Associate degree is gunstiger dan een mbo-diploma

In 2006 boden Nederlandse Hogescholen voor het eerst Associate degree (Ad)-opleidingen aan om de kloof tussen het mbo en hbo te overbruggen. Het verschil tussen de opleidingsvormen in mbo en hbo werd als te groot gezien, en deze tweejarige opleidingsvorm moest de drempel tot het hoger onderwijs verlagen.

Sinds 2018 hebben Ad-opleidingen de wettelijke status van hbo-opleiding met zelfstandige arbeidsmarktkwalificatie. Studenten met een mbo 4-diploma kunnen in twee jaar een vervolgopleiding op hoger niveau doen. Ad-opleidingen richten zich daarnaast op werkenden die zich willen bij- of omscholen.

De afgelopen jaren werd steeds jubelend vastgesteld dat het aantal inschrijvingen voor de Ad-opleidingen toenam, maar een grootschalige analyse van de samenstelling van instromende en uitstromende Ad-studenten en hun baankansen ontbrak nog. In een recent verschenen rapport van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van Maastricht University inventariseerden onderzoekers hoe het Ad-afgestudeerden op de arbeidsmarkt vergaat.

Relatief onbekend

Voor het onderzoek koppelde het ROA data van DUO en de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) om inschrijfgegevens aan personen te verbinden. Door deze cijfers vervolgens weer te koppelen aan (enquete)gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) kon de sociaal-economische voorgeschiedenis van Ad-studenten in kaart worden gebracht. Om tevredenheids- en arbeidsmarktuitkomsten te onderzoeken werden de hbo-monitor en het ROA’s eigen Schoolverlaters Informatie Systeem (SIS) geraadpleegd.

Hoewel het aantal Ad-eerstejaars van een paar honderd in 2006 is blijven stijgen tot ruim 4300 eerstejaarsstudenten in 2016-2017, maken zij nog altijd maar 3 procent uit van het totale aantal hbo’ers. De onderzoekers suggereren dat dit ligt aan de relatieve onbekendheid van de opleidingsvorm.

De opzet van de Ad-opleidingen om meer studenten uit het mbo over te halen een vervolgopleiding te doen lijkt geslaagd: de voltijdvarianten bestaan voor de helft uit mbo 4-gediplomeerden. Dat is een beduidend hoger aandeel dan in de voltijd hbo-bachelors, waar slechts een vijfde van het mbo komt. Ad-opleidingen bevorderen dus de aansluiting tussen mbo 4 en de hogescholen.

De andere doelgroep – werkenden – wordt ook bereikt: de helft van de Ad-eerstejaars bestaat uit studenten die in deeltijd of duaal studeren. Ook dat aandeel is hoger dan in hbo-bachelors. Ad-opleidingen kunnen dus een belangrijke rol spelen bij een leven lang ontwikkelen. Hbo-bachelors echter ook: het aandeel studenten dat werkte vóór een deeltijd of duale opleiding is daar ongeveer even groot als bij de Ad-opleidingen.

Net als bij de hbo-bachelors, is de sector Economie het populairst onder Ad-studenten. Zorg & Welzijn en Maatschappij, Taal & Kunst komen op de tweede en derde plek, maar onder mbo 4 bol-studenten en hbo-bachelorstudenten wordt beduidend vaker voor Zorg & Welzijn gekozen. De sectoren Agrarisch en Milieu, Onderwijs en Openbaar Bestuur en Juridisch scoren het laagst onder Ad’ers.

Hoge uitval

Tijdens de beginjaren van de Ad-opleidingen – tussen 2006 en 2010 – was de uitval hoog onder voltijd Ad-studenten. Toen maakte twee derde de opleiding niet af binnen vier jaar, waarmee het studierendement op ongeveer 34 procent lag. Dit verschilt flink met het rendement van hbo-bachelors, dat op 50 procent lag. Sindsdien is de uitval onder voltijders verbeterd. Van de deeltijd- en duaalstudenten in Ad-opleidingen maakte ruim de helft de opleiding af.

Anderhalf jaar na het behalen van een Ad zijn vooral de studenten die een deeltijd of duale Ad volgden tevreden over hun opleiding: significant vaker dan hbo-voltijdstudenten zeggen zij dat ze achteraf gezien hun opleiding opnieuw zouden volgen en dat hun opleiding een goede basis vormde voor hun verdere ontwikkeling. Zij zijn ook positiever over hun voorbereiding op de arbeidsmarkt dan hbo-voltijd gediplomeerden. Studenten die in voltijd een Ad behaalden zijn even tevreden over deze drie aspecten als studenten met een hbo-bachelor. Mensen met een mbo 4-diploma zijn negatiever op deze drie punten dan mensen met hbo-bachelors en Associate degrees.

Arbeidsmarkt

De toekomstperspectieven voor mbo’ers die na hun diploma aan het werk gaan blijken feitelijk ook minder gunstig dan voor Ad’ers. Met een mbo 4 bol-diploma heb je zowel na twee als na vier jaar een aanzienlijk kleinere kans op een baan. Ad’ers verdienen na twee en vier jaar ook gemiddeld meer dan mbo’ers. Het loon voor Ad-afgestudeerden is gemiddeld wel weer lager dan dat van hbo-bachelors. Wat loon betreft heeft iemand met een Ad dus de verwachte tussenpositie. Dit geldt ook voor het aantal gewerkte uren twee jaar na het diploma. Na vier jaar zitten mensen met een Ad diploma echter op hetzelfde aantal uren als de hbo-bachelors. De baankansen van hbo-bachelors zijn ook nagenoeg hetzelfde.

De kans op een vaste aanstelling is gelijk onder mensen met een Ad en hbo-bachelordiploma. Met een Ad-diploma is de kans om anderhalf jaar na afstuderen onder je opleidingsniveau en buiten je opleidingsrichting te werken wel groter. De onderzoekers vermoeden dat de relatieve onbekendheid van Associate degrees bij werkgevers hier een rol speelt.