Publieksbetrokkenheid bij wetenschap is geen panacee

Nieuws | door Tim Cardol
5 augustus 2019 | Als er over open science wordt gesproken gaat het meestal over volledig vrije beschikbaarheid van onderzoeksresultaten. Maar openheid van wetenschap heeft ook te maken met het betrekken van het publiek in het proces van wetenschap. Een casestudy van het Rathenau Instituut laat zien op welke manieren dat kan.

Vanuit de open science gedachte is het zaak dat wetenschappelijke vragen ook aansluiten op de behoeften van het publiek. Het feit dat veel wetenschappelijk onderzoek publiek gefinancierd wordt, is een belangrijk argument voor deze redenering. Onderzoekers Sven van Ewijk, Wout Scholten en Paul Diederen onderzochten hoe publieke betrokkenheid bij wetenschappelijk onderzoek vorm krijgt in de psychiatrie.

Rathenau-onderzoek In de geest van Open Science

Meerwaarde naast biomedisch onderzoek

De Rathenau-onderzoekers gingen in gesprek met betrokken onderzoekers en zorgverleners. Ook bestudeerden zij literatuur en beleidsdocumenten om een beeld te krijgen van hoe psychiatrisch onderzoek waarbij het publiek direct wordt betrokken er in de praktijk uitziet. Ze kozen voor dat vakgebied omdat juist in de gezondheidszorg het directe belang van burgers evident is. “Daarnaast is er in dit domein juist al langere tijd aandacht voor deelname van patiënten in het onderzoeksproces, omdat het gangbare biomedisch onderzoek weinig concrete handvatten oplevert voor verbetering van het leven van patiënten.”

Mentale stoornissen als symptoomnetwerk

Een belangrijke meerwaarde van publieke betrokkenheid bij psychiatrisch onderzoek is volgens de auteurs dat deze de zorg in een ander perspectief plaatst. “Door de input van patiënten is er meer aandacht voor thema’s zoals herstel en empowerment, het naastenperspectief en de kwaliteit van zorgverlening. Dit contrasteert met de hoofdzakelijk biomedische perspectieven, gericht op begrijpen, diagnosticeren en genezen.”

Maak onderscheid in verschillend publiek

In het praktijkgericht onderzoek van lectoraten en hogescholen is publieksbetrokkenheid al veel vaker onderdeel van het onderzoek. Een voorbeeld van onderzoek waarbij nadrukkelijk het publiek betrokken wordt, is het project Community Mental Health Care van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN). Samen met lokale zorginstellingen wordt daarin onderzoek gedaan naar de effectiviteit van ambulante behandelingen van ernstige psychiatrische aandoeningen. Door in het onderzoek al vroeg patiënten te betrekken, wordt getracht de zorg beter af te stemmen op de vraag en behoefte.

Op basis van de gevoerde gesprekken komen de onderzoekers tot een aantal aanbevelingen op het gebied van het betrekken van het publiek bij onderzoek. Belangrijk is bijvoorbeeld om duidelijk onderscheid te maken tussen verschillende soorten publiek en verschillen in motivaties. “Niet-onderzoekers met een specifiek belang, zoals patiënten en zorgverzekeraars, gaat het doorgaans om het onderzoeksresultaat; algemeen geïnteresseerden gaat het bijvoorbeeld om het bevredigen van hun nieuwsgierigheid naar de psyche van de mens.”

De Rathenau-onderzoekers waarschuwen bovendien dat publieksbetrokkenheid geen panacee is dat overal ingezet kan worden om het onderzoek te verbeteren. “Publieke betrokkenheid vult wetenschappelijk onderzoek aan of stuurt het bij. Om te voorkomen dat publieke betrokkenheid bij wetenschappelijk onderzoek een leeg begrip wordt (en een verplicht nummer op aanvraagformulieren voor onderzoeksfinanciering), moeten onderzoekers, financiers en externe betrokkenen specifieke doelen van publieke betrokkenheid bepalen en daarbij de gepaste middelen zoeken.”

Daar komt bovendien bij dat publieksbetrokkenheid investering behoeft, niet alleen van de onderzoekers, maar ook van het betrokken publiek. “Voor niet-onderzoekers moeten er relevante resultaten in het verschiet liggen. Dat wil zeggen: zij moeten invloed zien op agendering, programmering of uitvoering van wetenschappelijk onderzoek.”

Neem publieksbetrokkenheid mee in debat over belonen en waarderen

In de wetenschap vindt op dit moment een breed debat plaats over het anders ‘erkennen en waarderen’ van wetenschappers. Hiervan is de open science gedachte een belangrijk onderdeel. Ook in de Rathenau-studie wordt hieraan gerefereerd, want om publieke betrokkenheid bij wetenschap tot een succes te maken, zal ook naar het belonen en waarderen van die wetenschap moeten worden gekeken.

De onderzoekers stellen namelijk dat er meer nadruk moet komen op waardering in een bredere maatschappelijke context en minder op de academische gemeenschap, omdat dit het onderzoek met verschillende publieken kan stimuleren. “De betrokkenheid van niet-onderzoekers bij het agenderen, programmeren en uitvoeren van onderzoek moet gewaardeerd worden.”

De onderzoekers van het Rathenau Instituut concluderen tevens dat de kwaliteitsbeoordeling van onderzoek waarbij niet-onderzoekers betrokken zijn op een andere manier dient te verlopen. “In het geval van de psychiatrie volgt onderzoek met betrokkenheid van niet-onderzoekers vaak een ander methodologisch pad.” Dat vraagt om andere voorwaarden.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK