“Als er tranen vloeien zal de stress bij studenten hoog zijn”
Petra Hurks, universitair hoofddocent aan de Universiteit Maastricht, heeft van het Comeniusprogramma van de KNAW en OCW, anderhalf jaar geleden een beurs gekregen om onderzoek te doen naar het welbevinden van studenten.
Met het geld heeft zij een programma opgezet om het welzijn onder studenten te bevorderen. Inmiddels heeft de UM een wellbeing-week en deze slaat aan. Zaten er eerst slechts tien studenten in een collegezaal nu komen er honderden studenten op af en zitten ze zelfs op de trappen. Hurks is ook blij dat studentenwelzijn een belangrijk onderdeel is geworden van de kwaliteitsafspraken.
Bij het Comeniusfestival dat georganiseerd werd door de KNAW zette Hurks uiteen wat de succesfactoren zijn van een wellbeing-week en wat andere hoger onderwijsinstellingen hiervan kunnen leren. Maar dat het ook op weerstand kan rekenen, zo krijgt het Kamerlid van de VVD, Judith Tielen ‘jeuk’ van mindfulnesstrainingen voor studenten.
Hurks legde de toehoorders uit bij het Comeniusfestival in Utrecht waarom zij zo blij is met deze beurs van 50.000 euro. “Wij hebben vorig jaar een Comeniusbeurs gekregen om iets te doen aan prestatiedruk bij studenten. Ik denk dat wij daar allemaal over mee kunnen praten en dat ook vaak ervaren en horen van studenten. Wij wilden daar heel graag iets mee doen. Dat doen wij niet alleen, maar daar hebben wij ontzettend veel vrijwilligers voor gevonden binnen de universiteit, zowel studenten als staf. Ik ben heel blij dat we die NRO-beurs hebben gekregen want dat is toch een aanjager, zodat het in ieder geval structureel de komende jaren in de begroting staat van de universiteit.”
We zien het ook bij veel andere opleidingen
Volgens de psycholoog van de UM blijkt uit een eigen enquête onder studenten dat stress een reëel probleem is. “Anderhalf jaar geleden hebben we een enquête uitgezet onder psychologiestudenten. Wij zagen dat meer dan 65% van de studenten vaak of regelmatig stress ervaart en ook een groot aantal van deze studenten ervaart veel stress. Er zijn studenten die zeggen: ‘ik vind studeren echt heel stressvol.’ Wereldwijd zien we dit soort cijfers terug. En niet alleen voor de psychologieopleiding, maar ook bij veel andere opleidingen. Wij zien ook dat er weinig verschil is tussen opleidingen met of zonder een mentorsysteem.”
Hurks zegt dat stress niet per definitie verkeerd is, maar dat het wel tot problemen kan leiden zoals agressief gedrag. “Stress is op zichzelf goed. Want het helpt ons om goed te presteren. Maar langdurig stress daar zitten toch negatieve consequenties aan vast. Het is een van de belangrijkste redenen dat studenten stoppen met hun opleiding. Het heeft invloed op je denkprestaties, je academische prestaties, op je motivatie en eigenwaarde. Ook hoe je met anderen omgaat. Kijk maar naar jezelf. Als ik een beetje gespannen ben dan ben ik ook niet altijd even aardig tegen mijn partner. Dat zien wij ook terug bij studenten en bij staf. Stress leidt tot agressiever gedrag.”
Inspiratie voor de wellbeing-week kwam uit Australië. “Heel recentelijk is er een review uit Australië verschenen waarbij duizenden studenten werd gevraagd: waar zouden jullie nu behoefte aan hebben? 52% van die studenten zei dat het fijn zou zijn als zij meer kennis zouden hebben wat voor services er zijn voor studenten en wat voor support zij kunnen krijgen binnen de universiteit. Ik was wel blij om te lezen dat er zoveel studenten behoefte aan hebben, want dat zijn eigenlijk de dingen die wij willen doen en ook hebben gedaan het afgelopen jaar bij onze wellbeing-movement.”
Iedereen mag deelnemen
Het doel bij de Universiteit Maastricht was om studenten vooral te betrekken bij de totstandkoming van de activiteiten. “Wij wilden een extra-curriculaire onderwijsmodule aanbieden, waarbij we één week centraal stellen met allerlei activiteiten. En de rest van het jaar zijn er ook allemaal andere activiteiten. Het is ook opleiding overstijgend, iedereen mag bij ons deelnemen.”
“Het is voor maar ook vooral samen met studenten. Omdat we het idee hebben dat als studenten zich meer betrokken voelen bij de activiteiten en meer gemotiveerd zijn er uiteindelijk ook meer kans van slagen is. Dat weten we ook van preventiestudies. Als je actief participeert dan is de kans groter dat het ook tot effecten leidt.”
Stress kunnen managen
De wellbeing-week aan de UM kende verschillende activiteiten. “We hadden deze week in oktober en daar kwamen de volgende elementen in terug: kennismaken met het belang van mentaal welbevinden, leren tekenen van stress herkennen, maar ook kijken naar de effecten van voeding en slaap op het welbevinden. Zo had onze cateraar die week ook gezonde ontbijtjes voor een klein prijsje. We hebben ook een methode ontwikkeld om stress te kunnen managen zoals yoga en mindfulness. Studenten hebben kennis opgedaan over het zo optimaal mogelijk studeren, dan komt het aan op obstakels overwinnen en timemanagement.”
Maar iets waar nog aan gewerkt moet worden is het belang van een goed netwerk, zo legt Hurks uit. “Wij moeten nog wel meer aandacht besteden aan het belang van het opbouwen van een netwerk. Een professioneel en sociaal netwerk voor sociale steun. Ik denk dat dat ook heel belangrijk is.”
Het enthousiasme voor deze week was groot en is ook vooral bedoeld om kennis te maken met activiteiten. “Op iedere faculteit hadden we activiteiten, iedereen was welkom, zelfs de staf, want die zeiden: ‘mogen wij misschien ook meedoen?’ Het idee is niet zozeer dat we een hele mindfulnesstraining geven. Het is meer met het idee dat je tijdens een uurtje kan ervaren: is dit nu iets voor mij? Bijvoorbeeld bij het omgaan met stress: daar kun je tijdens deze week met een expert over praten. Om zo te kijken of dit iets is waar men iets meer over zou willen weten.”
De universiteit wil ons echt helpen
Uit een enquête achteraf blijkt ook dat de waardering voor deze week groot bleek te zijn. “Uiteindelijk zijn er 450 unieke mensen die meededen aan één of meer activiteiten. We zagen dat het merendeel van de mensen aan 1 tot 3 activiteiten meededen. Wij hebben dat geëvalueerd achteraf en een relatief kleine groep heeft een enquête ingevuld. Die zeiden dat ze het initiatief waardeerden met een 8,5. Sommige studenten zeiden naderhand tegen mij: ‘wij gekregen echt het gevoel dat de universiteit er voor ons is en ons wilde helpen en dat ze om ons geven.’”
Ook kwamen uit deze raadpleging een aantal voorstellen om te verbeteren. “Studenten hadden ook een aantal suggesties voor verbeteringen. Waar het eigenlijk op neerkomt is dat het vooral gaat om meer en betere tips, en een handboek zou prettig zijn. Het liefst zouden de studenten twee keer per maand zoiets doen. Zo zouden studenten bijvoorbeeld ook een welzijnsmaand willen hebben. Daarom hebben we het ook veranderd van een wellbeing-week, naar een wellbeing-movement, zodat er het hele jaar door ook nog activiteiten zijn.”
Daarnaast werden er nog andere thema’s benoemd die wellicht verder uitgewerkt zouden kunnen worden. “Zoals gezond eten met een beperkt budget, of meer diverse workshops over anti-discriminatietraining, yoga, mindfulness en iets meer over timemanagement. En een waar ik zelf ook nog wel baat bij zou hebben is bijvoorbeeld: hoe zeg je nee, zonder het daadwerkelijk te zeggen? Inmiddels hebben alle decanen gezegd dat ze mee gaan doen, van alle faculteiten zijn er vrijwilligers die meewerken zowel studenten als docenten. We zien het als een soort olievlek verspreiden op de hele universiteit.”
Vanuit de zaal kwam de vraag hoe je om moet gaan als er negatief gereageerd wordt op dit soort initiatieven. “Op de Universiteit Utrecht hebben wij dit onlangs ook gedaan, ik vermoed dat het gekopieerd is van de Universiteit Maastricht. Wij kregen toen opmerkingen en commentaar over niet evidence-based methodes van mindfulness en yoga.”
De VVD krijgt jeuk van yoga
Zo was er het Kamerlid van de VVD, Judith Tielen die op Twitter zei dat zij jeuk krijgt van yoga tegen stress. Hurks zei dat dit waarschijnlijk niet te voorkomen is. “Er zullen altijd wel meningen zijn over wat je tijdens zo’n week aanbiedt. Wij hebben juist gezegd dat wij voor alles openstaan, dus als je iets wil inbrengen doe dat vooral. Wij willen juist de uitstraling hebben: ‘wij staan in principe voor alles open.’ Tegen diegene die het benutten zeggen wij: kijk vooral naar wat bij jou past.”
Volgens de Maastrichtse onderzoeker is het wel belangrijk dat er goede marketing wordt gedaan onder studenten. “De eerste pilot hebben we anderhalf jaar geleden gedaan. Toen zaten we in een collegezaal 10 mensen. Maar een jaar daarna gaf diezelfde persoon hetzelfde college toen zaten er 230 studenten, waarbij studenten zelfs ook op de trappen zaten. Dan zie je dat marketing wel belangrijk is. Want ik ben ervan overtuigd dat anderhalf jaar geleden dit natuurlijk ook al speelde en er ook behoefte was aan dit soort activiteiten.”
De wachtlijsten voor studentpsychologen moeten korter
Tot slot zegt Hurks dat zij ook veel steun ervaart van het bestuur van de universiteit. “Wat ik echt heel mooi vind is dat er niet alleen voor dit project steun is geweest, maar dat er een bredere bewustwording is binnen de universiteit. Vorig jaar zijn er kwaliteitsafspraken gemaakt en toen is er ook een heel document geschreven over wat de universiteit kan doen om te zorgen dat het welzijn onder studenten verbeterd wordt. Daarbij moeten ook de wachtlijsten korter voor studentpsychologen.”
Op een vraag vanuit de zaal hoe preventief deze programma’s zijn, zegt Hurks dat het vooral zorgt dat studenten herkenbare verhalen horen. “Ik denk dat er studenten op afkomen die over een bepaald onderwerp wat meer willen weten. Maar ik heb ook tijdens deze week tranen gezien bij studenten die herkenbare verhalen hoorden tijdens een workshop. Als er tranen vloeien is dat voor mij altijd wel een teken dat het hoog zal zitten.”
