Kwaliteitsafspraken mogen ook best een beetje spannend zijn
Met de invoering van het leenstelsel komen er middelen vrij voor hoger onderwijsinstellingen om te investeren in de kwaliteit van het onderwijs. Hogescholen en universiteiten hebben de mogelijkheid gekregen om binnen randvoorwaarden zelf te kiezen hoe zij deze middelen in willen zetten via de kwaliteitsafspraken. Daarin vraagt het ministerie van onderwijs de instellingen om hun ambities toe te lichten, en te komen met een plan om deze te verwezenlijken.
In april presenteerde Inholland haar kwaliteitsafspraken waarin de hogeschool de afgestudeerde centraal stelt. De Inholland-professional is een vakkundige die snel kan inspringen op ontwikkelingen maar ook in kan schatten wanneer het tijd is om stil te staan om te reflecteren op de veranderingen. Eind deze maand komt de NVAO bij Inholland langs om de kwaliteitsafspraken te beoordelen.
Het komen tot deze kwaliteitsafspraken is een uitvoerig proces waar zowel de medezeggenschap en de Raad van Toezicht, als de interne domeinen en stakeholders uit de directe omgeving bij betrokken zijn. Hoe verlopen die gesprekken, en wat is het resultaat van dat overleg? ScienceGuide sprak met de voorzitter van de Raad van Toezicht, Siebe Riedstra, hoofd onderwijsbeleid Petra de Leeuw en student-medezeggenschapper Gilian Gillissen over hoe de kwaliteitsafspraken tot stand zijn gekomen.
Het wiel niet opnieuw uitvinden
De Leeuw beschrijft het proces om te komen tot kwaliteitsafspraken als een intensieve reis. Daarvoor hoefde niet het hele beleid op zijn kop, maar gingen de partijen op zoek naar en antwoord op de vraag hoe de investeringen het beste ingezet konden worden. De kwaliteitsafspraken, die goed zijn voor 3% oplopend tot 7% van de hele begroting lijken wellicht een klein aandeel, maar het is bepaald geen klein bier. “Inholland staat als een huis en we hebben gekeken hoe we dat nog meer kunnen versterken en verbeteren.”
RvT-voorzitter Siebe Riedstra is in het dagelijkse leven secretaris-generaal op het ministerie van Justitie en Veiligheid. Hij waardeert het dat Inholland in dit proces goed rondgekeken heeft naar hoe andere instellingen het proces vormgeven. “Wij hebben nog net niet de AIVD erop ingezet,” grapt hij, “maar het CvB heeft natuurlijk zelf ook links en rechts een beetje rondgekeken hoe dit elders wordt aangepakt.”
Bij die oriëntatie kon de RvT ook eigen expertise inzetten, zo legt Riedstra uit, “Sommige leden van de Raad van Toezicht werken bijvoorbeeld in het mbo. Daar is al langer ervaring met kwaliteitsafspraken.”
De voorzitter van de RvT benadrukt dat het proces van de kwaliteitsafspraken ook goed aansluit bij de midterm review van Inholland die vorig jaar is afgenomen door een extern panel. “Vanuit mijn perspectief waren we eigenlijk al een jaar bezig met het formuleren van kwaliteitsafspraken. Wij hebben vier of vijf sessies over dit thema gehad. De kwaliteitsafspraken waren eigenlijk het makkelijkste gedeelte van dat proces.”
Het waren naar eigen zeggen vooral de toezichthouders van Inholland die vonden dat de ambities hier en daar wel wat scherper en uitdagender konden worden geformuleerd, zo vertelt Riedstra. “Wij als Raad van Toezicht van Inholland vonden wel dat het CvB hier en daar een tikkeltje ambitieuzer mocht zijn. Het studiesucces kan op onderdelen echt beter bij Inholland. Wij willen dat de hogeschool resultaten en successen laat zien.”
Zo’n gesprek mag ook wel een beetje spannend zijn, zegt Riedstra. “Dat was ook wel de sfeer tijdens de gesprekken met het CvB vertelt hij. Dat leidde soms tot intensieve gesprekken maar wel heel constructief, want dit kan ook een kans zijn om met Inholland een stap voorwaarts te maken.”
Duurzame investeringen
Voor de Raad van Toezicht was het met name belangrijk om ervoor te zorgen dat de kwaliteitsafspraken een duurzame investering zijn waarvan duidelijk is wat er mee is gebeurd. “Dat hebben wij als RvT heel serieus genomen. Dit project loopt tot 2024 en het is belangrijk dat we dan achteraf rekenschap kunnen geven. We moeten kunnen laten zien dat we met het geld hebben gedaan wat we hebben beloofd, en dat het ook heeft geholpen.“
Voor de studenten in de medezeggenschap stond datzelfde doel als een paal boven water. Op de vraag wat met het geld van het leenstelsel moet gebeuren antwoordt student elektrotechniek Gilian Gillissen: “Wij willen echt naar voren laten komen dat het geld dat bij ons vandaan komt, ook bij ons terugkomt. Wij willen dat studenten het ook echt merken.”
““Wij willen echt naar voren laten komen dat het geld dat bij ons vandaan komt, ook bij ons terugkomt.””
Gilian Gillissen
“Dat moet in een kwaliteitsverbetering én in een verbeterde informatievoorziening naar studenten,” vervolgt Gillissen. “Zo willen wij dat de cijfers voor tentamens binnen de daarvoor bepaalde termijn terug moeten zijn bij de studenten. Nu is dat slechts in 20% van de tentamens het geval, daar hebben we nu afspraken over gemaakt in de kwaliteitsafspraken.”
Riedstra sluit zich in die zin dus aan bij de randvoorwaarde dat alle middelen naar het primaire proces gaan. “Wij zitten echt in de drive dat de kwaliteitsafspraken ervoor moeten zorgen dat het voor de studenten beter wordt en ook voor de hogeschool. Het moet niet naar incidentele verbeteringen gaan, want zodra het geld ophoudt dan houden die kwaliteitsinvesteringen ook op. Wij willen daarvoor geen extra bureaucratie in het leven roepen, maar wel actief kunnen monitoren wat er gebeurt en of er concrete afspraken onder liggen.”
Riedstra neemt de tijd om te benadrukken dat zulke gesprekken geen gezellig onderonsje zijn. Het zijn onderhoudende gesprekken waarin de essentie van het toezicht houden naar boven komt. “We hebben verschillende sessies gehad met het CvB waarin wij hen ook concreet vroegen om uit te leggen wat ze met onze opmerkingen en adviezen deden. Dan kregen wij de vraag terug: vertrouw je ons wel? Dan moesten wij zeggen: ‘wij vertrouwen jullie wel, maar wij willen het beleid wel consistent blijven volgen.”
“”Wij willen als Raad van Toezicht scherper, preciezer en gerichter zijn.””
Siebe Riedstra
“Wij willen als Raad van Toezicht scherper, preciezer en gerichter zijn en de kwaliteitsafspraken zijn daar natuurlijk een onderdeel van.” zegt Riedstra die uitlegt dat het ook een herziening van de rol van toezichthouder heeft betekend. “We komen uit een crisis als hogeschool, daar zijn we nu uit en we koersen met deze kwaliteitsafspraken af op een nieuwe toekomst.”
Elke stad is anders
Als hogeschoolgemeenschap met veel verschillende locaties, met elk hun eigen karakter, is het voor Inholland een uitdaging om ervoor te zorgen dat de kwaliteitsverbetering overal zichtbaar wordt. “Het belangrijkste is dat het zich vertaalt naar de afzonderlijke onderdelen van de hogeschool. Op hoofdlijnen en op basis van een jaarplan gelooft iedereen het wel, maar zien we dat nu ook vertaald in Alkmaar, in Delft en in Den Haag? We vergaderen ook op locatie en dan hebben we gesprekken met de daar aanwezige docenten en studenten om daar achter te komen.”
In deze context vertelt Gillissen dat het zo nu en dan wel lastig is om als medezeggenschap op te komen voor de belangen van alle studenten. De behoefte voor een extra investering is niet op elk vlak hetzelfde op een hogeschool met zes verschillende locaties. “Wij bedienen als Inholland het hele westen van het land, van Rotterdam tot Alkmaar. Wij zitten in verschillende steden met hun eigen sociale problematiek.”
Als voorbeeld geeft hij het voorstel om meer te investeren in taalonderwijs. “Dan zeggen de studenten uit Alkmaar: ‘wij vinden het wel best met het niveau hier’. Maar in de Randstad zeggen studenten dat ze er juist heel veel behoefte aan hebben.” Voorop staat voor hem dat een goede hbo-professional de Nederlandse taal goed beheerst. “Als ik straks bijvoorbeeld op het ministerie kom te werken dan moet het niet zo zijn dat een ander steeds mijn teksten moet corrigeren.”
Studentenprojecten
In de kwaliteitsafspraken van Inholland wordt er ook specifiek geld vrijgemaakt voor studentenprojecten vertelt Petra de Leeuw. “Wij hebben met studenten gesproken en hen gevraagd wat zij belangrijk vinden. Een onderdeel daarvan was dat ze zelf initiatieven wilden kunnen ontplooien. Met een deel van het geld voor kwaliteitsafspraken hebben we daarom een student-initiatievenfonds opgericht.”
Studenten kunnen bij dit fonds voorstellen doen om de Inholland-professional dichterbij te brengen. “Dan gaat het bijvoorbeeld om een studievereniging die een excursie naar het werkveld wil organiseren. Maar het kan ook gaan over een speeddate tussen studenten van verschillende opleidingen om elkaar beter te leren kennen. Zoals ze straks ook in interdisciplinaire teams samen moeten werken.”
Gillissen geeft als voorbeeld een project waarin studenten leren om een subsidie aan te vragen. “Daar heb je tijdens je werkzame leven veel profijt van. Tijdens mijn afstuderen wil ik bijvoorbeeld een oldtimer ombouwen tot een elektrische auto, daar heb ik dan wel subsidie voor nodig. Dan is het wel handig als ik dat nu via een cursus uit het studentenfonds kan leren.”
“”We zien de afspraken niet als een blauwdruk, maar als iets dat we steeds verder vormgeven.””
Petra de Leeuw
Deze week komt de NVAO langs om de kwaliteitsafspraken te beoordelen. Hoe moeten die na een lange dag met veel intensieve gesprekken naar buiten lopen? De Leeuw heeft hier wel gedachten over. “We willen de commissie laten zien dat we vanuit de huidige visie en strategie hebben nagedacht over wat wij nog meer kunnen bereiken voor onze afgestudeerden. Dat hebben wij als een gezamenlijk proces gedaan met de hele hogeschool en onze externe stakeholders. Dat gaan we ontwikkelingsgericht steeds verder vormgeven en niet in een blauwdruk.”
Ook de Raad van Toezicht heeft scherp op het netvlies wat voor boodschap er bij het panel van de NVAO achter moet blijven over Inholland. “Wij willen dat er focus in de kwaliteitsafspraken zit en dat ze niet vrijblijvend zijn. Wij hebben als Raad van Toezicht tegen het college gezegd dat als de NVAO in 2024 langskomt voor de eindbeoordeling, we dan moeten kunnen laten zien wat de betekenis is geweest voor de studenten en voor de opleidingen.”
Volgens Riedstra moet het motto van de hogeschool, ‘Durf te Leren’, duidelijk terugkomen, zo zegt hij aan het eind van het interview. “Er gaan altijd dingen mis maar daar moet je mee om kunnen gaan. ‘Durf te leren’ betekent ook vooruitkijken, een stap naar voren durven te doen en zelfvertrouwen te tonen. Dus doe een stap naar voren als student, als docent en als hogeschool! We gaan dit proces met veel zelfvertrouwen tegemoet, omdat ik erin geloof.”
