Lector moet de motor zijn van innovatie in het hbo

De afgelopen maanden was Overbeek bezig om op zijn hogeschool mee te denken over hoe de lectoraten ten dienste kunnen staan voor het onderwijs. “Soms sluiten de projecten waar lectoren geld voor binnenhalen en waar de school aan meebetaalt helemaal niet aan op het onderwijs van de opleidingen. Dan sla je volgens mij de plank wel mis.”

In zijn scriptie onderzocht Overbeek de bekendheid van het lectoraat Coastal and marine management op zijn hogeschool. Uit de enquête die hij afnam onder medestudenten bleek dat slechts weinig van hen bekend waren met het lectoraat en de mogelijkheden die het lectoraat kan bieden. Volgens de oud-student is dat jammer, want het onderwijs op hogescholen en daarmee de studenten, kunnen er veel baat bij hebben.

Lectoraat moet helpen bij professionele ontwikkeling

“In de eerste weken van mijn opleiding kwam er een lector een praatje geven, maar op dat moment komt er zoveel op studenten af, dat een lector niet is wat je bijblijft. Het is lang niet genoeg als je wil dat studenten echt zien wat lectoraten kunnen betekenen.” Dat betekent dat er in de organisatie van lectoraten in het hbo iets zal moeten veranderen. “Ik heb het idee dat studenten veel mondiger zijn en meer een stem willen hebben in het onderwijs dat ze krijgen. Dat moet je dan ook gebruiken, je moet zorgen dat studenten gehoord worden en ze betrekken bij hetgeen wat zich in het werkveld van een opleiding afspeelt. Dit betrekken moet gebeuren op het gebied van kennisontwikkeling, maar vooral ook waar het draait om de projecten die studenten doen in hun opleiding.”

“Studenten krijgen enorm veel prikkels, er zijn zoveel keuzes die je kunt maken als student. Ik vind het niet raar dat studenten daar soms een beetje in verzuipen en onjuiste keuzes maken. Ik ben er voorstander van om op alle niveaus in het onderwijs naast de reguliere kennis en kunde, veel aandacht te besteden aan passie en talentontwikkeling. Dat een student echt bevraagd wordt op wat hij of zij wil met zijn carrière en dat hij vervolgens ook de mogelijkheden krijgt voorgeschoteld die uit het werkveld worden gevraagd.”

Wat Overbeek vooral merkte tijdens zijn studie, was dat het onderwijs te weinig inspeelde op de professionele ontwikkelingen. Terwijl dat is waar het onderwijs uiteindelijk wel op dient voor te bereiden. “Er was in mijn opleiding te weinig ruimte voor realistische projecten die echt voorbereidden op de professionele praktijk. Terwijl dat toch is wat je als student wil.”

Juist in de verbinding van de professionele praktijk met het onderwijs zouden lectoraten een cruciale rol kunnen spelen, en dat gebeurt volgens Overbeek nog niet overal goed. “Je kan het natuurlijk niet over een kam scheren, maar ik heb wel vaak gezien dat het niet goed gaat. Lectoren zijn vaak heel druk met het acquireren van projecten, maar er is minder kunde en tijd in huis over hoe je dat vervolgens inpast in het onderwijs en hier studenten bij betrekt.”

De lector als schakel tussen klas en praktijk

Overbeek ontwikkelde een schema waarin zichtbaar wordt gemaakt hoe een lectoraat zich volgens hem zou moeten verhouden tot andere actoren in de hogeschool, zoals docenten, onderzoekers en ondersteunend personeel. Het afgelopen jaar ging hij met dat schema aan de slag op zijn hogeschool. Daarbij sprak hij ook met betrokkenen op andere hogescholen en realiseerde zich dat het overal in Nederland een uitdaging is om lectoren goed te positioneren.

“Het onderzoekend vermogen (van studenten) verbeteren zou een cruciaal aspect moeten zijn voor docenten om hun eigen onderwijspraktijk continu te verbeteren,” stelt Overbeek. Toch ziet hij dat de ruimte daar vaak voor ontbreekt. “Ze komen er vaak niet aan toe of zien hier zelf niet de noodzaak van in. Beleidsmatig zou je moeten zorgen dat daar ruimte voor is, dat docenten zich kunnen professionaliseren in hun vakgebied. De ontwikkelingen in de maatschappij gaan steeds sneller en als docent moet je hierin meegaan. Doe je dit niet, dan leer je studenten binnen de kortste keren achterhaalde kennis en is de motivatie steeds verder te zoeken.”

Niet elke lector is een goede docent

Een rol in dat proces is in theorie weggelegd voor de lector, ziet Overbeek. “Zij moeten zorgen dat nieuwe kennis vergaard wordt en dat dit in het onderwijs bij docenten en studenten terecht komt.” Toch heeft Overbeek het idee dat doordat veel is vastgelegd in curricula, het moeilijk is om snel vernieuwing door te voeren en dus de aansluiting met het werkveld te blijven behouden. Daarbij zijn lectoren onderzoekers en hebben sommigen weinig kunde en oog voor het onderwijs.”

Het is een probleem dat Overbeek ook terug zag komen bij andere hogescholen. “Ik was op uitnodiging van Didi Griffioen op een bijeenkomst waar experts op het gebied van de binding tussen onderwijs en onderzoek van minimaal een tiental hogescholen aanwezig waren. Ondanks een aantal zeer goede voorbeelden zag ik dat ook zij allemaal nog worstelen met dit probleem.”

Hbo hecht weinig waarde aan onderzoeksvaardigheden van docenten

Zijn eigen scriptie gaf Overbeek veel enthousiasme om met het vraagstuk verder aan de slag te gaan. Dat deed hij dan ook de afgelopen tijd. Toch gaat de finalist van de scriptieprijs nu een andere weg in. “Ik wil nog steeds heel graag het onderwijs veranderen om ervoor te zorgen dat het beter aansluit op de praktijk, maar ik wil ook graag iets met het thema natuur & duurzaamheid aangezien dat mijn grootste passie is. Daarom kijk ik nu of ik bij een natuurorganisatie iets kan betekenen. Educatie blijft voor mij echter altijd een belangrijk onderwerp”.

Een mooi voorbeeld van hoe het zou moeten heeft Overbeek daarbij wel degelijk opgedaan tijdens zijn studie. “We hadden een realistische praktijkopdracht waarbij we onderzoek deden in het Waddengebied. Omdat het beschermd gebied is, moeten vissers daar aan veel strengere wet- en regelgeving voldoen, maar ze mogen geen hogere prijs voor hun vangst vragen. Toen zijn we in gesprek met alle stakeholders gaan kijken wat daaraan te doen was, met leuke bruikbare resultaten. Zo hebben we een toolkit ontwikkeld die ondernemende vissers in de Waddenzee konden gebruiken om hun visserijpraktijken op zowel ecologisch als economisch vlak te verbeteren.”

Op die manier doe je tijdens je studie al een waardevol netwerk op, kun je een bijdrage leveren aan de maatschappij en is het dus veel motiverender om je in te zetten. Dat werkt beter dan een fictief onderzoek moeten uitvoeren dat vervolgens in de prullenbak beland lijkt me.”

Wat Sies maar wil zeggen: grote logge organisaties als hogescholen hebben nogal eens moeite met het doorvoeren van grote veranderingen. “Dat komt voornamelijk door vastliggende curricula, vergrijzing, de angst om dingen los te laten en het gebrek aan verbinding met de praktijk en het werkveld.”

Nu Sies Overbeek zelf een andere kant kiest, hoopt hij het hoger onderwijs nog wel een les mee te kunnen geven vanuit zijn persoonlijke ervaringen. “Als we willen vernieuwen moeten we met een goed plan komen, het oude loslaten en investeren in nieuw onderwijs. Nieuw onderwijs dat gedragen wordt door alle partijen. Als dit niet gebeurt, vrees ik dat het onderwijs nog voor lange tijd blijft achterlopen en zo zorgt voor minder gemotiveerde en slechter opgeleide studenten.”

Ook dit jaar organiseren LSVb en en ScienceGuide samen de hoger onderwijs scriptieprijs. Anmelden kan tot en met 5 november aanstaande en de nominaties worden rond de kerst bekend gemaakt. Op 15 februari wordt de prijs uitgereikt tijdens het LSVb-VVD onderwijscafé in de Eerste Kamer.

Geïnteresseerd? Ben je elf student of ken je een studente met een interessante scriptie, geef je dan op! Zie hier voor de voorwaarden.