Minister ziet dat het groen onderwijs zich opnieuw kan uitvinden
Gisteren debatteerde de Kamer over het groen onderwijs. Een kort overleg dat niet langer dan een uur duurde en dat is uitzonderlijk voor deze commissie onderwijs, die doorgaans lang vergaderd. Toch werden er genoeg interessante onderwerpen besproken.
De laatste tijd is er in het groen onderwijs veel gebeurd. Er zijn twee ontwikkelingen die in de sector op de voet worden gevolgd. Enerzijds is er stevige krimp in het vmbo en mbo. Anderzijds neemt het aantal studenten de afgelopen jaren aan de Hogere Agrarische Scholen (HAS) juist toe en ook de Universiteit Wageningen weet steeds meer studenten te trekken. Overigens blijkt uit de vandaag gepubliceerde aanmeldcijfers van de Vereniging Hogescholen dat het groen onderwijs de enige sector is die 4,9% minder aanmeldingen heeft dit studiejaar.
Explosieve groei
De eerdere explosieve groei van het aantal studenten op de HAS Den Bosch zorgde deze zomer voor acute financiële problemen. Ook zijn er zorgen bij zowel de Kamer als de instellingen zelf over de overgang van het groen onderwijs van de begroting van OCW naar EZ. Deze harmonisatie vindt plaats vanaf januari 2019.Frank Futselaar die ook woordvoerder landbouw is zag in het debat ook deze uitdaging. “We zien twee trends in het groen onderwijs, een stijging van het aantal studenten in het hoger onderwijs en een daling in het mbo en vmbo. Allebei hebben ze daarom een aparte uitdaging.”
Futselaar ging ook uitgebreider in op de vraag over de HAS. Deze zomer dreigde deze hogeschool in Den Bosch in acute betalingsproblemen te komen. Futselaar wilde weten in hoeverre de overgang van EZ naar OCW daar iets mee te maken heeft. “Ik heb al eerder schriftelijke vragen gesteld over HAS Den Bosch, die voor de zomer in serieuze financiële problemen leken te zijn. Ook de continuïteit leek onder druk te staan, mede door de groei van het aantal studenten. Ik kan mij voorstellen dat de overgang van EZ naar OCW daar iets mee te maken heeft. Ik zou aan de minister willen vragen hoe het er nu mee staat en of de continuïteit nog in gevaar is?”
De minister gaf aan blij te zijn met de vraag van Futselaar. “Het is goed dat u daarnaar vraagt. De financiële situatie die was zorgelijk. Zij staan onder aangepast financieel toezicht. Dat komt met name omdat er signalen waren van liquiditeitsproblemen. Daarover wordt op dit moment constructief overleg gevoerd met mijn ministerie. Hierdoor zorgen wij in ieder geval dat de continuïteit gewaarborgd is. De Inspectie heeft mij ook een positief rapport over het verbeterplan van de HAS gestuurd. Voorlopig blijft HAS Den Bosch nog onder verscherpt toezicht staan, maar de acute nood daar komen wij uit en het verbeterplan ziet er goed uit. Het perspectief is goed.”
Dat rapport komt
De minister heeft deze zomer in de beantwoording op de Kamervragen van Futselaar aangegeven dat zij ook nader wilde kijken naar de financiële positie van het hele groene hoger onderwijs. Futselaar wilde een laatste stand van zaken. “Ik zou daar toch graag wel iets meer over willen horen.”
Van Engelshoven gaf aan dat de uitkomsten van dit onderzoek volgende maand naar de Kamer komen. We laten op dit moment thema onderzoek doen door de Inspectie. Dat rapport komt in november. Ik wilde even dat rapport afwachten, anders ga ik u misschien ten onrechte ongerust maken of onterecht gerust te stellen. Geen van beiden wil ik doen. Dat rapport komt en daar ga ik zo snel mogelijk over informeren.”
Uit een eerste analyse van ScienceGuide van de jaarverslagen over 2017 bleek dat er geen enkele groene hoger onderwijsinstelling wat betreft eigen vermogen en liquiditeit onder de signaleringswaarden van de Inspectie zit.
Besluiteloosheid door commissie Van Rijn
Een ander onderwerp dat de SP aansneed was de commissie Van Rijn die onlangs door de minister is aangesteld om de bekostiging van het hoger onderwijs te hervormen. Futselaar was zichtbaar geïrriteerd dat dit bij een commissie was belegd en daarmee weer extra tijd wordt genomen. “De discussie over de bekostiging van het hoger onderwijs is uitgesteld en neergelegd bij de commissie Van Rijn. Ik zal bij de begrotingsbehandeling wel duiden wat ik daarvan vind. Toch wil ik aandacht voor de Universiteit Wageningen. Kunnen zij gezien de grote stijging van de studenten aantallen die ze hebben en de overgang van EZ naar OCW vooruit met de middelen die ze hebben, zonder dat dit leidt tot serieus kwaliteitsverlies?”
Futselaar: “We hebben het hier toch over het paradepaardje van Nederland als het gaat om onderwijs en onderzoek. Het zou pijnlijk zijn als dit jaar Wageningen in zwaar weer zou komen vanwege onze terughoudendheid om een besluit te nemen in de bekostigingsdiscussie. Ik zou graag wat sussende woorden van de minister horen, om mij gerust te stellen.”
Prachtig onderwijs en onderzoek
Paul van Meenen (D66) sloot zich aan bij de woorden van zijn SP-collega en wilde ook duidelijkheid voor de Universiteit Wageningen. “Bij dat laatste punt van de discussie van mijn collega Futselaar sluit ik mij helemaal aan. Helderheid over de positie van Wageningen is altijd goed, prachtig onderwijs en onderzoek daar. Het groen hoger onderwijs staat wereldwijd aan de top, Wageningen is een begrip in de hele wereld. En ook de ‘HAS’en’, de Hogere Agrarische Scholen hebben te maken met groeiende studentenaantallen.”
De minister ging in ook op aankondiging van Futselaar dat hij de minister nog aan de tand wil voelen over de commissie Van Rijn. “De heer Futselaar en ik zullen daar vast nog een debat over voeren bij de begroting, althans dat kondigt hij aan. Maar die herverdeling van de kosten in het hoger onderwijs is toch een complexe puzzel. Ik zie ook wel de noden op een aantal plekken, maar het geld moet ook ergens vandaan komen. Dat kun je ook niet zomaar doen. Dat moet je wel prudent doen en er goed over nadenken.”
Wat is het geheim van het groene hbo?
Anne Kuik, woordvoerder mbo voor het CDA had ook vragen over uiteenlopende beelden van de studentenaantallen in het groene domein. “Wat opvalt is dat de hogescholen eigenlijk het tegenovergestelde effect laten zien bij de instroom. Kan de minister de vinger erachter krijgen wat de reden daarvoor is, wat is het geheim? En is dat iets waar het groene mbo ook zijn voordeel mee zou kunnen doen?”
Volgens de D66-bewindsvrouw heeft dat te maken met een bredere ontwikkeling in de samenleving. “Dat hangt natuurlijk ook wel samen met een meer algemene trend, namelijk de opwaartse druk in het onderwijs. Wat je natuurlijk al in het mbo ziet dat zie je voor een deel versterkt terug door demografische ontwikkelingen, het groene mbo zit vaak ook in krimpgebieden. Maar we zien het ook in veranderd keuzegedrag bij studenten. Ze kunnen natuurlijk zorgen door cross-overs met het techniekonderwijs voor nieuwe en aantrekkelijke opleidingen.”
Een goed voorbeeld hoe dit kan heeft de minister laatst op werkbezoek gezien bij Aeres, een groene hogeschool met vmbo, mbo en hbo. “Ik was laatst bij Aeres in Flevoland, waar ze dat ook vooral doen. Daar zie je dus de studentenaantallen stijgen. Daar liggen zeker ook kansen in vernieuwing van het aanbod en in een bredere samenwerking die net even verder gaat dan het traditionele groene onderwijs.”
Dat is volgens de minister ook de reden waarom de studentenaantallen groeien omdat ze bij Aeres voortdurend innoveren en het groene domein breder maken. “Bij Aeres zie je interessante vernieuwingen die groen combineren met de uitdagingen die er liggen op het gebied van klimaat en water. Wat daar heel interessant was waren de ontwikkelingen op het gebied van groen en stedelijke ontwikkeling. Hoe houd je steden aantrekkelijk als die verder gaan verdichten? Ook daar kun je de groene sector goed bij gebruiken en je ziet dus dat het echt een impuls is voor de groei van zo’n instelling. Ik hoop dat ook andere instellingen die handschoen zullen oppakken.”
Wageningen is blij met de overgang naar OCW
Tot slot was er nog de discussie over de overgang van EZ naar OCW. Na veel discussie en gesteggel en een kabinetsformatie verder is besloten dat de harmonisatie per 1 januari 2019 in moet gaan. De minister verzekerde de Kamer dat zoals het er nu uitziet vrijwel geen enkele groene instelling daarop achteruit gaat. Anne Kuik stelde hier vragen over. “We hebben een brief gekregen over de gevolgen van de overgang van EZ naar OCW. Het blijft wel moeilijk om enigszins inzichtelijk te krijgen wat de komende jaren de effecten zullen zijn van de overgang van EZ naar OCW. Kan de minister dit nog nader toelichten?”
De minister gaf in haar beantwoording aan dat het beeld er nu positief uitziet. “Het effect van de overgang is nu een plus in de nieuwe systematiek. Ook wist Van Engelshoven de Kamer te melden dat de Universiteit Wageningen ook gelukkig is met de overgang naar OCW. “Zij zijn ook blij met de manier waarop de harmonisatie plaatsvindt, die per 1 januari ingaat. Zij zijn daarmee ook af van de afbufferingsregeling, een regeling die in het verleden bepaalde dat de bekostiging van de WUR niet meer dan 2% kan stijgen of dalen.”
