Universiteiten moeten strenger zijn op vlieggedrag
Het klimaatdebat is momenteel in volle gang. Meerdere universiteiten, waaronder Groningen en Maastricht, hebben duurzaamheid expliciet als speerpunt benoemd. Maar de universiteiten kunnen, en moeten nog een stuk duurzamer. Als de RUG aan haar duurzaamheidsprofiel wil werken, zou zij kritisch naar de vele vliegreizen van haar medewerkers moeten kijken.
Hoe nodig zijn conferenties tegenwoordig nog?
Conferenties zijn een oud concept. In 1660 werd de Royal Society opgericht en die organiseerde met regelmaat bijeenkomsten voor wetenschappers. Alle wijze mannen van die tijd (aan wijze vrouwen werd nog niet gedaan) kwamen dan bij elkaar in Londen om de state of the art van de wetenschap te bespreken. Dit was handig en efficiënt. Fax, mail en Skype bestonden nog niet en de papieren post was traag.
Wetenschappelijke conferenties zijn nuttig en hebben meerdere doelen. Je krijgt presentaties van het nieuwste onderzoek te horen, je kunt met collega’s binnen jouw vakgebied van gedachten wisselen en netwerken. Dat netwerken is, zeker voor early career researchers, van groot belang. En congressen zijn ook gewoon leuk. Ik wil het geen snoepreisjes noemen, maar nog even je slides doorkijken terwijl je met je voeten in een zwembad op Cyprus zit, is toch net wat leuker dan vanuit je eigen werkkamer.
Maar hoe nodig zijn conferenties tegenwoordig nog? Dankzij internet kan je met iedereen samenwerken, ook als je niet samen bent. Ik heb de afgelopen jaren met meerdere personen via mail, Twitter en Skype artikelen geschreven zonder hen ooit in levende lijve te ontmoeten. Sommigen wonen dichtbij – Leiden en Eindhoven – anderen letterlijk aan de andere kant van de wereld Bijkomend voordeel van samenwerken met Nieuw-Zeelanders: de kans is nagenoeg nihil dat je beiden tegelijk dat Wordbestand in de gedeelde Dropboxmap bewerkt. .
Moet publiek geld wel aan conferenties worden besteed?
Het aantal conferenties waar je heen kunt, groeit als kool. Zelfs voor de meest obscure hoeken in de wetenschap heeft de onderzoeker de keuze uit meerdere alternatieven per jaar. Je kan er als onderzoeker voor kiezen om naar een conferentie in de VS of Japan te gaan, maar je kan het ook dichter bij huis zoeken. Sommige conferenties zijn trouwens wel heel erg gericht op de leuke kant en hebben uitgebreide ski-activiteiten of hikingtrips op het programma staan. Los van de duurzaamheidsvraag, kan je je afvragen in hoeverre je met publiek geld een onderzoeker naar die conferentie moet sturen.
Ik heb er dit jaar bewust voor gekozen om alleen naar ‘treinbare’ conferenties te gaan: Rotterdam, Utrecht, Groningen en Parijs. Bij de Thalys word ik niet gevraagd om voor het instappen mijn schoenen en riem uit te doen en de trein stopt tenminste in Parijs en niet een dik half uur erbuiten.
Universiteit Gent beperkt vliegverkeer medewerkers
Niet alleen een klimaatvoordeel dus. Voor de relatief korte afstanden is het sowieso niet nodig om te vliegen, dus een makkelijke beleidsmaatregel zou zijn om die vluchten voortaan niet meer te vergoeden. Vanzelfsprekend hebben conferenties nog steeds waarde bovenop de onlinecontacten, maar twee keer per jaar een intercontinentale vlucht pakken is bijna een questionable research practice te noemen. Medewerkers zouden zich bewuster van hun CO2-voetafdruk moeten zijn en dit mee laten wegen in de keuze waar ze naartoe gaan.
Als een medewerker toch vaak een verre vlucht pakt, zou die op zijn minst moeten kunnen motiveren waarom dit nodig is. Dit hoeft allemaal ook niet te omslachtig te gebeuren. In Groningen moeten we bij een binnenlandse reisdeclaratie een korte toelichting geven als we gekozen hebben voor de auto in plaats van het ov. Een zinnetje als “Ik zou de laatste trein niet gehaald hebben” volstaat. Hetzelfde zou voor de keuze van vliegreizen kunnen. Ik pleit geenszins voor een vliegverbod maar voor bewustere keuzes door wetenschappers. En vanzelfsprekend dient niet alleen de vlucht, maar ook de CO2-compensatie ten laste van het onderzoeksbudget te gaan.
De energietransitie is een te grootschalige en belangrijke onderneming om aan individuen over te laten. Hier ligt een verantwoordelijkheid voor alle academische instituten in Nederland. Zo zouden de kosten van de CO2-compensatie ook ten laste gelegd moeten worden van het onderzoeksbudget en zou NWO de mogelijkheid moeten bieden om die kosten bij onderzoeksaanvragen mee te begroten. Universiteitsbesturen zouden de academici op hun verantwoordelijkheid richting het klimaat moeten wijzen en het voortouw te nemen in de verdere ontwikkeling van online samenwerkingsmogelijkheden.
Deze opinie werd eerder in kortere versie gepubliceerd als column in de UKrant.
