Data moet geen verzameling verloren bits op een schijf worden
“Het is natuurlijk niet onze rol om te onderhandelen met uitgevers, maar laat vooropstaan dat we het onacceptabel vinden dat als er een crisis in Afrika is, we moeten smeken bij de uitgevers om het meest recente onderzoek beschikbaar te maken,” zegt Gielen. De NWO-voorzitter zette een week eerder op ScienceGuide al samen met SURF-directeur Fledderus uiteen welke stappen zij zetten om het proces naar open science te faciliteren.
De stap naar open science moet door een zo groot mogelijke hoepel
Zo kondigt Gielen aan dat NWO samen met VSNU en de KNAW bezig is om nieuwe criteria voor de persoonlijke ontwikkeling van wetenschappers te definiëren. “Als een wetenschapper nu zegt dat ie in Nature heeft gepubliceerd, is de eerste reactie vaak: ‘wow, dan moet je wel een hele goede wetenschapper zijn’. Dat is eigenlijk waar we vanaf moeten.” Gielen heeft eerder aangegeven dit plan aanstaande maart te willen presenteren.
Een belangrijke rol in het proces naar open, is het open delen van de data waar het onderzoek op is gebaseerd. Dat kost veel tijd, omdat de data zo gedeeld moet worden dat het ook bruikbaar is voor anderen. Volgens Gielen is er daarom een belangrijke rol weg gelegd voor datastewards en research software engineers waarvan er veel van in de zaal zitten tijdens de conferentie.
Datastewards common practice in EU
“Data zonder software is in feite gewoon een verzameling verloren bits op een schijf,” stelt een van de aanwezigen. Op dit moment maken wetenschappers vaak zelf software om hun eigen data mee te verwerken. Het zou een hoop werk kunnen besparen als hier enige standaardisatie in zou plaats vinden velen in de zaal, maar ook hier geldt de vraag bij wie de verantwoordelijkheid daarvoor belegd moet worden.
Gielen: “We hebben datastewards nodig, want we kunnen niet verwachten dat wetenschappers alle data zelf online gaan zetten. Daarom wil NWO er voor zorgen dat de rol van datastewards common practice wordt in de Europese Unie.” Een eerste stap daarbij is het initiatief dat Gielen heeft genomen om er voor te zorgen dat research data management onderdeel wordt van de eisen bij alle Europese wetenschapsfinanciers. Op 23 november vindt een Europese bijeenkomst plaats waar de standaardisering hiervan zal worden besproken, zo kondigt Gielen aan.
Op de eScience conferentie vinden Fledderus en Gielen een kritisch publiek voor hun plannen. Zo stelt eScience coördinator Adriënne Mendrik (eScience center) voor dat ook het proces van indienen van voorstellen opengegooid wordt. Als je weet wat wel en niet gehonoreerd wordt, kun je daar als onderzoeker immers ook je voordeel mee doen.
In de zaal klinkt bezwaar. “Ik heb al drie keer meegemaakt dat op een dergelijke wijze mijn idee is gestolen,” zegt een onderzoeker. “Laat ik vooropstellen dat ik een groot voorstander van open science ben, maar dit gaat me nu net een brug te ver.” Hoewel er tegengeworpen dat het volledig opengooien van het proces van indienen ook inzichtelijk zou moeten maken dat iemand er met je idee van door gaat, lijken de meningen hierover verdeeld.
Wetenschap is teamwork
Ook Gielen lijkt zo ver niet te willen gaan. Hij lijkt zich te willen beperken tot de ambities die in Europa zijn verenigd in de European Open Science Cloud. Daar blijkt niettemin nog veel onduidelijkheid over te bestaan. De NWO-voorzitter houdt daarbij vast aan de plannen die reeds worden ontplooid in samenwerking met andere partijen.
Zo moet in publicaties explicieter worden gemaakt hoe de rolverdeling in onderzoeksteams is weest, zodat onderzoek niet langer als individuele inspanning wordt beoordeeld. “Ik denk dat iedereen het erover eens is dat wetenschap een team effort is,” stelt Erik Fledderus die daar aan toevoegt dat dit inhoudt dat wetenschappers zij aan zij opereren met datastewards, research software engineers en community managers.
Fledderus schetst daarnaast het Nederlandse landschap om de ‘open wetenschapper’ te ondersteunen. Daarin spelen naast NWO en SURF, onder meer de hoger onderwijskoepels en de door instellingen zelf opgezette centra voor het managen van onderzoeksdata een grote rol. “Er wordt zowel bottom-up op het niveau van de instellingen als top-down, zorg gedragen dat deze ontwikkeling goed begeleid wordt.”
Onderzoekssoftware ontwikkelen is een vak apart
In de zaal klinken vele suggesties om open science tot een succes te maken. Zo zou er in de FAIR-principes meer aandacht moeten komen voor attributie aan de oorspronkelijke maker en het citeren van andermans werk en wordt er geopperd om ook mislukt onderzoek publiek beschikbaar te maken, zodat de academische gemeenschap hierop voort kunnen bouwen.
Daniel Katz, assistent-directeur van het National Center for Supercomputing Applications in Illinois, doet tot slot tijdens de conferentie de suggestie om van open science naar open scholarship te gaan. Aangezien de term ‘science’ nog altijd wordt geassocieerd met de bètawetenschappen zou dit een manier kunnen zijn om de beweging nog inclusiever te laten zijn voor de hele academische gemeenschap.
