“We zijn een achterlijk stereotyperend landje”
VHTO VHTO zet zich in om de participatie van meisjes en vrouwen in bèta, techniek en ICT te vergroten. VHTO richt zich daarbij op de hele keten van primair onderwijs, voortgezet onderwijs, bèta/technische en ICT-opleidingen in het middelbaar beroeps- en het hoger onderwijs tot en met de arbeidsmarkt. organiseerde vorige week in Utrecht een kennisconferentie genaamd Meer meisjes in de techniek, in het kader van de gelijknamige stuurgroep. De stuurgroep een samenwerking van 18 mbo-scholen, de MBO Raad en VHTO. Christien De Graaff, voorzitter van de stuurgroep en bestuurslid van het Alfa College, schetste de omvang van het probleem: “Het aantal leerlingen en meisjes dat kiest voor een bèta-technische opleiding is de laatste jaren toegenomen. Toch stroomt slechts 27% van deze groep meisjes door naar mbo-opleidingen in de techniek en ICT. Op deze groep zouden we ons kunnen richten.”
De lekkende pijplijn
Onderzoeker Annemarie van Langen introduceerde haar onderzoek naar de ‘lekkende bèta-technische pijplijn’. Een deelonderzoek daarvan kijkt naar PISA-data uit 2015, een internationaal onderzoek dat kijkt naar de kennis en vaardigheden van 15-jarigen uit 80 landen. Zo liet Van Langen zien dat Nederlandse kinderen, – ook de hoog presterende – maar bar weinig plezier hebben in natuurwetenschappelijke vakken. Bij meisjes is dit zelfs lager dan het internationale gemiddelde.
Er werd in het PISA-onderzoek ook gekeken nasar het aantal studenten dat denkt een vijf jaar voor een vervolgopleiding in de bèta-techniek te kiezen. “In alle landen is het voor deze groep zo dat de meisjes een hogere score hebben dan de jongens op de PISA Science toets. Toch overwegen veel meer jongens dan meisjes een bèta-technisch beroep. Dit vertelt mij dat zelfvertrouwen nog steeds een veel grotere rol speelt bij meisjes dan bij jongens.”
“Stereotyperend landje”
Cocky Booij, directeur van het VHTO, benadrukte dat er “meer dan ooit vraag is van de arbeidsmarkt om meer participatie van meisjes en vrouwen, want zij zijn het groeipotentieel. Ook bedrijven gaan steeds meer zien dat diversiteit loont.” Een goede mix van mannen vrouwen leidt niet alleen tot beter financieel rendement, maar moet ook de innovatiekracht verbeteren.
De meerwaarde van diversiteit wordt al jarenlang onderzocht. Zo heeft McKinsey onlangs The Power of Parity gepubliceerd, een onderzoek naar het verbeteren van gendergelijkheid op de Nederlandse arbeidsmarkt. Nederland scoort namelijk op negen van vijftien indicatoren slecht, en heeft op vier van deze indicatoren zelfs de laagste score van West Europa: het aantal betaalde uren, gemiddelde maandsalaris, vertegenwoordiging in management, en studenten in STEM.
Volgens het McKinsey rapport is er een zelf bestendigend systeem dat de benadeelde positie van vrouwen op de Nederlandse arbeidsmarkt in stand houdt. Booij: “Typisch voor Nederland is dat we een ongelijke spreiding hebben van mannen en vrouwen over verschillende sectoren. Ook hebben we hele uitgesproken sociale normen die invloed hebben op de keuzes van mannen en vrouwen.”
Het VHTO heeft zelf ook onderzoek gedaan naar Nederlandse inzichten omtrent gender en STEM STEM is het acroniem voor Science, Technology, Engineering en Mathematics. Deze afkorting is gebruikelijk in international studies en publicaties. In Nederland wordt de verzameling beta- of exacte wetenschappen ook aangeduid met beta/techniek. . Booij: “We zijn een achterlijk stereotyperend landje. Ik zeg het maar gewoon zo hard want we merken vaak in trainingen met docenten dat mensen dit van zichzelf niet inzien. Deze associaties hebben niet alleen invloed op onze ideeën over meisjes in STEM, maar natuurlijk op die meisjes zelf.”
Booij legt uit dat deze stereotypen doorbroken kunnen worden door counter-stereotypes, in de hele onderwijsketen. “We beginnen bijvoorbeeld al in de kleuterklas, door het organiseren van bezoeken van vrouwelijke bèta/technische professionals. Het is belangrijk dat jonge meisjes zich van jongs af aan realiseren dat vrouwen ook raketten bouwen, en in de civiele techniek werken.”
Rolmodellen
Symen Van der Zee, lector bij Saxion, het ging in zijn presentatie in op het beeld van de wetenschap dat door onderwijsinstellingen wordt gecommuniceerd. “Onze impliciete associatie tussen mannen en bèta en techniek is heel hoog. Je zou denken dat we er dan alles aan doen om dit stereotype beeld te ontkrachten. Dan kom ik bij ons op Saxion op de eerste verdieping bij de techniekafdeling, en zie ik afbeeldingen staan met alleen maar mannen. Dan word je als vrouw, die al een onconventionele keuze heeft gemaakt, dus met stereotype beelden geconfronteerd.”
Van der Zee ging in zijn presentatie verder in op de functie van rolmodellen. “Er wordt heel vaak gezegd: ‘Hoe lossen we het op? Rolmodellen, rolmodellen, rolmodellen’. Maar wat is nou een rolmodel?” Ter illustratie laat hij een filmpje zien dat de Europese Commissie ooit heeft gemaakt voor de campagne ‘Science: it’s a girl thing!’, waarin vrouwelijke ‘wetenschappers’ worden gespeeld door dunne modellen in hoge hakken met designer zonnebrillen.
Op de vraag of dit soort rolmodellen werken is het antwoord van de onderzoeker een duidelijke ‘nee’. “Door dit soort rolmodellen voelen meisjes en vrouwen zich helemaal niet aangesproken. Je moet heel goed nadenken over wie een rolmodel is. Dat heeft niet zo zeer iets te maken met of de persoon een vrouw is, maar of je je ermee kan identificeren.” Van der Zee maakte de kanttekening dat vrouwelijke rolmodellen wel goed werken voor vrouwen die al werkzaam zijn in STEM of voor die studierichting hebben gekozen.
