Universiteiten lopen nog meer geld mis dan gedacht
Ook bezuinigingen voor hogescholen
Waar het debat aanstaande maandag in de Tweede Kamer ongetwijfeld zal gaan over de vraag of de aangekondigde extra investering in bèta-techniek de klappen van Van Rijn voldoende zullen verzachten zal de Kamer tegelijkertijd nog een andere noot moten kraken. “Het is dat wij hier nu op tijd achter komen,” zegt Kamerlid Lisa Westerveld (GroenLinks), “anders hadden we dit zomaar over het hoofd kunnen zien.”
Kamerleden in het duister over effecten Van Rijn
Een maand geleden publiceerde het kabinet de Voorjaarsnota voor 2019 waar reikhalzend naar uitgekeken werd door de hoger onderwijssector. Daarin maakte minister Ingrid van Engelshoven bekend dat zij €41 miljoen beschikbaar stelde om een ‘zachte landing’ te verzorgen voor de herijking van de bekostiging, waarin miljoenen worden overgeheveld van de alfa-, gamma en medische wetenschappen naar de bèta-techniek worden overgeheveld.
Een gegeven dat echter lange tijd in de schaduw bleef was dat het ministerie in diezelfde Voorjaarsnota tegelijkertijd een aanzienlijke bezuiniging doorvoert vanwege tegenvallers op de studentenontwikkeling en studiefinanciering in 2018. Vorig jaar studeerden er meer studenten aan hbo- en wo-instellingen dan verwacht, en was ook het studiesucces – en daarmee de hoeveelheid uit te keren diplomagelden en prestatiebeurzen – hoger dan verwacht. Bovendien waren er tegenvallers bij DUO.
Oplossen in eigen begroting
De Haagse afspraak tussen OCW en Financiën is dat tegenvallers op de begroting van OCW ook binnen diezelfde begroting moeten worden opgelost. Het ministerie OCW heeft daarom een ‘taakstelling’ voor 2019 die binnen de huidige begroting moet worden ingevuld. De minister dient dus beginnend in 2020 met € 114,4 miljoen, oplopend tot € 160,9 miljoen in 2023 te vinden op haar eigen begroting.
De oplossing die de minister hiervoor heeft gevonden is de aankomende jaren af te zien van de loon- en prijsontwikkeling. Dit is het bedrag waarmee de begroting moet worden vergroot om rekening te houden met de inflatie zoals investeringen, verzekeringen en stijgende salarissen. Geld waar de instellingen op rekenden in hun begrotingen, maar nu dus zelf mee op de proppen zullen moeten komen om aan hun eigen verplichtingen te voldoen.
Minister maant universiteiten om meer financieel risico te nemen
Deze tegenvaller gonst al enige weken rond in bestuurlijke kringen van de universiteiten en stond enkele weken geleden ook op de agenda van het bestuurlijk overleg met het ministerie. Bestuurders beklagen zich in de richting van ScienceGuide over deze melding die hen heeft verrast. “Qua communicatie vanuit het ministerie werkt dit bevreemding in de hand en is het kwetsbaar.”
Vanuit de instellingen klinkt de klacht dat er relatief veel aandacht wordt besteed aan de ‘zachte landing’: “een relatief kleine intensivering die vervolgens ook nog bijna volledig wordt ingenomen.” In een interview met ScienceGuide donderdag gaf ook collegevoorzitter Jouke de Vries (Rijksuniversiteit Groningen) aan onaangenaam verrast te zijn over de kwestie. “Dat komt er nog eens bovenop, dus alles bij elkaar opgeteld zie je dat er stevige consequenties aan zitten voor deze drie sectoren.”
Leek het er nog op dat minister het hbo met haar reactie op Van Rijn gerustgesteld had met de extra investering uit de Voorjaarsnota, is het nu nog maar de vraag of dit zo blijft. In totaal investeert zij €10 miljoen in de bèta-techniek op hogescholen, waarmee er netto geen enkele instelling op achteruit lijkt te gaan. Tegelijkertijd blijkt nu dat de hogescholen met de uitblijvende prijscompensatie in totaal een tekort van €15 miljoen oplopen.
GroenLinks teleurgesteld in ministerie
De kwestie zal aanstaande maandag bij het debat over de bekostiging aan de orde worden gesteld door Kamerlid Lisa Westerveld (GroenLinks). De afgelopen dagen boog zij zich met haar fractiemedewerkers over de Voorjaarsnota en is op zijn zachtst gezegd teleurgesteld in het ministerie. “Het ministerie had best wat meer moeite kunnen doen om dit punt toe te lichten.”
Het is niet de eerste keer dat Westerveld het ministerie moet wijzen op hun wijze van communiceren. “Bij de bespreking van de onderwijsbegroting in november moesten we ook eindeloos doorvragen om inzichtelijk te krijgen hoe de vermeende € 2 miljard aan investeringen in de wetenschap dan in elkaar staken. Als je er dan vervolgens achter komt dat het allerlei posten – ook van andere ministeries – zijn die bij elkaar zijn geschoven dan vind ik dat niet bepaald getuigen van eerlijke communicatie.”
Ongelooflijk. Dit kabinet en D66 houden vol dat er méér geld komt voor hoger onderwijs. Maar het is creatief boekhouden!
Wat blijkt? De loon- en prijsbijstelling wordt niet uitgekeerd, netto gaan universiteiten er zelfs op achteruit.
Maandag mag de minister dit uitleggen. pic.twitter.com/R4u4usV979
— Lisa Westerveld (@Lisawesterveld) 28 juni 2019
Al met al gaat het om een bijzonder grote derving van inkomsten, zo benadrukt Westerveld. “In het wetenschappelijk onderwijs is het €25 miljoen, en op de post van onderzoek en wetenschapsbeleid wordt nog eens €28 miljoen bezuinigd.” De laatste post bevat ook de middelen die via NWO worden verdeeld, “maar die komen uiteindelijk ook bij de universiteiten terecht dus die kun je erbij optellen.”
