Zorgen en opluchting over advies Commissie Van Rijn
Vandaag komt de Commissie Van Rijn met haar advies over een nieuwe vorm van bekostiging. De meest belangrijke maatregelen zijn extra investeringen in bètatechnische opleidingen in het wo, herverdeling van geld naar instellingen die bekostiging mislopen omdat zij veel switchers van andere instellingen in huis hebben. En er moet een overheveling komen van de tweede geldstroom (NWO) naar de eerste geldstroom van €100 mln.
Van Rijn maakt korte metten met competitiemodel in hoger onderwijs
Budgetverruimingen voor techniek zijn welkom
De reacties op de voorstellen van Van Rijn zijn gemengd. De VSNU De Vereniging van Universiteiten. is blij dat de nijpende problemen bij de bètatechnische opleidingen worden opgelost, zo laat de voorzitter Pieter Duisenberg in een reactie weten. “De voorgestelde budgetverruimingen voor bèta/techniek zijn welkom en in lijn met het regeerakkoord. Door de politieke randvoorwaarde van budgetneutraliteit gaat dit in het advies echter gepaard met forse en pijnlijke bezuinigingen bij de alfa-, gamma en medische wetenschappen, met grote negatieve gevolgen. Dit zijn disciplines van groot maatschappelijk belang waar nu al hoge werkdruk en andere knelpunten heersen. In het licht van de aanbevelingen voor de lange termijn, maken we hiermee op korte termijn een gedeeltelijk valse start.”
In persoon laat VSNU-voorman Pieter Duisenberg ScienceGuide weten het langetermijn perspectief prettig te vinden. “We komen dan in ieder geval af van dat domme verdeelmodel.” Op korte termijn doen de aanbevelingen volgens hem te veel pijn om door te voeren. “We moeten voorkomen dat de korte termijnplannen worden ingevoerd, dat is 1000% onze inzet. Het is noodzakelijk dat er een zachte landing komt.”
De Vereniging Hogescholen (VH) vindt de oplossingen die door Van Rijn worden aangekondigd weinig bevredigend. “Wij zien het probleem van onbekostigde studenten en daar is inderdaad meer geld voor nodig. Het is echter geen oplossing deze middelen weg te halen bij andere instellingen en hun studenten. Herverdelen binnen de bestaande budgetten is niets anders als het verschuiven van problemen. De VH vindt het een slecht idee om problemen van de een op te lossen door geld weg te halen bij de ander,” zegt voorzitter Maurice Limmen.
De VSNU is in zijn persbericht positiever, ook over het feit dat er geld overgeheveld wordt van NWO naar de eerste geldstroom. “Dit vergroot het vaste deel van de financiering en zou meer ruimte aan wetenschappers en aan ongebonden, grensverleggend onderzoek moeten geven. Het versterkt de koppeling tussen onderwijs en onderzoek en biedt ook mogelijkheden om wetenschappelijk personeel vaker vaste aanstellingen te geven. Dat is belangrijk voor de kwaliteit van onderwijs, onderzoek en impact.”
NWO laat ScienceGuide weten de reactie van de minister af te wachten maar dat zij wel “actief wil bijdragen aan het verbeteren van het wetenschapssysteem als geheel, en met name aan het verlichten van de druk op het systeem en op de wetenschappers.” Daarbij waarschuwt de organisatie wel dat “meer middelen naar de eerste geldstroom zonder verdere afspraken ertoe kunnen leiden dat meer onderzoekers in dienst komen bij de universiteiten en hiermee de aanvraagdruk bij NWO verder toeneemt.” Eerder al liet bestuursvoorzitter van ZonMw en bestuurslid van NWO Jeroen Geurts zich sceptisch uit over dit plan in een interview met ScienceGuide.
Jonge universiteiten krijgen te maken met forse kortingen
De universiteitenkoepel is ondanks de versterking van de eerste geldstroom bezorgd over het feit dat een groot deel van de universiteiten er door de herverdeling op achteruitgaan. “Het advies van de Commissie van Rijn gaat echter op korte termijn uit van een budgetneutrale herverdeling, waardoor vooral de alfa-, gamma- en medische wetenschappen worden geraakt als gevolg van de verschuiving naar bèta en techniek. Een aantal brede universiteiten (zoals Nijmegen en Groningen), maar met name ook de jonge universiteiten (Rotterdam, Maastricht, Tilburg en de Open Universiteit) krijgen hierdoor onmiddellijk te maken met fikse kortingen.”
De VSNU vreest dat de werkdruk alleen nog maar zal toenemen. “Deze herverdeling laat de werkdruk verder oplopen en zal de hoge kwaliteit van onderwijs en onderzoek schaden. De gezamenlijke universiteiten vinden het van het grootste belang om structureel nadelige herverdeeleffecten met toekomstige gevolgen, ook binnen universiteiten, te voorkomen.”
Inmiddels heeft een aantal universiteiten een eigen reactie uitgestuurd op de aanbevelingen. De Rijksuniversiteit Groningen spreekt in een persbericht van een “onacceptabele korting van 2%”. Het gaat in totaal om €9 miljoen euro voor deze instelling. “Als het advies van de commissie een op een binnen de RUG zou worden gevolgd dan leidt dat tot dramatische interne verschuivingen van geld tussen faculteiten vanaf 2020,” aldus rector Elmer Sterken. Ook het college van bestuur van de Universiteit Leiden noemt de voorgestelde herverdeling als “onevenwichtig en potentieel desastreus voor onderzoek en onderwijs in het alfa-, gamma- en medische domein.” In een bericht gericht aan de medewerkers geeft het college aan de effecten “in elk geval niet intern door te vertalen in 2020.”
Vanuit de jonge universiteiten is de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) de eerste die heeft gereageerd. De EUR noemt de herverdeling op korte termijn “het meest ingrijpend voor de drie jonge universiteiten, en met name de Erasmus Universiteit Rotterdam. Als de minister het advies van de commissie volgt, krijgt de EUR de komende jaren te maken met forse en pijnlijke kortingen, zo blijkt uit de eerste berekeningen.”
Stelsel is oncontroleerbaar en destructief geworden
De Landelijke Studenten Vakbond is blij met dit advies, zij het wel met een wat cynische ondertoon. Eindelijk is er volgens de studentenbond duidelijkheid over de dalende bekostiging per student. “De Commissie Van Rijn heeft in het rapport ‘Wissels om’ nu eindelijk zwart op wit gezet dat de rijksbijdrage per student is gedaald.”
Tot nu toe was er constant discussie tussen de politiek, de minister en de verschillende belangenverenigingen over of deze bijdrage nu was toegenomen of afgenomen. LSVb-voorzitter Carline van Breugel: ”Het is erg gevaarlijk dat ons stelsel zo ondoorzichtig is dat zelfs de minister niet weet hoe het er nu daadwerkelijk voor staat. Het stelsel is oncontroleerbaar en destructief geworden, zowel de studenten als de kwaliteit gaan hieraan onderdoor.”
De commissie stelt dat het huidige financieringsstelsel onwenselijke en onbedoelde effecten heeft die het onderwijs onder druk zetten. Zo worden instellingen gedwongen om zoveel mogelijk studenten aan te nemen om hun inkomsten stabiel te houden wat er onder andere voor zorgt dat er meer studenten per docent worden ingeroosterd.
ISO uit zorgen over selectie aan de poort
Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) heeft juist zorgen over het voorstel van de Commissie Van Rijn om selectie aan de poort meer mogelijk te maken bij de techniekopleidingen in hbo en wo. Om op die manier het lage studiesucces te verhogen. Het ISO is wel blij dat Van Rijn kritisch is op de toenemende internationalisering. Van Rijn benadrukt dat het aantal internationale studenten enorm is toegenomen, maar dat een grote meerderheid van deze studenten na afronding van de opleiding niet in Nederland blijft. ‘’Daarbij moet nadrukkelijk gekeken worden naar het toenemend aantal opleidingen die in het Engels worden aangeboden, wat als aantrekkingskracht voor internationale studenten dient,” aldus ISO-voorzitter Tom van den Brink.
Van Rijn stelt ook voor om de groei van universiteiten en hogescholen meer met elkaar af te stemmen. Juist ook om meer te voldoen aan de vraag van de arbeidsmarkt. Het ISO ondersteunt dit plan. “Het ISO is dan ook blij te zien dat de commissie zich uitspreekt over het belang van ‘meer en krachtige’ analyses van het huidige opleidingsaanbod in relatie tot de arbeidsmarkt. ISO-voorzitter Tom van den Brink: ‘’Selectie is niet het middel om te zorgen dat studies beter aansluiten bij de veranderende arbeidsmarkt.’’
Strengere eisen voor nieuw opleidingsaanbod
De Vereniging Hogescholen is op haar beurt bezorgd over de aanbeveling om strengere eisen aan nieuwe opleidingen te gaan stellen. Volgens Van Rijn moet de Commissie Macrodoelmatigheid Hoger Onderwijs een belangrijkere rol moet krijgen. “Daarnaast is de Vereniging Hogescholen bezorgd over de door de commissie voorgestelde extra drempels voor het starten van nieuwe opleidingen. Dit kan ten koste gaan van de gewenste uitbouw van associate degree- en masteropleidingen in het hbo.”
De hogescholenkoepel herkent zich in de analyse van de commissie met betrekking tot de mismatch tussen beschikbare opleidingscapaciteit en arbeidsmarktvraag in de bètatechniek. De vereniging onderschrijft de meerwaarde van een steviger samenwerking van het hbo met het bedrijfsleven en het wo op dit vlak.
