Klimaattafels laten zien hoe belangrijk de rol van macht nog altijd is

Verslag | door Tim Cardol
21 juni 2019 | “Als ik in de supermarkt sta, stoor ik me er enorm aan dat appels afkomstig zijn uit Chili en Nieuw-Zeeland.” Volgens lector Patrick Huntjens (Inholland) heeft onze huidige voedselconsumptie zijn houdbaarheidsdatum bereikt. “Dat heeft dramatische gevolgen voor onze ecosystemen.”
Lector Patrick Huntjens van Hogeschool Inholland is de Lector van het Jaar 2021. Beeld: Patrick Huntjens

In Rotterdam werd Huntjens donderdag geïnstalleerd als lector Sociale Innovatie in het Groene Domein. Huntjens is bioloog en politicoloog en deed in het verleden onder meer onderzoek naar het beleid op het gebied van klimaatadaptatie. Op de hogeschool onderzoekt hij onder meer de mogelijkheden tot duurzaam innoveren in grootstedelijke gebieden.

Nieuw sociaal contract

Volgens Huntjes zitten we momenteel in een transitie. “Er vindt een belangrijke omwenteling plaats. Een existentiële omslag waarin mensen en organisaties zich steeds bewuster worden van de relatie die ze met de planeet hebben.” De lector schetst daarbij een tijdsbeeld met klimaatprotesten, collectieve coöperaties maar ook duurzamer wordende instituties als pensioenfondsen en banken.

“We moeten toe naar een nieuw sociaal contract. Een natuurlijk sociaal contract met onze leefomgeving,” stelt Huntjens. Dat contract moet op basis van wereldburgerschap, solidariteit en oplossingen op gemeenschapsniveau opgesteld worden. Een voorbeeld daarvan is volgens hem de Voedselfamilies: een initiatief dat nadrukkelijk op het podium wordt gezet tijdens het symposium rond de installatie van de nieuwe lector.

De Voedselfamilie is een netwerk van bedrijven, onderzoekers en overheden in Zuid-Holland dat met nieuwe initiatieven probeert een duurzame voedselketen te bewerkstelligen. “Door producten uit eigen regio te kopen, bespaar je enorm veel voedselkilometers Voedselkilometers is een begrip dat staat voor de afstand die een product aflegt tussen productie en consumptie. Sommige definities betrekken er de bijbehorende CO2-uitstoot bij. ,” stelt Huntjens die zegt zich soms te verbazen over de relatie die mensen hebben tot hun voedsel. “We zijn als consument erg verwend. Maar we moeten het niet normaal vinden dat er zomaar een ananas uit Ghana vers op je bord ligt.”

Huntjens stelt dat mensen zich weer meer bewust moeten worden van waar hun voedsel vandaan komt. Juist het aangaan van lokale relaties met boeren kan daar een belangrijke rol in spelen, zegt de lector die daarbij wijst op het initiatief van zogeheten burgerboerderijen. “Daarin gaan burgers een langdurige relatie aan met boeren in de buurt. Dat kan financieel door donaties, maar ook door actief meedenken, meewerken of zelfs mede-eigenaar te worden van je lokale voedselsysteem.”

Vechten tegen de race naar de bodem

Jan Huijgen is een voorbeeld van zo’n burgerboer. Hij denkt actief mee met overheden over het herstel van de regionale voedselcultuur en is door Huntjens gevraagd te reflecteren op het verhaal van de nieuwe lector. “Ik mis bij veel overheden nog wel de sense of urgency dat er iets moet gebeuren,” zegt Huijgen. “Als je dan ziet dat Amazon de Amerikaanse winkelketen Whole Foods opkoopt, dan zijn we echt bezig met een race naar de bodem. De bodem van de biodiversiteit en de bodem voor de boer.”

Volgens Huntjens vraagt een verandering van het organiseren van onze voedselketen ook iets van overheden. “Als je tot eerlijke prijzen wilt komen, moet je ook bijvoorbeeld naar grondbezit kijken. Grond gaat vaak naar de hoogste bieder en niet naar startups of voedselpioniers. Als je echt een transitie wilt doormaken dan zal je als overheid moeten nadenken hoe je weer experimenteerruimte kunt faciliteren.”

Duurzaamheid is meer dan een kringloop

Het recente plan van minister Carola Schouten voor kringlooplandbouw wordt zowel door Huntjens als door Huijgen verwelkomd. Toch verwachten zij in eerste instantie geen wonderen. Huijgen: “Het plan om voedsel tien procent duurder te maken is in zichzelf positief, maar als Schouten zegt dat de prijzen omhoog gaan, waar gaat dat geld dan heen? Een kilo aardappelen levert een boer momenteel twintig cent op, dus dat zou twee cent extra opleveren. De rest is voor de supermarkten?”

Huntjens beaamt dat. “Het is de vraag of de visie van Schouten zal leiden tot een daadwerkelijke transitie. Op zichzelf is het een belangrijke stap vooruit, maar het betekent niet per se dat de boer een eerlijke prijs krijgt. Een transitie naar een duurzaam voedselsysteem vraagt om meer dan kringloop.”

De Inholland-lector constateert dat het recente pensioenakkoord en het klimaatakkoord hebben laten zien dat het poldermodel nog steeds waarde heeft, maar hij waarschuwt ook. “De arena werd vooral gedomineerd door werkgeversorganisaties. Met name de maatregelen waarvan we weten dat ze het meest effectief zijn, worden daardoor afgezwakt. Het voorbeeld van de klimaattafels laat zien hoe belangrijk de rol van macht nog altijd is.”

Het poldermodel heeft volgens Huntjes een aantal minpunten zoals een doorgeschoten overlegmodel, trage onderhandeling en het gebrek aan ruimte om te excelleren. Hij pleit daarom voor vernieuwing van het model. “Polderen is prima, maar echte vernieuwing zal vooral uit de samenleving zelf moeten komen.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK