De editor is dood. Leve de auteur!
Voor de publicatiecrisis in de wetenschap zijn allerlei oplossingen bedacht en er wordt volop geëxperimenteerd met nieuwe publicatiemodellen. De discussie over open access staat hierin centraal, maar met alleen open access zijn we er niet. Plan S gaat niet ver genoeg! Het klassieke model van tijdschriften waarover de editor de scepter zwaait moet op de schop. De beslissing over publicatie moet in handen komen van de auteur.
Waaruit bestaat de publicatiecrisis nu? Ik zie een aantal samenhangende problemen:
- Wetenschappers worden afgerekend op het aantal peer reviewed publicaties in high impact tijdschriften.
- Tijdschriften zijn overwegend monodisciplinair.
- Artikelen worden vaak afgewezen omdat ze niet in de scope van het tijdschrift vallen, terwijl het de gebruiker, de lezer, steeds minder interesseert in welk tijdschrift een artikel staat.
- Reviewen is ondankbaar werk, reviewers zijn moeilijk te vinden.
- Editors en reviewers hebben last van vooroordelen, niets menselijks is ze vreemd.
- Het publicatieproces is traag en frustrerend, wat vooral nadelig is voor wetenschappers in tijdelijke dienst.
- Artikelen worden vaak vele malen bij nieuwe tijdschriften aangeboden tot ze geaccepteerd zijn. Dit levert veel dubbel werk op, is tijdrovend en erg nadelig voor beginnende academici in tijdelijke dienst.
- Publiceren is erg duur, dat geldt zowel voor open access als voor abonnementen.
- Het aantal publicaties groeit exponentieel.
- Er zijn veel problemen rond het eigendom van artikelen.
Het merkwaardige is dat deze problemen de erfenis zijn van een beperking op het publicatieproces die al tientallen jaren opgeheven is, namelijk papier. Het huidige publicatiemodel is gebaseerd op het model van papieren tijdschriften met een beperkt aantal pagina’s. Selectie was daarom essentieel. Extra voordeel van deze selectie door de editor was het kwaliteitsstempel.
Het simpele feit dat een artikel in een peer reviewed tijdschrift is geaccepteerd verleent het artikel een bepaalde status. Hoewel dit kwaliteitsstempel om allerlei reden aan gezag heeft ingeboet, is het belangrijk deze functie in alternatieve publicatiemodellen een vorm te geven.
Laat de auteur beslissen over publicatie
De oplossing is simpel. We ontnemen de editor de macht, de auteur beslist zelf over publicatie. Grofweg gaat dat als volgt. De auteurs sturen een artikel in bij een open access tijdschrift. De editor zoekt onafhankelijke reviewers, die zoals gewoonlijk hun commentaar op het manuscript leveren. De editor vraagt om een revisie op basis van de al dan niet positieve commentaren. Op deze revisie kunnen de reviewers nog een keer reageren en dan valt de beslissing door de auteurs: publiceren (inclusief reviews) of niet.
De editor heeft over deze beslissing niets te zeggen. Voor dit hele proces betalen de auteurs bij aanvang een bedrag onafhankelijk of ze tot publicatie overgaan of niet. De reviews worden mee-gepubliceerd zodat reviewen een zichtbare bijdrage aan de wetenschap wordt en kritiek van experts toegankelijk wordt.
Lagere drempel betekent minder publicaties
In dit publicatiemodel is veel publiceren geen kunst meer, de auteur beslist immers. Veel publiceren is zelfs riskant. Meer dan in het huidige model zal alles draaien om citaties. Het doel is vooral een artikel te publiceren dat veel gelezen en geciteerd wordt. Matige artikelen, artikelen die veel eerder eigen werk herhalen of artikelen met matige reviews dragen niets bij aan de status van de auteur. In plaats van meer artikelen verwacht ik dus minder artikelen, een paradoxaal effect omdat de barrière tot publiceren juist wordt verlaagd.
Interessant is dat dit publicatiemodel al wordt ingevoerd. Een aantal zeer succesvolle ontwikkelingen spelen hierin een rol. Een hiervan is arXiv.org. Dit van oorsprong preprint archief voor de fysica heeft een hoge vlucht genomen met 12.000 nieuwe submissions per maand. Opvallend zijn de zeer lage kosten van arXiv.org (ongeveer een miljoen dollar per jaar). Dit geldt bijvoorbeeld ook voor Sci||Post , een Amsterdams initiatief.
Een andere ontwikkeling is het experiment dat eLife onlangs afkondigde, in dat model nemen de auteurs de beslissingen om wel of niet te publiceren. Een andere ontwikkeling is Frontiers dat zich onderscheidt van andere open access tijdschriften door de beperkte rol van de editor (bij F1000 geldt een vergelijkbaar principe). Indien tenminste twee reviewers akkoord zijn met het artikel wordt het in principe gepubliceerd. Ook Frontiers groeit, ondanks alle kritiek, spectaculair.
Kijken we nu naar de eerdergenoemde problemen dan zie we dat:
- Alleen het aantal citaties naar publicaties telt, geen perfecte maar wel een veel betere maat (zie de San Francisco Verklaring omtrent de Beoordeling van Onderzoek).
- Tijdschriften bestaan in dit model niet echt meer. Verschillende nieuwe initiatieven (zoals PeerJ) zijn bijvoorbeeld zeer breed van opzet. Wetenschappelijke artikelen worden gevonden aan de hand van zoekwoorden en titels. De bron is, ook dankzij Google scholar, steeds minder irrelevant.
- Reviews worden mee-gepubliceerd en mogelijk ook geciteerd. Reviewers kunnen ook betaald worden. In ieder geval wordt reviewen een zichtbare bijdrage aan de wetenschap.
- De invloed van bias van reviewers en editors wordt geminimaliseerd.
- Snelheid en efficiency kunnen fors omhoog.
- Leuren met artikelen is voorbij.
- De universiteiten (University Journals) kunnen de rol van uitgeverij overnemen. arXiv.org wordt bijvoorbeeld door Cornell University gehost. Het winstoogmerk vervalt.
- De exponentiele groei in publicaties wordt hopelijk afgeremd.
- Auteurs en universiteiten blijven volledig eigenaar.
Het kwaliteitskeurmerk zal voor een groot deel afhankelijk zijn van citaties en review commentaren. Zogeheten overlay journals bieden deze mogelijkheid (zie bv. https://www.episciences.org). Deze tijdschriften bestaan in basis alleen uit links naar artikelen met een gemeenschappelijk thema op een preprint server zoals arXiv.org. Ze bieden eventueel een review proces aan en andere functionaliteiten. Zo beschouwd roep ik op tot een revolutie die stil aan al plaatsvindt en op een goed moment vanzelf in versnelling komt. Het huidige publicatie model is te kostbaar en niet goed voor de wetenschap en daarom niet veel langer houdbaar.
