Nieuwe rector RUG benadrukt belang van samenwerking in de wetenschap

Verslag | door Toske Andreoli
18 juni 2019 | Afgelopen vrijdag droeg Elmer Sterken het rectoraat van de Rijksuniversiteit Groningen over aan Cisca Wijmenga. Wijmenga is de 230ste rector magnificus van de universiteit en de eerste vrouwelijke rector. De koers van de nieuwe rector zal eerder gericht zijn op samenwerking en diversiteit in de wetenschap dan op de prestaties van enkelingen.
Cisca Wijmenga en Elmer Sterken Foto: Elmer Sterken

De overdracht viel samen met het 81ste lustrum van de universiteit en de uitreiking van twee eredoctoraten. Hoewel het thema van het lustrum Growing together: celebrating diversity and fostering inclusion is, opende scheidend rector magnificus Elmer Sterken de bijeenkomst met een ander thema: ‘academische helden’. Zijn taak als rector vatte hij op als het faciliteren van de bewondering van academische helden, in een sociale omgeving waarin studenten en personeel hun rolmodellen kunnen ontmoeten, de “iconen van hun vakgebied”. Dat RUG-chemicus Ben Feringa in 2016 een van de Nobelprijswinnaars voor de Scheikunde werd, noemde hij een hoogtepunt van zijn rectoraat.

Wijmenga sprak naast haar acceptatierede ook een academische lezing uit over haar werkveld: genetica van het microbioom. Ze begon met het vermelden van de samenstelling van de afdeling Genetica: de man-vrouw verdeling is 50 – 50 en het team bestaat uit mensen van dertien verschillende nationaliteiten. Het team werkt met de “goudmijn” van de Life Lines biologische databank, dat gegevens bevat van 167 000 mensen: verschillende metingen, bloed-, urine-, haar- en ontlastingsmonsters, verzameld over dertig jaar.

Diversiteit en samenwerking

De toehoorders kregen een voorproefje van Wijmenga’s visie op wetenschap. Via darmbacteriën werden enkele standpunten duidelijk. “Net als in veel andere gevallen, is diversiteit ook hier een sleutelbegrip. Hoe meer verschillende bacteriën je hebt, hoe gezonder je over het algemeen bent.” Wijmenga verwijst ook even naar het heldenthema. Niet door het noemen van uitmuntende wetenschappers, maar in de vorm van darmbacteriën: “Gelukkig hebben we superhelden in onze darmen. Dat zijn de bacteriën zonder wie we geen normaal leven zouden kunnen leiden, omdat zij vitamines voor ons synthetiseren, complexe voedselstructuren verteren en een natuurlijke barrière tegen ziekteverwekkers vormen.”

In het kader van het onderzoeksdoel Healthy Ageing van de RUG houdt de onderzoeksgroep van Wijmenga zich bezig met de invloed van darmbacteriën op de menselijke gezondheid. Binnen het Netherlands Organ-on-Chip Initiative (NOCI) werken ze aan een zogenaamde ‘Gut-on-Chip’ waarbij darmcellen van patiënten met coeliakie nagebootst kunnen worden uit bloedcellen, om zo buiten het lichaam de darmfunctie te kunnen onderzoeken. Deze Gut-on-Chip zal waarschijnlijk pas over tien jaar bruikbaar zijn, en dat kan alleen door samenwerking met andere teams binnen het NOCI, benadrukt Wijmenga.

In haar acceptatierede benadrukte Wijmenga ook het belang van samenwerking, met het Afrikaanse gezegde: “Als je snel wilt gaan, ga dan alleen. Als je ver wilt komen, ga dan samen”. De twee grootste uitdagingen die ze voor de RUG ziet zijn de toenemende druk op studenten en personeel, en de financiële stabiliteit van de universiteit.

Eerste vrouwen

Wijmenga is de eerste vrouwelijke rector van de RUG. Er werd ook stilgestaan bij de eerste vrouwelijke student en promovenda van de universiteit: Aletta Jacobs. Titia de Lange droeg haar eredoctoraat aan haar op. De Lange is directeur van het Anderson Center for Cancer Research en hoofd van het Laboratory Cell Biology and Genetics aan Rockefeller University. Ze ontving het doctoraat voor haar grensverleggende onderzoek naar celveroudering.

De Lange is Nederlands en studeerde hier, maar heeft carrière gemaakt in de VS. Ze wilde terugkeren en kreeg ook de kans, maar ze schatte de kansen voor vrouwelijke wetenschappers in de VS beter in dan in Nederland. De Lange zei woedend te zijn in een land te wonen waar het recht op abortus met voeten wordt getreden. Ze droeg haar doctoraat op aan Aletta Jacobs omdat zij pleitbezorger was van “moederschap als verlangen, in plaats van als plicht of straf”.

Historicus en filosoof Philipp Blom ontving een eredoctoraat vanwege zijn rol als kritische intellectueel in het publieke debat in tijden van een ‘culturele, politieke en ecologische crisis’. Blom merkte op dat mensen zich te weinig realiseren hoezeer hun handelen toekomstige generaties raakt. “We staan niet boven de natuur. We zijn net zo onbetekenend als kakkerlakken of ratten.” Om het tij te keren, moeten mensen cultuur inzetten. “Cultuur is een evolutionaire turbo-aandrijving, waarmee we onze blik op onszelf, ons gedrag en onze samenlevingsvorm kunnen veranderen.” Daarvoor is volgens Blom een nieuw narratief nodig. “Maar als je één narratief wilt, en niet vijftig, dan heb je voldoende sociale cohesie nodig.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK