De stap naar open science moet door een zo groot mogelijke hoepel
Fundamenten voor de wetenschap van morgen
Een onderzoekster die ervoor kiest de principes van open science aan te houden, komt nu vaak van een koude kermis thuis. Zij moet na afloop van haar onderzoek zelf de onderzoeksdata toegankelijk zien te maken voor collega’s, ook van andere vakgebieden. En voor al die inspanning krijgt ze geen enkele beloning: het is eigenlijk verloren tijd en moeite. Zelfs als haar gegevens van enorme waarde blijken te zijn voor anderen. Erger nog: het kiezen voor open science kan zelfs slecht zijn voor haar carrière, wanneer ze omwille van gratis toegankelijkheid van haar publicaties prestigieuze tijdschriften als Science mijdt.
Nieuwe criteria
Wat te doen? Het is duidelijk dat de beoordelingscriteria voor onderzoekers moeten veranderen. Daar zijn ook andere goede redenen voor. Publiceren in Science krijgt veel gewicht in de beoordeling van een wetenschapper, maar het is op zich geen bewijs dat iemands onderzoek belangrijk is: er staan in dit tijdschrift ook artikelen die nooit of weinig worden geciteerd. En sommige vakgebieden zijn er ondervertegenwoordigd.
Mede hierom heeft NWO onlangs de San Francisco Declaration on Research Assessment (DORA) Wanneer een organisatie de Declaration of Research Assessment tekent onderschrijft deze onder andere dat afstand genomen moet worden van de journal impact factor, en dat onnodige restricties in publiceren (aantal woorden, figuren etc.) moeten worden weggenomen. ondertekend. Die pleit voor een bredere beoordeling van iemands bijdrage aan de wetenschap: niet slechts aan de hand van een paar eenvoudige kernindicatoren zoals de h-index De in 2005 door Jorge E. Hirsch geïntroduceerde index gaat uit van aantal publicaties en citaties, en wel op deze wijze: Een wetenschappelijk onderzoeker heeft index h als h van zijn of haar in totaal N publicaties ten minste h maal geciteerd zijn in andere publicaties, en de andere (N-h) publicaties niet meer dan h maal geciteerd zijn. . Het hoeft ook niet alleen om onderzoek te gaan: een methode kan eveneens baanbrekend zijn. En onderzoeksdata kunnen op zich al grote waarde hebben voor andere wetenschappers en zelfs voor de maatschappij als geheel.
NWO wil weg van de impact factor
Om deze verandering in de beoordelingscriteria handen en voeten te geven, gaat NWO de instructies aan haar reviewers aanpassen. Hierover gaat ze in gesprek met haar achterban in de onderzoekswereld.
NWO was ook de initiatiefnemer voor een Europese beleidswijziging, die het binnenkort gemakkelijker maakt voor wetenschappers om internationaal samen te werken. Wetenschapsfinanciers in de hele Europese Unie gaan hun eisen op het gebied van Research Data Management in het kader van open science namelijk harmoniseren. Open science mag voor onderzoekers een nieuwe hoepel lijken waar ze doorheen moeten springen, maar NWO wil die sprong vergemakkelijken door de hoepel zo groot mogelijk te maken.
Nieuwe diensten
Belonen en waarderen zijn cruciale factoren voor het slagen van open science. Maar er is meer nodig: onderzoekers moeten hun data bijvoorbeeld toegankelijk kunnen maken middels repositories. Op dit gebied zijn er al goede voorbeelden, zoals DANS. Maar om dit soort voorzieningen mogelijk te maken voor de hele Nederlandse onderzoeksgemeenschap, met haar groeiende datastromen, is samenwerking met SURF onmisbaar.
Zijn repositories de weg naar open access?
In nauw overleg met de onderzoekswereld verkent SURF de ontwikkeling van het wetenschapsbedrijf, om tijdig in te kunnen spelen op de behoeften van morgen. Er zijn ingrijpende veranderingen gaande: alleen al het gegeven dat bibliotheken hun collecties tegenwoordig digitaal aanbieden, kantelt het hele beeld: ook op dit gebied gaan we van schaarste naar een overvloed van informatie.
Open science heeft tot doel om de steeds bredere datastromen optimaal te benutten, in de wetenschap en daarbuiten. Dit vereist nieuwe instrumenten. Zo werkt SURF in het project Science Collaboration Zone samen met instellingen aan federatieve toegang tot gespecialiseerde diensten: nieuwe gebruikers krijgen, simpel gezegd, toegang met het wachtwoord van hun eigen instelling. Dit voorkomt veel tijdverlies en extra werk binnen onderzoeksprojecten.
Andere diensten maken het bijvoorbeeld mogelijk om te rekenen met grote databestanden, hetzij op één locatie, hetzij verspreid over meerdere systemen. Dit soort faciliteiten zijn veelal generiek: allerlei vakgebieden kunnen ze gebruiken. Om verspilling van schaarse gelden en expertise te voorkomen, bevordert SURF de samenwerking bij ontwikkeling en exploitatie.
Instrumenten
Al dit soort voorzieningen – fysiek en organisatorisch – vragen ook om mensen die onderzoekers kunnen helpen er optimaal gebruik van te maken. Een bioloog is nog geen bio-informaticus, maar zal wel steeds vaker voor complexe ICT-uitdagingen komen te staan.
Daarom hebben NWO en SURF samen het eScience Center opgericht: de medewerkers van deze organisatie combineren ervaring binnen specifieke wetenschapsdomeinen met ICT-expertise, om onderzoekers hands-on te helpen bij de ontwikkeling van digitale instrumenten.
Daarbij wordt nadrukkelijk gestreefd naar toepasbaarheid binnen meerdere domeinen. Net als bij onderzoeksdata moeten ook ten aanzien van software-instrumenten openheid en hergebruik de norm worden.
Datastewards
Niet alleen bij het eScience Center werken mensen die een ondersteunende, maar cruciale rol spelen in de realisatie van open science. Denk aan datastewards die onderzoeksgegevens hanteerbaar maken voor hergebruik. Zij ontlasten niet alleen de onderzoeker die de data verzameld heeft, maar kunnen ook een belangrijke bijdrage leveren aan de kwaliteit en bruikbaarheid van de data.
onderzoekssoftware ontwikkelen is een vak apart
Het belang – en de schaarste – van dit soort specialisten leidt tot discussies: zou je hen bijvoorbeeld in publicaties moeten noemen als medewerker, net als de onderzoekers?
Sommigen laten dat oordeel graag aan de betrokken onderzoekers. Anderen vinden dat we af moeten van het beeld van de wetenschapper als een alles kunnende Superman. In werkelijkheid is onderzoek volgens hen het product van een A-team, waarin iedereen zijn eigen expertise bijdraagt. En die rolverdeling zou dan ook expliciet gemaakt moeten worden in publicaties.
Fundamenten
Los van deze overwegingen: open science moet slagen. Dat is niet alleen om ideële redenen. Er komen stortvloeden van data beschikbaar en tegelijk groeien de mogelijkheden om er inzichten aan te ontlenen razendsnel, tot ver buiten de capaciteiten en verwachtingen van een enkele onderzoeksgroep.
Maar om deze belofte werkelijkheid te maken, moet vooral de grootste angst van onderzoekers worden bezworen: de angst dat concurrenten aan de haal gaan met hun data, zonder dat ze daar wat voor terugkrijgen.
Daarom zet NWO zich ervoor in, dat iedereen meedoet bij open science; niet alleen in Nederland, maar in de hele Europese Unie en voor zover mogelijk ook daarbuiten. En SURF bouwt aan voorzieningen die alle beschikbare data toegankelijk en bruikbaar maken; niet alleen voor wetenschappers van alle vakgebieden, maar ook voor de rest van de maatschappij.Dit alles gebeurt in nauwe afstemming met de onderzoekswereld. Hierbij willen we wetenschappers oproepen: denk met ons mee, help ons om onderzoek nieuwe vormen te geven en vertel ons wat daarvoor nodig is. Zo leggen we samen de fundamenten voor de wetenschap van morgen.
Op het eScience IEEE International Conference bespreken de auteurs met de zaal hoe de weg naar open science zo goed mogelijk bewandeld kan worden. De sessie is gratis bij te wonen en vindt plaats op 30 oktober van 16:30 – 17:30 uur in Amsterdam. Aanmelden kan via een mail aan: communicatie@esciencecenter.nl
