DUO: Privacywetgeving vormt belemmering voor aanpak studieschulden

Maandag 1 oktober is er in Den Haag een rondetafelgesprek over “De overheid als schuldeiser”. De commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid vroeg een aantal partijen de Kamer te informeren over de invulling van de zogenaamde Rijksincassovisie: de integrale aanpak van verschillende overheidsinstanties om schuldenproblematiek tegen te gaan. DUO is een van de deelnemers aan het gesprek en zet in een position paper uiteen hoe de organisatie haar rol als schuldeiser ziet.

Belemmerende wetgeving

In de inbreng voor het gesprek benoemt DUO onderdelen van de huidige privacywetgeving als “knelpunt” voor samenwerking. DUO werkt al nauw samen met andere overheidsorganisaties om problematische schulden te voorkomen maar op dit moment is het niet toegestaan om onderling persoonsgegevens en gegevens over schulden uit te wisselen. Hier is geen wettelijke grondslag voor.

Voor DUO is het “niet mogelijk om zonder toestemming of informatie van de schuldenaar bij het bepalen of iemand wel of niet kan terugbetalen rekening te houden met schulden bij andere overheidsinstanties.” Het Centraal Justitieel Incassobureau benoemt in haar position paper zelfs nog stelliger dat de huidige privacywetgeving “een belemmerende factor” is in de vroegsignalering en preventie van schulden.

Specifiek gaat DUO in op de mogelijkheid om schulden vroeg te signaleren. “DUO kan zich bij vroegsignalering alleen maar baseren op haar eigen gegevens en niet proactief andere overheidsschulden betrekken bij het vaststellen van de overgebleven betalingsruimte.” Ook andere overheidsinstanties benoemen deze beperking. Zo laat de de Sociale Verzekeringsbank (SVB) weten dat ze op dit moment geen gegevens over beslagleggingen mogen verwerken met het doel om hier patronen uit op te maken, en zo uiteindelijk te voorspellen.

Het CAK Het CAK is een publieke dienstverlener die voor de overheid regelingen uitvoert en zorgt voor de vertaling van wetten en regels naar persoonlijke en begrijpelijke dienstverlening. laat weten dat het niet wettelijk mogelijk is om actief gegevens aan te gemeente te leveren over achterstanden om ‘vroegtijdig te interveniëren’. Het UWV ziet ook een “dilemma” voor zich waarin de betrokken partijen geen gegevens mogen uitwisselen.

In de Kamerbrief Kabinetsbrede schuldaanpak van afgelopen mei schreef staatssecretaris Tamara van Ark (SZW) dat het kabinet een wijziging van de wet voorbereid. Zij wil de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening aanpassen met het doel om deze gegevensuitwisseling tussen overheidsinstanties te faciliteren. Tegelijkertijd moeten hierin de nieuwe Europese privacyregels worden gewaarborgd.

Experimenten met ‘doenvermogen’

In het position paper gaat DUO ook kort in op mogelijke nudging Door de overheid gebruikte motivatietechnieken op basis van gedragspsychologische kennis. De term wordt gebruikt voor goedkope en efficiënte methoden om de bevolking te beïnvloeden om zich op de door de overheid gewenste wijze te gedragen. Dit wordt gedaan door deze een zetje, een 'nudge', te geven in de goede richting. Deze methoden zijn om meerdere redenen omstreden. strategieën die worden voorbereid vanuit DUO.

In mei liet OCW weten experimenten te gaan uitvoeren om het ‘doenvermogen’ van studenten met studieschulden te onderzoeken. ‘Doenvermogen’ verwijst naar hetgeen men in het dagelijks leven vaak aanduidt als ‘persoonlijkheid’ of ‘karakter’. In het position paper gaat DUO kort in op de uitkomsten van deze experimenten.

Zo laat DUO weten dat aan de hand van deze experimenten kan worden bezien “hoe in de communicatie beter kan worden aangesloten bij de belevingswereld van de student.” Ook is onderzocht hoe een passende oplossing sneller gevonden kan worden bij forse betalingsachterstanden. “Hierbij moet worden gedacht aan persoonlijke gesprekken, telefonisch contact en maatwerkbrieven.”

De experimenten hebben er volgens DUO toe geleid dat er bij een derde van de oud-studenten een oplossing is gevonden, en een grotere tevredenheid onder deze debiteuren. DUO is van plan om deze uitkomsten te gebruiken om een ‘generieke aanpak’ te ontwerpen en samen met het ministerie te kijken hoe deze geïmplementeerd kan worden.

Grijze gebieden vermijden

Vorig jaar kwam DUO in een slecht daglicht te staan bij een andere kwestie rond handhaving. Om fraude met uitwonende beurzen te bestrijden vroeg de organisatie reisgegevens van studenten op bij de private partij die de OV-kaart data beheert: Translink. Voor deze actie werd DUO door de rechter in eerste instantie op de vingers getikt. Het Centrale hof van beroep oordeelde later dat deze privacyschending proportioneel en toegestaan was om fraude te bestrijden.

Directeur Hans Schutte van DUO vertelde eerder al geschrokken te zijn van deze ontwikkeling en er lessen uit te trekken voor de toekomst. “Zodra we in een grijs gebied dreigen te komen dan doen we het niet,” zei hij in september 2017. Een paar maanden geleden onderstreepte Schutte het spanningsveld tussen dienstverlening en privacy nogmaals in een interview met ScienceGuide. “We houden in de gaten wat maatschappelijk gevoelig ligt en daar springen we extreem voorzichtig mee om.” Het wordt dan ook interessant om te zien hoe DUO zich in het rondetafelgesprek aanstaande maandag zal positioneren.