ISO luidt noodklok over kwaliteitsafspraken
Afgelopen vrijdag meldde de minister nog in een brief aan de Eerste Kamer dat zij het volste vertrouwen heeft in de kwaliteitsafspraken. Vandaag stuurt het ISO een bericht de wereld in over eigen onderzoek waaruit blijkt dat op het merendeel van de hogescholen en ook op een groot aantal universiteiten de kwaliteitsafspraken niet goed verlopen. De medezeggenschap wordt onvoldoende betrokken en studenten hebben op die manier onvoldoende inspraak op de besteding van het geld van de basisbeurs.
Naar eigen zeggen heeft het ISO nauwlettend gemonitord hoe het op hogescholen en universiteiten is gegaan met kwaliteitsafspraken. De eerste zorg van het ISO gaat over planning van de NVAO. Die zouden afgelopen augustus met een planning komen wanneer zij de kwaliteitsafspraken per instelling zouden beoordelen. Nu eind december is die planning er nog steeds niet. Volgens het ISO stelt dit de medezeggenschap niet in staat om goede doordachte afspraken te maken.
Vooral op hogescholen loopt het proces nog enorm achter
Er is wel een indicatie van de planning gegeven door de NVAO, maar op veel hogescholen loopt het proces achter op schema. “Vooral op hogescholen loopt het proces nog enorm achter. Van veel hogeschoolraden horen wij dat zij niet goed op de hoogte zijn van het proces en dat er nog weinig afspraken zijn gemaakt.”
De onduidelijkheid over de planning leidt er volgens het ISO toe dat er gebruik wordt gemaakt van oneigenlijke deadlines om de medezeggenschap onder druk te zetten. “Anderzijds zijn er ook instellingen die de deadline van 1 januari gebruikt hebben om de medezeggenschap onder druk te zetten. We hebben meerdere malen de vraag gekregen of het klopt dat de plannen voor 1 januari af moeten zijn, ‘omdat de NVAO de plannen anders niet goedkeurt’.”
Dit beeld wordt bevestigd door de NVAO, die ziet ook dat instellingen de medezeggenschap onder druk zetten. “Wanneer wij met deze informatie bij de NVAO aankloppen, stelt de NVAO dat instellingen dit alleen maar gebruiken om de medezeggenschap onder druk te zetten.”
Ook de juiste rolverdeling tussen bestuur en medezeggenschap is soms ver te zoeken. Het bestuur wil van tevoren vastleggen waar het geld van de basisbeurs aan uitgegeven moet worden. “Zo worden er in bepaalde gevallen vanuit het centrale bestuur thema’s meegegeven die decentraal alleen nog mogen worden ingevuld, zonder dat deze thema’s vooraf zijn afgestemd met de centrale raad. Tevens blijkt dat de decentrale raden niet op de hoogte zijn van het feit dat zij zelf ook initiatief mogen nemen en niet hoeven vast te houden aan de thema’s die centraal worden meegegeven.”
Ingewikkeld en ondoorzichtig
Ook de voorinvesteringen waarvan de Rekenkamer had vastgesteld dat die grotendeels niet zijn gedaan leiden opnieuw tot discussie op verschillende instellingen. De rapporten van de bevindingen van de Rekenkamer per instelling zijn vertrouwelijk, dit leidt tot problemen. “Op het moment dat de instelling en de medezeggenschap van mening verschillen over de voorinvesteringen heeft de medezeggenschap geen enkele mogelijkheid om dit aan te kaarten omdat de documenten alleen vertrouwelijk mogen worden besproken met het bestuur. Dit maakt de discussie over de voorinvesteringen en het al dan niet doorzetten van deze investeringen ingewikkeld en ondoorzichtig.”
Wat ontbreekt is een wettelijke verankering van de kwaliteitsafspraken, zo zegt het ISO. De minister heeft aangegeven dat voor een wettelijke verankering geen tijd is. Daarom kan het gebeuren dat zoals op de UvA, studenten geen beslissende stem hebben in de kwaliteitsafspraken. “Een goed voorbeeld hiervan is de UvA, waar de studentgeleding in de raad niet heeft ingestemd met het plan, maar het plan in principe wel zijn doorgang kan krijgen.” Dit specifiek voorbeeld van de UvA heeft ook in de Tweede Kamer al voor de nodige vragen geleid bij Harry van der Molen (CDA). De minister gaf toen aan dat zij niet twijfelt aan het functioneren van de kwaliteitsafspraken.
Dit is uiteraard onwaar
Ook ziet het ISO dat de medezeggenschap gechanteerd wordt met het argument dat als zij niet instemmen er helemaal geen geld geïnvesteerd kan worden. “Een trucje dat bestuurders gebruiken om de druk op de medezeggenschap op te voeren om in te stemmen met de plannen betreft het argument dat ‘de instelling het geld anders niet krijgt. De
medezeggenschap is bang dat wanneer zij niet met de kwaliteitsafspraken instemmen, zij ook niet instemmen met de begroting en dat het bestuur dan nog geen geld kan gaan uitgeven. Dit is uiteraard onwaar maar deze onduidelijkheid en de vragen die dit oproept leeft enorm bij de medezeggenschap.”
Een ander opvallende constatering is dat externe stakeholders niet betrokken worden. Dit was een nadrukkelijke wens van de werkgevers, om ook betrokken te worden bij de kwaliteitsafspraken. Ook universiteiten en zeker hogescholen hebben altijd aangegeven dat zij veel liever met hun eigen omgeving zoals met bedrijven en maatschappelijke organisaties afspraken maken, in plaats van verticale afspraken met OCW.
In de praktijk lijkt het hier niet van te komen, zo constateert het ISO. “Er zijn maar weinig instellingen die ook daadwerkelijk externe stakeholders raadplegen en expliciet betrekken, aldus diverse medezeggenschappers.” Terwijl de NVAO wel de opdracht heeft om dit te beoordelen in welke mate dit is gebeurd.
Toch gaat het niet overal verkeerd. Ook laat het ISO voorbeelden zien zoals in Maastricht waar het wel goed gaat. “Bij de Universiteit Maastricht lag de regie om tot kwaliteitsafspraken te komen grotendeels bij de medezeggenschap en uiteindelijk zijn ze daar zeer tevreden over de afspraken die zijn gemaakt. Zij werden hierin goed gefaciliteerd door het bestuur.”
De medezeggenschap wordt op hogescholen veel minder goed gefaciliteerd
Echter zulke goede voorbeelden zijn in het hbo dan weer veel minder te vinden. “Van de hogescholen krijgt het ISO veel minder informatie. De medezeggenschapsraden zijn hier minder actief en ook minder betrokken bij het proces rondom de kwaliteitsafspraken. Het ISO neemt veel initiatief om in contact te komen met deze raden. Het proces loopt op veel hogescholen nog achter. De medezeggenschap wordt op hogescholen veel minder goed gefaciliteerd dan op universiteiten.”
Opmerkelijk aan dit bericht van het ISO is dat de minister vorige week vrijdag nog aan de Eerste Kamer liet weten dat zij het niet nodig acht om de kwaliteitsafspraken wettelijk te verankeren. De linkse partijen in de Senaat hadden hier wel om gevraagd. De minister liet weten dat zij het volste vertrouwen heeft in de huidige afspraken. “Dat de Vereniging Hogescholen, de VSNU, het ISO, de LSVb en ik in het akkoord over de kwaliteitsafspraken hebben afgesproken dat de instellingen aan de medezeggenschap het instemmingsrecht verlenen, zie ik als een belangrijke waarborg dat dit ook gebeurt. Ik vertrouw erop dat de instellingen zich zullen houden aan de gemaakte afspraken. Ik heb ook geen signalen dat de medezeggenschapsraden het instemmingsrecht niet krijgen.”
Inmiddels heeft ook de Kamer verontrust gereageerd. “Twee weken terug vroeg ik de minister naar de casus UvA, waar bestuur en personeel studenten buitenspel hadden gezet bij de verdeling van het geld. Dat is niet wat met instellingen afgesproken is. Ben benieuwd naar reacties.” Zo laat Harry van der Molen weten. Ook Paul van Meenen wil dat docenten en studenten bepalen wat er met het geld gebeurt. “Eens met het ISO De besturen moeten het geld uitgeven, en docenten en studenten moeten meebeslissen waaraan!”
Lisa Westerveld van GroenLinks ziet dat de zoveelste belofte van het leenstelsel is geschonden. “Weer een afspraak die is geschonden. Terwijl het duidelijk was: studenten zouden meebeslissen over het geld. Goed dat Het ISO dit aankaart! Wat GroenLinks betreft zorgt de minister zo snel mogelijk dat gedane beloftes worden nagekomen.”
