De genomineerden voor de LSVb hoger onderwijs Scriptieprijs 2019

Voor het tweede jaar op rij organiseren de LSVb en ScienceGuide de hoger onderwijs scriptieprijs. Vandaag maakt de jury bekend welke drie scripties er kans maken op de felbegeerde titel van beste scriptie van 2019. De inzendingen van dit jaar gingen niet over de minste thema’s, van rendementsdenken tot psychische klachten, van formatief handelen tot online educatie, de jury had er een forse kluif aan om uit het sterke veld van tientallen inzendingen te kiezen. De keuze is daarbij gevallen op de volgende personen.

Anne Klarenbeek: Formatieve feedback op Engelse taalvaardigheid

Wat is de juiste verhouding tussen formatieve assesment en summatief toetsen? En als je formatief handelen inzet in het onderwijs, wat geldt dan als functionele en leerzame feedback? Het zijn vragen die niet alleen toetsdeskundigen en docenten, maar ook studenten bezighouden. De scriptie van masterstudent Leren en Innoveren Anne Klarenbeek (Saxion) over formatieve assesment bij Engelse taalvaardigheden was een onbetwiste favoriet bij de jury.

In een verfrissende scriptieopzet laat Klarenbeek zien wat de kracht kan zijn van een ontwerponderzoek, ingezet in een opleiding. Beginnend vanuit een uitgebreid literatuuronderzoek helpt Klarenbeek de docenten en studenten van de opleiding in het proces van vraagarticulatie. Want, aan welke vormen van feedback op hun schriftelijk Engels hebben studenten werkelijk iets? En kunnen docenten eigenlijk wel de tijd nemen om hier uitvoering aan te geven?

Uit een studentenquête en een docentdiscussie bij de opleiding heeft Klarenbeek een aantal concrete doelen geformuleerd. Vervolgens toetste hij deze in de vorm van een experiment. Alhoewel het door een aantal methodologische hindernissen niet mogelijk bleek om de interventie honderd procent door te meten, blijkt uit de scriptie dat het initiëren van het proces an sich al zeer waardevol is geweest.

Het onderzoek heeft geleid tot het formuleren van de behoeften van studenten en docenten, een concrete interventie en een duidelijke herijking van de leerdoelen versus de leerpraktijk bij de opleiding International Businesss and Management Studies. Als het beheersen van academisch Engels het leerdoel is, zo stelt Klarenbeek, dan “moeten docenten hierin ook worden gefaciliteerd in tijd en scholing, omdat het goed verzorgen van de feedback meer tijd vergt en omdat docenten mogelijk nog meer willen leren over het geven van de juiste directe feedback op schriftelijk Engels.”

Floris van Berckel-Smit: De rol van New Public Management in diplomafraude

Prestatieafspraken en rendementen, het waren prominente onderwerpen onder de inzendingen van dit jaar. Bestuurlijke fusies en de implementatie van studiesuccesmaatregelen blijken voer voor politicologen, filosofen en bestuurskundigen in de dop. Zo nam genomineerde Floris van Berckel Smit (Vrije Universiteit) de diplomafraude op Inholland uit 2010 op de korrel met als hoofdvraag: “In hoeverre is de opkomst van New Public Management een verklaring voor het ontstaan van debatten over corruptie in het hoger onderwijs?”

In een grondige beschouwing analyseert Van Berckel Smit de ontstaansgeschiedenis van de prestatieafspraken. Daarbij gaat hij diepgravend in op de geschiedenis (terug naar het HOAK-tijdperk) maar maakt ook een uitgebreide analyse van de ontvangst van de kwestie in de media. In zijn queeste heeft hij niet heeft geschuwd om ook betrokkenen zoals hoofd van de onderzoekscommissie Gerd Leers te benaderen om zijn hypothesen te toetsen.

Hij komt tot een scherpe conclusie: “de bekostigingssystematiek [leidde] tot onbedoelde perverse (financiële) prikkels, wat vervolgens resulteerde in perverse situaties: het alternatieve afstudeertraject.” De prestatieafspraken lijken de overtreffende trap te zijn van wat mis kan gaan.

Het zijn dilemma’s die volgens de jury zeer herkenbaar zijn – ook voor bestuurders – en die bovendien eloquent en met finesse in beeld zijn gebracht. In een systeem met overdadige sturing op rendement kan blijkbaar niets misgaan met de voortgang en worden kernwaarden van het Nederlandse onderwijssysteem – rechtmatigheid, rechtsgelijkheid, en discipline – door de opmars van NPM sterk gerelativeerd.

Toske Andreoli: Student en instelling – een relationele crisis?

Prestatiedruk, studiestress en psychische klachten houden studenten niet alleen persoonlijk maar ook intellectueel bezig. Het waren in ieder geval onderwerpen die verontrustend vaak voorkwamen onder de inzendingen van dit jaar. Er is een duidelijke kentering gaande in de wijze waarop studenten het hoger onderwijs ervaren en Groningse masterstudent Filosofie Toske Andreoli weet in haar scriptie deze tijdgeest te vangen, onder het vergrootglas te leggen en tot in de haarvaten te analyseren.

In haar scriptie met de titel De mooiste tijd van je leven? staat Andreoli uitgebreid stil bij wat het betekent om student te zijn in de huidige tijd. Aan de hand van verschillende bronnen, van gezondheidsonderzoek tot aan inspirerende filosofen en concepten als ‘ritme’, ‘vrijheid’ en ‘discipline’ ontleedt ze de huidige relatie tussen student en (hoger onderwijs) instelling. Het beeld dat daaruit opdoemt is er een van vervreemding en afstandelijkheid, neem het bindend studieadvies als voorbeeld. “Als je de belofte breekt, volgt straf, maar daarna is er geen mogelijkheid tot vergeving: de betrekking is al verbroken.”

Studeren is volgens Andreoli geen proces van ontplooiing meer, maar een van risicomijding. “Studenten moeten zoveel potentieel nare gevolgen af zien te wenden, dat er nauwelijks ruimte is om te handelen in overeenstemming met wie zij zelf willen zijn. Ze moeten voorkomen van de opleiding gestuurd te worden, een hoge studieschuld te krijgen, na het afstuderen geen werk te kunnen vinden.” Bepaald een ander klimaat dan hetgeen waar de oud-studenten achter het beleid zelf in opgroeiden.

Door het mensbeeld centraal te stellen, en niet het beleid, heeft Andreoli volgens de jury een krachtige en ook nuttige invalshoek gekozen. Het noopt de lezer niet tot een veroordelende houding, maar om zich naast de ontstane verhouding te plaatsen. Wel kiest zij ervoor de instelling aan te wijzen als partij om te handelen op dit probleem. “Het ministerie van Onderwijs is weliswaar voor het grootste deel verantwoordelijk voor het faciliteren van die institutie, maar de (verenigde) universiteiten kunnen op grond van hun eigen mandaat een grens trekken als dat mandaat in het geding komt. En dat zouden ze volgens mij ook moeten doen.”

De winnaar van de LSVb hoger onderwijs scriptieprijs wordt op bekendgemaakt tijdens het LSVb-VVD onderwijscafé op vrijdag 1 maart aanstaande. De scripties vind je hieronder.