Schuldeisers overheid willen onderling persoonsgegevens uitwisselen

Hoe kan de overheid ervoor zorgen dat burgers die een schuld hebben uitstaan bij een van haar instanties niet onnodig in de problemen komen? Die vraag lag maandagmiddag voor tijdens een rondetafelgesprek met als thema ‘De overheid als schuldeiser’. De zes overheidsinstanties, waaronder DUO, die deelnamen aan het gesprek legden daar op tafel meer ruimte te willen om de experimenteren met het uitwisselen van persoonsgegevens.

Dat de instanties deze mogelijkheid nu niet hebben hindert ze in het optimaal uitvoeren van hun werk. Daan Hoefsmit, voorzitter van het CAK Het CAK is een publieke hulpverlener die in opdracht van de overheid regelingen uitvoert waaronder het persoonsgebonden budget. , legde uit dat het vaker voorkomt dat burgers bij meerdere instanties tegelijk schulden hebben. Het CAK heeft als enige van de zes instanties “het grote geluk” dat ze van de wet persoonlijke informatie mogen delen met gemeentes, iets waar vanuit de gemeentes veel vraag naar is.

“Mijn droombeeld is dat we met zijn zessen deze informatie mogen delen.” Hoefsmit sprak enerzijds dus de wens uit om ‘Rijksbreed’ informatie te mogen geven aan gemeentes. Anderzijds liet hij weten dat zijn klanten een Rijksbreed overzicht missen van hun schulden. Ook ten behoeve van dit doel zou uitwisseling van informatie tussen de instanties nodig zijn.

Social media team

Op het terrein van de privacy zei Hoefsmit, die zichzelf benoemde als groot voorstander van de privacybescherming, dat hij vindt dat de overheid heel voorzichtig moet zijn om niet in de persoonlijke levenssfeer van mensen te komen. Wel voegde hij daaraan toe dat hij vindt dat de proportionaliteit van het probleem mee moet wegen – soms is de problematiek zo groot dat hulp bieden boven privacy gaat.

Hans Schutte, directeur van DUO, was het met zijn collega Hoefsmit eens dat er redenen kunnen zijn om de afweging tussen privacy en hulpverlening anders te maken. Schutte, die als directeur generaal betrokken was bij de invoering van het leenstelsel, verwees naar de oude situatie van voor het leenstelsel als het gaat over de oorsprong van het overgrote deel van DUO’s debiteuren. Omdat de aflossingstermijn is verlengd met 20 jaar wordt de populatie van debiteuren en de collectieve schuld steeds groter.

Volgens Schutte ging het om “een kleine groep” studenten die meer maatwerk nodig heeft met terugbetalen. Om deze groep te bereiken heeft DUO experimenten uitgevoerd. Een voorbeeld hiervan is de aanpak die DUO inzet bij het traceren van onvindbare debiteuren in het buitenland; hiervoor gebruikt DUO een speciaal social media team. Volgens Schutte kan deze aanpak  het vijf- of zesvoudige terughalen, “buiten het feit dat je deze groep beter bedient en helpt.”

De overheid is een machtsblok

Kamerlid René Peters (CDA) vroeg het CAK om meer toelichting op de kwestie van privacy. Hoefsmit antwoordde namens de zes instanties, die volgens hem allemaal privacy een groot goed vinden, maar er ook erg mee worstelen. “We zijn al heel lang in gesprek met de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Daar hoorden we steeds: ‘we zijn als overheid een machtsblok naar de burger toe’. Daar moet je heel erg mee oppassen.”

De instanties zijn inmiddels een traject gestart met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), AP en de Ombudsman. “We gaan kijken hoe we meer aan preventie en vroegsignalering kunnen  door nog meer signaleren te krijgen als er iets aan de hand is. Het CBS zou dan voor ons belangrijke voorspellers uitzoeken en het AP zou meekijken naar hoe dit mogelijk zou kunnen. Een voorspeller voor ons allemaal is dat de schuldenaar begint met het niet betalen van zijn zorgpremie.” Nogmaals werd de urgentie benadrukt. Hoefsmit: “Geloof me, we zijn hier allemaal beducht op privacy, maar we zullen nu echt stappen moeten nemen in het kader van privacy.”

Alhoewel de meeste van de Kamerleden al wel enigszins overtuigd leken van het belang van uitbreiding van de wet stelde Kamerlid Rens Raemakers (D66) tot slot nog de kritische vraag: “Stel wij maken het als Kamer gemakkelijker voor jullie om informatie uit te wisselen, kunnen jullie je dan ook voorstellen dat dit ook nadelen heeft voor burgers?” Een vraag die specifiek gericht was aan DUO.

Schutte vond het een buitengewoon interessante vraag hoe men kan voorkomen dat er misbruik wordt gemaakt van persoonsgegevens. “Om hier nu gelijk antwoord op de geven is lastig. Ik denk dan gelijk aan het instellen van een minimum bedrag, het informeren van burgers, etcetera.” Volgens hem kon goed gebruik gemaakt worden van het aanwezige gezelschap, omdat de uitvoerders regelmatig met elkaar in gesprek gaan. “Vraag ons dan eens om een goed idee.”

In het Actieplan brede schuldenaanpak staat dat het ministerie van SZW in het vierde kwartaal van 2018 een wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) zal voorbereiden. Dit volgt na de afronding van de huidige fase, waarin bij stakeholders wordt geïnventariseerd welke verduidelijkingen in de wet mogelijk en nodig zijn.