Liberal arts als brug naar de samenleving
“We staan in Europa in het midden van een grote bloei voor het onderwijs in liberal arts,” zegt Dekker. Afgelopen jaar startten ruim 4000 studenten een opleiding in een dergelijk programma en na de universiteiten wordt inmiddels zelfs in het hbo nagedacht over de ontwikkeling van liberal arts-programma’s.
Volgens Dekker is de opleving van deze vorm van onderwijs broodnodig, want “als ik om me heen kijk, lijkt het of het huwelijk tussen wetenschap en samenleving wel wat hulp kan gebruiken. Dat is nergens duidelijker dan in de staat waarin onze democratieën verkeren. Daar gaat het niet goed mee.”
Debat als vorm van strijd
De hoogleraar stelt in Maastricht dat om onze democratie te redden, jonge mensen geleerd moet worden een ‘werkelijk democratisch gesprek’ te voeren. Daarmee doelt Dekker op het vermogen om gezamenlijk – ook met tegengestelde visies – te onderzoeken tegen welke vraagstukken een samenleving aanloopt.
Dat staat tegenover de notie van democratie als strijd. “Een onderhandeling als strijd, start met verschillende partijen die ieder een duidelijk idee hebben wat ze willen, met hun eigen private analyses en sociale issues,” stelt Dekker. “Mensen die anders naar zaken kijken hebben het simpelweg fout.” Vanuit dit perspectief bezien is debat een vorm van competitie waaraan mensen vooral deelnemen om de ander er slecht uit te laten zien.
Dat is niet de gewenste weg, volgens Dekker. “Als we de democratie willen redden en juist het werkelijke gesprek willen bevorderen, dan moeten we beter ons best doen om de toekomstige generaties te leren niet toe te geven aan de verleidingen van het debat als vorm van strijd.”
Juist de universiteit is de plek om dit aan hen te leren, vindt Dekker. “Universitair onderwijs vindt plaats op het moment in je leven waarop je bezig bent een onafhankelijk lid van een gemeenschap te worden van wie verwacht wordt dat hij of zij deelneemt aan gezamenlijke beslissingen en de verantwoordelijkheid neemt voor het eigen gedrag in die gemeenschap.”
Onderzoek steeds meer gefocust op de kleine vragen
Dekker constateert niettemin dat universiteiten die taakopvatting deels uit het oog zijn verloren. “Onderzoek wordt steeds gespecialiseerder, gefocust op steeds kleinere vragen. Ze worden onderzocht door toegewijde onderzoeksgroepen die hele geïsoleerde gemeenschappen vormen. Het gaat hen om vooruitgang te boeken binnen deze nauwgedefinieerde disciplines op basis van het oordeel van hun peers.”
Volgens Dekker heeft het op deze manier organiseren van wetenschap op universiteiten de maatschappij veel opgeleverd, maar er kleven ook nadelen aan. “Meer dan ooit wordt waarde gehecht aan peer-reviewed artikelen die vooral indruk maken op een wijdverspreid netwerk aan experts. […] Maar deze manier van wetenschap bedrijven heeft het ook moeilijk gemaakt om onderwijs te bieden dat studenten leert een goed democratisch gesprek te voeren.”
En dat is waar de liberal arts hun meerwaarde kunnen bieden. Volgens Dekker zijn het de zeven democratische deugden van liberal education – de titel van zijn oratie – die de student uitrusten met de vermogens om het maatschappelijke gesprek te voeren. Die zeven deugden zijn: nederigheid, kritisch denken, zelfbewustzijn, begrip voor anderen, het vermogen compromissen te sluiten, kennis van de problemen waar samenlevingen tegenaan lopen en ten slotte het vermogen om te participeren in het democratisch proces.
Een beetje bewust van de wereld om je heen
Om te illustreren wat de zeven deugden inhouden in het wetenschappelijk onderwijs, laat Dekker zeven studenten op het podium aan het woord om hun ervaringen te delen. “Een goede burger is op z’n minst een beetje bewust van wat er om hem of haar heen gebeurt,” laat een student weten, terwijl een ander stelt: “Je leest veel of verschillende culturen en perspectieven die er in een maatschappij zijn, en of ze bevoordeeld of juist onderdrukt zijn. Juist daarover leren heeft me bewust gemaakt van alle sociale posities die er zijn.”
Dekker gaat vanuit Maastricht onderzoek doen naar de ontwikkelingen in liberal arts programma’s in heel Europa. “Dat is zeker breder dan heel Europa of Maastricht,” zegt hij tegen ScienceGuide. “Zoals ik al in mijn oratie heb aangegeven, er is echt iets groters aan de hand.”
Voorbij de ivoren toren
De kritiek dat universiteiten soms een elitair bastion zijn, waar juist die maatschappij niet doordringt, herkent Dekker. “We moeten inderdaad uit die ivoren toren komen, bijvoorbeeld door maatschappelijke projecten in het onderwijs te integreren. Dat gebeurt bijvoorbeeld al in Amsterdam.”Daarnaast is het volgens de hoogleraar belangrijk dat ook de studentenpopulatie op University Colleges diverser wordt. “We hebben de verplichting ervoor te zorgen dat we een zo divers mogelijke studentenpopulatie hebben en daar zijn we ook mee bezig. Dat gebeurt met beurzen en specifieke voorlichting. Met name in Rotterdam zijn ze daarin goed bezig.”
Dekker hoopt ten slotte dat de filosofie achter liberal arts onderwijs, ook verder zal gaan reiken dan enkel de universiteiten. “Ik zou ervoor willen pleiten de elementen uit liberal arts & sciences in het hele hoger, voortgezet en beroepsonderwijs te integreren. Iedereen is immers burger.”
