De bodem van de Noordzee als onderzoeksgebied

“We weten de inhoud niet,” zegt lector Welmoed van der Velde Welmoed van der Velde is lector Maritime Law. Dit lectoraat richt zich op drie onderzoekslijnen die voor versterking van de maritieme sector, de maritieme professional en bescherming van het milieu moeten zorgen. die bij het project betrokken is. “Daar waar de inhoud interessant was, zijn de wrakken mogelijk al leeggehaald, maar lang niet alle plekken zijn onderzocht.” Dat betekent overigens niet dat in de andere wrakken interessante lading te vinden is.

Scheepswrakken vormen een risico

Het Maritiem Instituut Willem Barentsz (MIWB), onderdeel van NHL Stenden, participeert samen met Duitsland, Denemarken en België in het Interreg North Sea Wrecksproject. Alle vier landen hebben na lang onderzoek een scheepswrak geselecteerd dat ze de komende jaren van top tot teen zullen gaan onderzoeken.

“Het kan natuurlijk zijn dat er nog brandstof in het schip zit, of munitie. Dat is informatie die je wel graag zou willen hebben als je bijvoorbeeld een windmolenpark op zee gaat bouwen. Dat wil je niet op een bom zetten,” legt Van der Velde uit. Bovendien is het ook voor de scheepvaart zelf van belang om te weten waar wrakken liggen en of deze een risico vormen.

Dat betekent niet dat het alleen om risicobeheersing gaat. “Een oud scheepswrak kan ook kansen bieden,” zegt Van der Velde. “Het kan een kraamkamer zijn voor fauna bijvoorbeeld.” Maar dan is het wel goed om alles te weten over het wrak en de omgeving waar het ligt. Studenten Ocean Technology en Maritiem Officier op Terschelling en HBO- Rechten in Leeuwarden proberen daar samen duidelijkheid over te krijgen.

Oorlogsgraven

Van der Velde is lector van het lectoraat Maritime Law en richt zich met name op de juridische aspecten van het onderzoek. Denk bijvoorbeeld aan de vraag wie verantwoordelijk is voor het opruimen van een wrak. Daar komt nogal wat bij kijken. “Het gaat in veel gevallen om scheepswrakken die in de oorlog tot zinken zijn gebracht. Dat kan ook betekenen dat je te maken hebt met een oorlogsgraf. Dat moet je studenten ook meegeven als er beelden worden verzameld, omdat discretie met betrekking tot de omgang van deze beelden heel erg belangrijk is.”

Het doel van het onderzoeksproject is een beslismodel te ontwikkelen voor het beheersen van risico’s van wrakken. “Eigenlijk moet er software beschikbaar komen waarmee je kunt beslissen wat er met een wrak moet gebeuren: met rust laten, monitoren of opruimen, zegt Van der Velde.

Er kan namelijk nogal wat misgaan rond een scheepswrak. “Vissers kunnen er met hun netten in blijven zitten, of ze vissen zelfs mijnen op. Ook baggeraars kunnen munitie opzuigen.” Er zijn dus een heleboel partijen die er baat bij hebben als meer informatie over scheepswrakken in de Europese wateren beschikbaar komt.

Wat is het juiste juridische kader?

“Bij het eerste rapport voor de selectie van het wrak dat we nu gaan onderzoeken is ook heel veel onderzoek gedaan naar de Europese regelgeving,” legt Van der Velde uit. “Welke gaten zitten er nog in de regelgeving en hoe kun je die het beste dichten, op nationaal of Europees niveau? Dat is een vraag waar je met studenten heel interessant onderzoek naar kunt doen.”

Dergelijke vragen zorgen voor interessante dwarsverbanden binnen NHL Stenden. Studenten Maritiem Officier besturen het schip waar studenten Ocean Technology metingen mee doen die op hun beurt weer gezelschap krijgen van juristen in opleiding van de Thorbecke Academie De Thorbecke Academie is een hbo-instituut voor opleidingen op het gebied van Overheidsmanagement. Het maakt deel uit van NHL Stenden Hogeschool. De Thorbecke Academie werd in 1986 geopend door prins Claus en was het eerste instituut in Nederland dat de opleiding Bestuurskunde verzorgde op hbo-niveau. Aan de Thorbecke Academie kun je Bestuurskunde-Overheidsmanagement, European Studies, Integrale Veiligheidskunde en HBO-Rechten studeren. . “Daardoor leren studenten van verschillende disciplines samenwerken, net als later in hun werk.”

Studenten onderzoekservaring meegeven

Het onderzoek naar scheepswrakken in Europa is slechts een van de projecten waar Van der Velde aan werkt. Een ander onderzoeksproject waar de lector nauw bij betrokken was, leverde de scheepvaart een verrassend inzicht op. “We hadden een Raak MKB-subsidie gekregen voor een onderzoek om te kijken of we de regeldruk in de scheepvaart konden verminderen. Bemanning moet op een schip altijd een controlelijstje (een permit to work) afwerken voor bepaalde gevaarlijke taken mogen worden uitgevoerd. Die lijst moet overlegd worden aan een eindverantwoordelijke voordat die taken mogen worden uitgevoerd.”

Het idee van het project was om dat proces te digitaliseren in een online applicatie waarop de bemanning de uitgevoerde handelingen kon afvinken. “Het bleek dat de eindverantwoordelijke daar helemaal niet op zat te wachten,” vertelt Van der Velde. “Zij willen toch ook gewoon het direct contact met hun bemanning behouden om een inschatting te maken of deze wel alles onder controle en begrepen heeft. Je kunt alles wel digitaal willen maken, maar je moet wel blijven bedenken of dat toegevoegde waarde heeft.”

Het onderzoek dat Van der Velde samen met studenten van het MIWB doet, vraagt veel tijd in archieven, juridische teksten en wetenschappelijke bronnen. Voor Van der Velde is het niet meer dan logisch dat haar lectoraat ook bestaat uit het geven van onderwijs. “Ik vind dat als je studenten in het vierde jaar vraagt in een van je onderzoeksprojecten te gaan werken, dat je ze daar ook de juiste middelen voor moet bieden. Als je hen onderzoek leert doen dan heb je daar later ook echt wat aan.”