderzoek. “De afgelopen jaren is de gemiddelde tijdsinvestering van academische staf in het onderwijzen van studenten sterk toegenomen, onder andere door groeiende studentenaantallen, internationalisering van de studentenpopulatie, een toegenomen bureaucratische druk, en een afname van de financiële vergoeding per student.”

Een carrière binnen de universiteit op het gebied van onderwijs is dan ook praktisch onmogelijk stelt DJA. “Echter, naam, faam en carrière worden gemaakt met wetenschappelijke doorbraken en niet met excellent onderwijs. Het niveau van onderwijs heeft hieronder te leiden. Stimuli om excellent onderwijs te belonen (zoals prijzen voor een docent van het jaar, onderwijshoogleraarschappen en het Comeniusprogramma van NWO) bestaan, maar belonen slechts een kleine fractie van de docenten. Wat mist is een robuust carrièreperspectief voor academische docenten die in willen zetten op onderwijs.”

Om dit beleid van eenzijdige focus op onderzoek te doorbreken moet er ingegrepen worden in het personeelsbeleid. “Het zou mogelijk moeten zijn academisch carrière te maken door te focussen op en uit te blinken in onderwijs. Dit moet beginnen bij het aannamebeleid. Als medewerkers zich specialiseren in onderwijs, moeten hun beoordelingen daarop afgestemd zijn en moeten er aantrekkelijke carrièrepaden bestaan. Overigens pleiten we hiermee niet voor het doorknippen van de relatie tussen onderwijs en onderzoek: academisch onderwijs moet gevoed blijven worden vanuit onderzoek.”

De DJA pleit er daarom voor dat de waardering voor onderwijs expliciet opgenomen wordt in het personeelsbeleid. Bevordering op het gebied van excellent onderwijs zou gebruikelijk moeten worden, dat is nu nog een uitzondering. Ook moet met woord en daad meer aandacht komen voor het docentschap in heel het onderwijsgebouw. “Ten slotte pleiten wij ervoor dat universiteiten en beleidsmakers de waardering voor onderwijs ook naar studenten uitstralen en zich ten doel stellen meer studenten af te leveren die kiezen voor een onderwijscarrière (op alle onderwijsniveaus).”

Opleiden tot kritische burger

Om te zorgen dat studenten zich kunnen ontwikkelen tot kritische burgers, zouden in elke studie ook de vakken ethiek, wetenschapsfilosofie en politieke filosofie verplicht moeten zijn. “De afgelopen decennia is echter de aandacht voor vakinhoudelijk onderwijs sterk toegenomen, ten koste van die voor brede vorming ‘Bildung’, met name door prestatieafspraken in het onderwijs.” Overigens maakt de DJA in hun onderwijsvisie niet expliciet hoe die prestatieafspraken in de praktijk Bildung hebben tegengewerkt.”

Bildung wordt zo belangrijk geacht door de DJA, dat zij veel meer verankering van dit begrip in het onderwijs wil terugzien. “Intellectuele, morele en maatschappelijke vorming kosten tijd. Hoewel veel docenten impliciet aan Bildung werken tijdens inhoudelijke vakken, is Bildung onvoldoende verankerd in ons onderwijs. Wij vinden Bildung zo belangrijk dat bredere maatschappelijke doelen die voorbij het vakinhoudelijke standaardcurriculum gaan expliciet onderdeel horen te zijn van academische opleidingen, met bijbehorende leerdoelen en toetsing.”

Verlies van kwaliteit

Dit alles is volgens de jonge veelbelovende wetenschappers niet mogelijk zonder extra geld. “De toenemende studentenaantallen en de eis om vooral te scoren op het gebied van wetenschap resulteert niet alleen in werkstress bij medewerkers, maar kan ook leiden tot verlies aan kwaliteit van het onderwijs en een belemmerende factor zijn voor onderwijsinnovaties.”

De Jonge Akademie stelt daarom dat er maatregelen nodig zijn om de toenemende studentenaantallen op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de onderwijskwaliteit. “Dit betekent dat het aantal docenten, wellicht met name het aantal docenten die zich specialiseren op onderwijs sterk omhoog moet.”

Aan mensen geen gebrek volgens DJA, er staan genoeg postdocs en promovendi in de rij, alleen geld is het probleem. “Wij signaleren dat er geen gebrek is aan goede kandidaten voor deze docentposities, maar wel aan financiering om hen te behouden voor het wetenschappelijk onderwijs. Talentvolle gepromoveerden en postdocs stromen nu uit bij gebrek aan carrièreperspectief.” Daarom moet er fors geïnvesteerd worden in het het wetenschappelijk onderwijs en moeten docenten ook worden aangesteld op vaste contracten.”