Nederlandse rectoren maken eigen publicaties openbaar beschikbaar
Als het gaat om het vrijelijk beschikbaar maken van wetenschappelijke publicaties dan zijn er meerdere wegen naar Rome, zo redeneert de VSNU. In het project ‘You share, we take care’, ook wel het ‘project Taverne’ genoemd, worden onderzoekers aangespoord om hun publicaties (vrijwel) direct openbaar beschikbaar te maken via de repository van hun instelling. Vandaag geven vijf rectoren het goede voorbeeld door hun meest recente publicaties te delen.
Repository route is belangrijke loot aan open access boom
Het amendement Taverne Artikel 25fa van de Auteurswet luidt als volgt: De maker van een kort werk van wetenschap waarvoor het onderzoek geheel of gedeeltelijk met Nederlandse publieke middelen is bekostigd, heeft het recht om dat werk na verloop van een redelijke termijn na de eerste openbaarmaking ervan, om niet beschikbaar te stellen voor het publiek, mits de bron van de eerste openbaarmaking daarbij op duidelijke wijze wordt vermeld. bepaalt dat onderzoekers binnen een ‘redelijke termijn’ hun publicaties beschikbaar mogen stellen voor het publiek. Wat wordt verstaan onder een redelijke termijn is echter onduidelijk – er is nog nooit een juridische uitspraak over gedaan. De onuitgesproken hoop is dat deze actie uitgevers zal verleiden tot juridische actie over te gaan, die vervolgens kan dienen om deze jurisprudentie te genereren.
Op zoek naar het spanningsveld
“Sinds de aankondiging van het project een aantal weken geleden heeft al een aanzienlijk aantal onderzoekers, van promovendi tot decanen, zich gemeld bij het project,” vertelt projectleider Arjen Schalken (Vrije Universiteit). Hij kan op dit moment nog niet zeggen hoeveel en wie precies, maar beoogt eind maart met een overzicht te komen van de deelname, en de respons vanuit de uitgevers.
Zijn repositories de weg naar open access?
Het bijzondere aan het amendement Taverne is dat het ook met terugwerkende kracht werkt –publicaties van voor de invoering kunnen via deze route ook openbaar beschikbaar gesteld worden. “Maar uiteraard zijn we in dit stadium vooral op zoek naar hele recente publicaties.” Het is de uitgevers uiteraard vooral te doen om het meest recente werk, en dat spanningsveld wordt opgezocht met dit project.
Het voorbeeld dat de rectoren stellen is niet louter een symbolische daad. In totaal gaat het om vijf rectoren die hun meest recent gepubliceerde werk inmiddels in de repository van hun eigen instelling hebben ondergebracht. Aangezien niet alle rectoren een actieve staat van dienst in het onderzoek hebben ligt de nadruk op de meest recente publicaties. De publicaties van de rectores van Leiden en Utrecht waren al openbaar.
Het goede voorbeeld
Een van de onderzoekers die zich in een vroeg stadium al heeft aangemeld voor het project is psycholoog Daniel Lakens (TU/e). Hij is enthousiast over de actie van de rectoren. “Ik vind het hartstikke tof dat Frank Baaijens hier het goede voorbeeld geeft. Het is inspirerend dat de rectoren hun nek uitsteken en actief meedoen aan dit project.”
In het licht van het hobbelige pad van Plan S is Lakens blij dat er ook andere routes worden bewandeld. “Er is op dit moment zo veel onduidelijkheid over de implementatie dat een beetje extra duidelijkheid over embargotermijnen erg welkom is.” Zelf heeft hij al wel nagedacht over wat voor hem een redelijke termijn zou zijn. “Bij baanbrekende publicaties is ‘direct’ openbaar maken redelijk. Denk aan de publicaties destijds over het Zika-virus. Daar vonden uitgevers zelf ook dat ze er direct openbaar mee moesten. Voor andere publicaties vind ik een jaar wel een redelijke termijn, zo lang wil ik wel wachten.”
Het stelt Lakens bovenal gerust dat het Taverne-project op een gecoördineerde wijze verloopt. Hij heeft daarom vertrouwen in het project. “Toen ik het formulier in handen kreeg heb ik de kleine lettertjes natuurlijk wel even heel goed gelezen. Maar daar staat kraakhelder dat de VSNU de eventuele juridische kosten voor zijn rekening neemt, dus daar ga ik maar vanuit.”
