Zorgen om invloed Chinese leger in Nederlands onderzoek

In november vorig jaar publiceerde het Australian Strategic Policy Institute een rapport dat liet zien dat de People’s Liberation Army (PLA) van China steeds vaker samenwerking zoekt met buitenlandse universiteiten. Inmiddels zijn er meer dan 2500 militair onderzoekers die met financiële steun van het leger in het buitenland aan het werk zijn.

Inzet van die blik naar het buitenland is de zogenaamde dual-use technology. Dat is technologie die zowel civiele doelen als militaire doelen kan dienen. Daarbij kan gedacht worden aan nieuwe technologieën op het gebied van surveillance, maar ook aan middelen die gebruikt kunnen worden als nucleaire of chemische wapens.

Gebrek aan wetgeving

Het feit dat ook Nederlandse universiteiten een belangrijke samenwerkingspartner zijn voor China, bracht de PVV er toe Kamervragen te stellen. In reactie op die vragen laat minister Van Engelshoven nu weten op de hoogte te zijn van de risico’s en er samen met de universiteiten en hogescholen naar te kijken.

“Het risico van ongewenste kennis- en technologieoverdracht wordt erkend en heeft de aandacht van het kabinet,” schrijft Van Engelshoven. Wetgeving om studenten en onderzoekers – met name bij universiteiten die werken met dual-use technologieën – te weren, is er evenwel niet. Op dit moment is er op basis van VN-sancties alleen dergelijke regelgeving met betrekking tot Noord-Korea.

De minister laat ook weten dat zij recent heeft gesproken met de VSNU en de Vereniging Hogescholen over mogelijke risico’s. Van Engelshoven heeft in dat gesprek “sterk aangedrongen op meer bewustwording en alertheid bij de kennisinstellingen in aangelegenheden als deze. In voorkomende gevallen staat het ook de onderwijsinstelling vrij om zorgen of twijfels kenbaar te maken aan de relevante diensten.”

De TU Delft laat desgevraagd weten inderdaad een procedure te hebben voor screening. Dit gebeurt in samenwerking met de overheid en heeft overigens niet enkel betrekking op onderzoekers uit China. Het komt voor dat de universiteit op basis van deze procedure besluit mensen te weigeren.

Chinese studenten in de gaten gehouden door geheime dienst

Het is niet voor het eerst dat Chinese inmenging in het Nederlandse onderwijs en onderzoek onderwerp van discussie is. Onderzoekers van de Universiteit Leiden waarschuwden vorig jaar al voor de vergaande invloed van de Communistische Partij China. Volgens de onderzoekers worden Chinese studenten in het buitenland actief in de gaten gehouden door de eigen veiligheidsdiensten.

Chinese studenten moeten gewaarschuwd worden voor eigen veiligheidsdienst

“Dit zijn dingen die heel gevaarlijk zijn op de lange termijn,” stelt onderzoeker Frank Pieke. “Er wordt informatie verzameld die uiteindelijk gebruikt kan worden op allerlei manieren die wij absoluut niet willen. Daar kunnen we hier niet zoveel aan doen, want het gebeurt in China zelf. Maar ik denk dat we onze Chinese studenten duidelijker moeten briefen dat dit gebeurt.”

Niet alleen het hoger onderwijs is kwetsbaar voor inmenging door China. Een uitzending van Argos Medialogica liet onlangs zien dat ook het voortgezet onderwijs doelwit is van de Chinese autoriteiten. Het Confucius Instituut in Groningen geeft financiële steun aan veertien middelbare scholen om programma’s te ontwikkelen rond de Chinese taal en cultuur.

In gesprek met Times Higher Education, zegt Marijk van der Wende die namens de Universiteit Utrecht een groot onderzoek doet rond de invloed van China op het hoger onderwijs dat instellingen en overheden niet naïef kunnen zijn. Tegelijk stelt zij dat restricties zich moeten richten op specifieke technologieën of onderzoeksfaciliteiten en niet op groepen op basis van hun nationaliteit.

Nederlandse onderwijsinstellingen op de nieuwe zijderoute

Het Australian Strategic Policy Institute adviseert overheden extra mogelijkheden te onderzoeken om technology transfer te beperken. Daarbij moeten gedacht worden aan strengere controle van visumaanvragen door Chinese millitaire wetenschappers en verdergaande wetgeving gericht op militaire eindgebruikers. Ook moet gekeken worden of de budgetten voor onderzoek naar militaire technologie omhoog kan, zodat de afhankelijkheid van buitenlandse investeerders minder wordt.