AWTI ziet te weinig profilering in hoger onderwijs

Het afscheid van Dave Blank bij de UTwente stond niet alleen in het teken van de hoogleraar nanotechnologie. In een speciaal georganiseerd afscheidssymposium werd ook de toekomst van het Nederlands hoger onderwijs beschouwd. “Ik las dat 95% van de leerlingen dat het vwo afrondt kiest voor het de universiteiten. Ik kon m’n ogen eigenlijk niet geloven,” zegt AWTI-voorzitter Uri Rosenthal.

Rosenthal was naar Enschede gekomen om zijn licht te laten schijnen over het systeem van hoger onderwijs maar ook om bij het afscheid van Dave Blank te zijn. De twee werken regelmatig samen bij de AWTI en Rosenthal sprak de hoop uit dat dit nog vaker zal gebeuren. Daarna blikte hij vooruit op een advies van de raad dat in juni zijn licht zal laten schijnen over het binair stelsel.

Al op jonge leeftijd kiezen

“Ik zit een moeilijk parket,” stelde Rosenthal. “Ik kan hier niet al vertellen welke aanbevelingen we gaan doen, want dan wordt de minister een beetje boos.” Niettemin nam de AWTI-voorzitter de gelegenheid te baat om alvast wat observaties met het publiek te delen. Die bevindingen maken al voorzichtig duidelijk waar het AWTI-advies naartoe lijkt te willen gaan.

“Het advies zal, zoals sommigen denken, niet gaan over het binair stelsel, maar meer in den brede bekijken of het huidige stelsel van hoger onderwijs wel toekomstbestendig is,” vertelde Rosenthal. “Dat betekent ook dat er gekeken wordt naar de verbinding zoals die er nu is tussen hogescholen en universiteiten.”

Rosenthal zei zich te verbazen over hoe vroeg in het Nederlandse onderwijssysteem keuzes bij jongeren worden afgedwongen. “Er worden echt al heel vroeg keuzes gemaakt. Als jonge mensen op het vwo zitten dan moeten ze ook naar de universiteit, dat is vaak de teneur. Maar het is veel belangrijker dat ze een opleiding kiezen die bij hen past. Dat gebeurt nu niet altijd.”

Ook Saxion-voorzitter Anka Mulder zei het te betreuren dat er al zo vroeg geselecteerd wordt. “Het is ook steeds moeilijker geworden om op te klimmen. Dat betekent dat de keuze waar je op je elfde op wordt geselecteerd, heel erg bepalend is voor je verdere toekomst. De hbo-route is voor veel vwo’ers niet meer normaal. Er is iets in het systeem geslopen dat dat heeft gestopt.”

In het Nederlandse onderwijssysteem wordt middels de Citotoets en de profielen in het voortgezet onderwijs al vroeg geselecteerd. De afgelopen jaren is daarbij bovendien uit onderzoek gebleken dat doorstroom van mbo naar hbo en wo steeds lastiger is geworden.

Te weinig profilering

Volgens Rosenthal zit er in het huidige systeem van hoger onderwijs te weinig profilering. Dat zorgt er ook voor dat het Nederlandse hoger onderwijs over de hele linie weliswaar van zeer hoog niveau is, maar dat echte uitschieters ontbreken. “Er is een te beperkte focus op waar we in de toekomst als instellingen naar toe willen.”

Die visie werd gedeeld door Frans van Vught. Als voormalig rector magnificus en voorzitter van de UTwente werkte hij in het verleden nauw samen met Blank. Ook Van Vught ziet het landschap als een “hoogvlakte zonder toppen” een weet dat met name aan een te uniform overheidsbeleid ten aanzien van het hoger onderwijs.

Volgens Van Vught moet de overheid het aandurven een meer gedifferentieerd bekostigingsbeleid te voeren ten aanzien van hoger onderwijsinstellingen. “Durf te zeggen waarom de ene instelling meer geld verdient dan de ander. Op die manier dwing je af dat instellingen zich meer zullen profileren en dan zullen er vanzelf hoogvlaktes komen.”

Die keuzes in de bekostiging zijn er onlangs wel gemaakt in het advies van de Commissie Van Rijn. Rosenthal zag ook dat de technische universiteiten er daar niet slecht vanaf kwamen, maar stelde wel dat het advies zich met name richt op de korte termijn. “Als het gaat om de middellange termijn presenteert het advies geen structurele oplossingen.”

Van Rijn maakt korte metten met competitiemodel in hoger onderwijs

Mulder constateerde daarbij dat met name de hogescholen met veel technisch aanbod er een stuk minder goed af waren gekomen in het rapport Van Rijn. De Saxion-voorzitter liet weten dat zij inmiddels de lobby is gestart om de financiële korting die de hogeschool voorgeschoteld heeft gekregen van tafel te krijgen. “Ik heb contact opgenomen met burgemeesters in Twente, met CEO’s van bedrijven hier. Binnen twee dagen heb ik heel veel steun hiervoor gekregen. Dat is wel echt iets dat uniek is aan deze regio.”

Onderwijs volgen bij de buren

Collegabestuurders Trudy Vos (ROC Twente) en Mirjam Bult (UTwente) beaamden dat de samenwerking tussen de onderwijsinstellingen in Twente en de maatschappelijke partijen altijd een van de sterke punten van de regio is geweest. “Als het ergens kan, kan het hier,” stelt Vos. “Hier heerst heel erg een mentaliteit van samen aanpakken. We gaan het gewoon doen.”

Over wat er dan precies moet gebeuren, daar had Mulder nog wel een suggestie voor. “Mijn ideaalbeeld zou zijn dat we niet langer vast blijven zitten in die compartimenten. Ik zou willen dat we de schotten weghalen en dat het veel makkelijker wordt om bij elkaar delen van het onderwijs te volgen. We hebben heel veel van elkaar te leren denk ik.”

Bult vond dat een interessant voorstel, maar stelde dat de aanzet daartoe wel meer in de organisatie zelf dan op bestuurlijk niveau moet gaan plaatsvinden. Mulder stond daarbij zeer open voor meer gezamenlijke aanstellingen waarin een hoogleraar bijvoorbeeld ook als lector voor de hogeschool aan de slag gaat.

Bult zag op haar beurt een goede kans voor meer afstemming op het gebied van werkveldcommissies. “Volgens mij hebben zowel het mbo, hbo als de universiteiten werkveldcommissies waarin het lokale bedrijfsleven aangeeft wat hun behoeften zijn van het opleidingsaanbod. Kunnen we niet kijken of we die meer gezamenlijk kunnen organiseren. Uiteindelijk gaat het erom dat er vele meer mensen zijn die de boel aan elkaar knopen in het hoger onderwijs.”