Collegegeldhalvering trekt vooralsnog weinig studenten over de streep
Bij de presentatie van het regeerakkoord in 2017 sprak het Kabinet het voornemen uit om het collegegeld in het hoger onderwijs met ingang van collegejaar 2018-2019 te verlagen voor eerstejaars. Studenten aan de (academische) pabo kunnen zelfs rekenen op twee jaar gereduceerd collegegeld.
Het plan werd door de coalitiepartijen gepresenteerd als investering in de toegankelijkheid van het hoger onderwijs. Met name het door Rutte-III vasthouden aan het leenstelsel wordt door studenten gezien als inperking van die toegankelijkheid. Zowel het ISO als de LSVb noemden de collegegeldverlaging in 2017 dan ook een “sigaar uit eigen doos”, mede omdat tegelijkertijd de rente op studieleningen werd verhoogd.
Eerste beeld van de overwegingen van studenten
Heeft de collegegeldverlaging die in september vorig jaar voor het eerst werd doorgevoerd, het gewenste effect? Om daarachter te komen, beloofde de minister de Tweede Kamer onderzoek te zullen doen naar zowel de kwalitatieve aspecten als de kwantitatieve aspecten. Onderzoek van ResearchNed geeft een eerste – hoewel beperkt – beeld van de keuzes en overwegingen van studenten die in september 2018 van start gingen.
Halvering collegegeld: helpt het twijfelende studenten over de streep?
In het rapport van ResearchNed zijn havo- en vwo-scholieren die afgelopen jaar eindexamen deden, en mbo-studenten bevraagd over hun overwegingen om al dan niet een studie in het hoger onderwijs te gaan doen. Dat leverde in totaal 1285 voor het onderzoek geschikte respons op. De respondenten is gevraagd naar de twijfel om wel of niet te gaan studeren en mogelijke financiële drempels bij de keuze. Ook is hen gevraagd naar de bekendheid met de collegegeldverlaging en in hoeverre die verlaging invloed heeft gehad op het al dan niet kiezen voor een studie.
De onderzoekers geven aan dat het nog vroeg is om hele sterke conclusies te trekken over de effectiviteit van de maatregel. Toch geeft het onderzoek een aardig eerste beeld van de overwegingen van de studenten en de invloed van de collegegeldverlaging daarop.
Wat opvalt is dat studenten en scholieren in meerderheid zeggen op de hoogte te zijn van de hoogte van het collegegeld (mbo 67%, havo/vwo 74%). Tegelijkertijd blijkt dat bijna 70% van de respondenten het daadwerkelijke bedrag te hoog of juist te laag inschat. De halveringsmaatregel an sich is bekend bij 76% van de ondervraagde havo- en vwo-scholieren tegenover 65% van de mbo’ers.
Voor de groep studenten die bekend is met de halvering van het collegegeld speelt de maatregel maar beperkt mee in de keuze voor studeren. 17% van de mbo-studenten en 6% van de havo- en vwo-scholieren geeft dat dit heeft meegespeeld in de keuze om wel (of niet) in het hoger onderwijs te gaan studeren.
Tegelijkertijd spelen financiële overwegingen wel degelijk een rol bij de keuzes van de respondenten. Mbo-studenten waarvan de ouders het financieel minder hebben en eerstegeneratiestudenten geven vaker aan te twijfelen over een studie door financiële belemmeringen. Met name het gebrek aan financiële ondersteuning door de ouders en het niet willen afsluiten van een studielening spelen een rol. Dit geldt – in mindere mate – ook voor havo- en vwo-scholieren.
Kwetsbare groepen positief geraakt
De collegegeldverlaging is in het leven geroepen om juist de mbo’ers en scholieren uit minder kapitaalkrachtige gezinnen over de streep te trekken. Het onderzoek laat zien dat de halvering van het collegegeld vooralsnog een kleine rol lijkt te spelen bij de keuze om al dan niet te gaan studeren. Wel wordt de toegankelijkheid met name vergroot “voor studenten en scholieren met een migratieachtergrond en mbo-studenten waarvan de ouders het financieel minder goed hebben.”
ResearchNed concludeert daarom dat het met name de kwetsbare groepen zijn die positief geholpen zijn met de halvering. “Havisten en vwo’ers met een migratieachtergrond zijn al beïnvloed door de halvering om wel te gaan studeren en mbo-studenten met een migratieachtergrond overwegen alsnog te gaan studeren nu ze bekend zijn met de regeling.”
Die conclusie is een voorzichtige opsteker van minister Van Engelshoven die kansengelijkheid in 2017 tot speerpunt van haar OCW-plannen uitriep. In reactie op het rapport stelt de minister dan ook verheugd te zijn met de eerste uitkomsten. “Ondanks de lage respons geven de onderzoekers aan dat de halvering collegegeld wel van positieve invloed lijkt te zijn voor studenten en scholieren met een migratieachtergrond en mbo-studenten waarvan de ouders het financieel minder goed hebben. Dat vind ik een positieve ontwikkeling.”
De onderzoekers zijn – net als de minister – voorzichtig met het trekken van conclusies. Een punt van aandacht is met name de geringe bekendheid van de maatregel. “Met name scholieren en studenten met een migratieachtergrond en mbo-studenten van wie de ouders zelf niet in het ho hebben gestudeerd zijn hier minder bekend mee. Door de geringe bekendheid van de maatregel onder scholieren en studenten is het belangrijk om te realiseren dat de meer definitieve effecten volgend jaar pas verwacht kunnen worden.”
Inzetten op communicatie
Het is derhalve nog te vroeg om harde conclusies te trekken over de effectiviteit van de collegegeldverlaging. De scepsis die de minister ontmoette toen zij het voorstel vorig jaar zomer door de Eerste Kamer loodste zal dan ook niet direct verstommen, begrijpt ook Van Engelshoven die blijft inzetten om duidelijk communiceren van de collegegeldverlaging.
“Ik heb vanaf eind april 2018- het moment waarop de meeste studenten zich aanmelden – sterk ingezet op communicatie over deze maatregel. Dit is gebeurd via de website van rijksoverheid, twitter, de campagne «Studeren met een plan» en communicatie naar de ketenpartners. De communicatie voor het studiejaar 2019–2020 is in volle gang,” schrijft de minister aan de Tweede Kamer.
