Emancipatiefunctie hbo ontmoet weerbarstige werkelijkheid

Vrouwen en jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond blijven achter op arbeidsmarkt

Analyse | door Tim Cardol
15 januari 2019 | Jongeren uit lagere milieus die met succes een hbo-opleiding afronden, weten zich effectief los te maken van eventuele nadelen op de arbeidsmarkt. Voor vrouwen en jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond is de emancipatoire werking van het hoger onderwijs minder sterk, blijkt uit onderzoek van het ROA.

In de hbo-monitor die het ROA jaarlijks uitbrengt, heeft het Maastrichtse onderzoeksinstituut gekeken naar de loopbanen van afgestudeerde hbo’ers uit kwetsbare groepen. In het rapport wordt ingegaan op sociale herkomst, geslacht en migratieachtergrond en in hoeverre deze nog scheidslijnen op de arbeidsmarkt markeren.

Arbeidsmarktongelijkheid onder hbo-afgestudeerden

Voor jongeren uit lagere milieus werkt een met succes afgeronde hbo-opleiding duidelijk als emancipatoire motor. Ze blijken zich “daarmee effectief te hebben losgemaakt van een eventueel nadeel op de arbeidsmarkt,” schrijven de onderzoekers die concluderen dat de “hypothese, dat sociale herkomst nog steeds positief is gerelateerd aan de arbeidsmarktpositie onder hbo-afgestudeerden, zowel op korte als op middellange termijn, niet door onze analyse [kan] worden bevestigd.”

Vrouwelijke hbo-afgestudeerde slechter af

Verschil in arbeidsmarktpositie is wel waar te nemen tussen mannen en vrouwen – zowel op de korte als op de middellange termijn. Het verschil in beloning groeit, van 5% in het voordeel van mannen een jaar na afstuderen, tot 12% na vier tot acht jaar na afstuderen. Het ROA concludeert dan ook dat vrouwelijke hbo-afgestudeerden zowel op de korte als middellange termijn gemiddeld een slechtere arbeidsmarktpositie hebben dan mannelijke hbo-afgestudeerden.

Er zijn volgens de onderzoekers meerdere factoren die dit verschil kunnen verklaren. “Opvallend is het feit dat de korte termijn beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen groter zijn dan op basis van hun opleidingskeuze, sociaal kapitaal, baanvoorkeuren, gezinsvorming, zorgtaken en gewerkte uren zou worden verwacht.” Op de middellange termijn wordt het effect van deze verklarende factoren nog duidelijker. In andere woorden lijken de onderzoekers te zeggen dat sekse in primaire zin nog altijd een rol speelt in de beloning van vrouwen, ongeacht hun opleiding.

Studiekeuze van invloed op arbeidsmarktpositie

Een migratieachtergrond is ook van invloed op de arbeidsmarktpositie van hbo-afgestudeerden. Hoewel deze minder sterk van invloed is dan het geslacht, kan worden geconcludeerd “dat met name hbo’ers met een niet-westerse achtergrond zowel op de korte als de middellange termijn een minder gunstige positie innemen op de arbeidsmarkt dan hbo’ers met een Nederlandse achtergrond.”

Voor die achterstand op de arbeidsmarkt is volgens het ROA een aantal factoren aan te wijzen. Veel niet-westerse afgestudeerden hebben gekozen voor een opleiding in de Economie of Sociale Studies. Dit zijn sectoren waar op dit moment de baankansen lager zijn dan in bijvoorbeeld de Bètatechniek, Agro & Food en het Onderwijs.

Andere verklaringen kunnen gezocht worden in het ontbreken van een sociaal netwerk dat kan helpen bij het vinden van de juiste baan en het feit dat hbo-bachelors met een migratieachtergrond gemiddeld meer kinderen en vaker een grotere zorgtaak hebben dan hbo-bachelors met een Nederlandse achtergrond.

Het onderzoek laat zien dat deze factoren vooral kort na de studie van invloed zijn op de arbeidsmarktpositie van hbo-bachelors met een niet-westerse migratieachtergrond. “Niet-westerse afgestudeerden halen in de loop van de tijd wel een deel van hun achterstand in, maar vier tot acht jaar na afstuderen zijn de verschillen in baankansen en baantevredenheid nog steeds significant.”

Ruimte voor verbetering

Het ROA concludeert dat er grote stappen gezet zijn op het gebied van emancipatie, maar dat er “nog heel wat stappen te zijn te verzetten in het bereiken van gelijke arbeidsmarktuitkomsten voor mannen en vrouwen en afgestudeerden met en zonder migratieachtergrond.”

Volgens de onderzoekers zou de situatie nog kunnen verbeteren als zowel werkgevers als beleidsmakers zich meer bewust worden van de “biologische, psychologische en gedragsverschillen tussen mannen en vrouwen en ervoor te zorgen dat deze verschillen zich niet vertalen in minder gunstige arbeidsmarktvoorwaarden van vrouwen.”

Voor jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond valt nog winst te behalen in het hoger onderwijs. Schooldecanen, mentoren en studieadviseurs kunnen deze jongeren beter voorlichten over de actuele arbeidsmarktperspectieven die met verschillende opleidingskeuzes gepaard gaan.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK