Als de Colijn van de 21e eeuw bezuinigt Hoekstra op het hoger onderwijs

Deze week waren de Algemene Financiële Beschouwingen in de Tweede Kamer. Daarin kwam ook het onderwijs uitgebreid aan de orde. De PvdA had haar pijlen gericht op de bezuinigingen in het hoger onderwijs. Met Prinsjesdag werd namelijk duidelijk dat het stuklopen in de Eerste Kamer van het voorstel van het kabinet om de rente te verhogen op studieleningen verhaald zal worden op het hoger onderwijs. Dit gaat oplopend om een bedrag van €226 miljoen. Dit is tegen het zere been van de PvdA. De partij stelt dat volgens de eigen begrotingsregels van Wopke Hoekstra dit bedrag gewoon uit de algemene middelen gehaald zou kunnen worden.

Volgens Nijboer lijkt dit beleid nog wel het meest op dat van de Antirevolutionaire Minister-President Colijn. Die bezuinigde in de jaren dertig van de vorige eeuw hard op onderwijs en ambtenaren. “Maar minister Hoekstra zat er als een Colijn van de eenentwintigste eeuw: schulden afbouwen en buffers bouwen zijn het allerbelangrijkste, dus dat gaan we niet doen.”

Waarom heeft D66 deze bezuiniging niet tegengehouden?

De financieel woordvoerder van de PvdA Henk Nijboer vond het onbestaanbaar dat het stuklopen van de renteverhoging nu verhaald wordt op het hoger onderwijs. Aan zijn collega van D66 Joost Sneller vroeg hij of de onderwijspartij wel goed onderhandeld had om deze plotselinge bezuiniging van tafel te krijgen. “Hoe kan het nou zo zijn dat toen de renteverhoging voor studenten niet doorging, de 226 miljoen aan bezuinigingen op hoger onderwijs in deze begroting is beland? Waar was D66 toen die onderhandelingen plaatsvonden? Waarom is dat niet van tafel gehaald? Bent u bereid om dat alsnog te doen?”

Het D66-Kamerlid verweerde zich door erop te wijzen dat zijn partij al de nodige inzet heeft getoond om eerdere bezuinigingen als gevolg van een veel langer lopend dossier van tafel te krijgen. Dit gaat om de sinds Rutte-II tegenvallende ramingen van studenten- en leerlingenaantallen die moeten worden opgevangen in de begroting van OCW.

De tegenvallende ramingen zijn onder andere ontstaan door de onverwacht hoge toestroom van internationale studenten en door de eerder gestegen uitgaven aan onderwijs voor asielkinderen die tijdens de vluchtelingencrisis. Sneller stelt dat D66 nog steeds bezig is om deze gaten op de begroting te dichten. “Bij die onderhandelingen waren we heel druk bezig om een oplossing te vinden voor het gat dat de heer Asscher in de onderwijsbegroting achterliet.”

Geen fraai element

Dat het hoger onderwijs nu moet bloeden voor de mislukte renteverhoging komt door de begrotingsregels van Wopke Hoekstra zo stelde Sneller. “Volgens mij zijn vervolgens de begrotingsregels toegepast. Dat vind ik geen fraai element, maar dan denk ik: ja, er is zoveel extra naar onderwijs gegaan om op te lossen wat u heeft achtergelaten. Dat gat was ontstaan door de wijze waarop er met de leerlingenramingen werd omgegaan. Dat hebben wij gelukkig nu eindelijk op een betere manier geregeld.”

Nijboer deed de oproep aan D66 om de PvdA de hand te reiken. Hij wees er hierbij op dat de minister van onderwijs er bij universiteiten niet zo goed opstaat. “Ik zou zeggen: neem deze handreiking vanuit de oppositie, van de PvdA, aan om die bezuinigingen van tafel te krijgen. Zorg dat die bezuinigingen in ieder geval van tafel gaan. Want de verhouding met de universiteiten is tot een dieptepunt gezakt, en dat onder verantwoordelijkheid van een minister van D66-huize.”

D66 gaat bezuiniging heroverwegen

D66 toonde zich daarop bereid om de uitgestoken hand van de PvdA te overwegen. “Als dit een uitgestoken hand van de heer Nijboer is, dan ben ik altijd bereid om naar die uitgestoken hand en naar wat daarin zit te kijken.” Nijboer was blij en hoopte dat hij deze bezuiniging met hulp van D66 kon terugdraaien. “Ik ben er heel graag toe bereid om te kijken of wij die bezuiniging op het hoger onderwijs samen van tafel kunnen krijgen. En ik zou het nog mooier vinden als wij ook voor basisschoolleraren de werkdruk kunnen verminderen en de beloning kunnen verbeteren. Ook iets waar we samen voor zouden kunnen strijden!”

Later in zijn betoog wees Nijboer er bij minister Hoekstra nog op dat volgens de eigen begrotingsegels helemaal er helemaal niet bezuinigd hoeft te worden op het hoger onderwijs nu de renteverhoging niet doorgaat. “Die renteverhoging stond al op het punt van sneuvelen in de Eerste Kamer; iedereen die dat een beetje kon zien aankomen, had dat wel zien aankomen. Dat mocht volgens de begrotingsregels.”

Nijboer ging in zijn betoog ook nog in op de herverdeling van de alfa-gamma en gezondheidswetenschappen als gevolg van de Commissie Van Rijn. “Hoe kan het dat het kabinet aan de ene kant zegt dat we meer moeten investeren in technische opleidingen en dat dit vervolgens moet worden opgehoest door de gammawetenschappen, de medische wetenschappen en de alfawetenschappen? Hoe kan het dat er niet een enorme investering in het onderwijs wordt gedaan als we zien dat de kansenongelijkheid daar zo toeneemt?”

Bezuiniging terugdraaien bij volgende formatie

Wopke Hoekstra ontkende dat er deze kabinetsperiode bezuinigd wordt op het hoger onderwijs. De ingeboekte bezuiniging van €226 miljoen vanwege de mislukte renteverhoging gaat pas in vanaf 2025 en loopt dan langzaam op. “In 2025 worden die kosten generaal gedekt. Punt. Daarna loopt die reeks op. Die kosten zijn op dit moment technisch ingeboekt ten laste van de onderwijsbekostiging. Maar dan hebben we het over de hele lange termijn. Mochten partijen daar bij een volgende formatie op willen ingrijpen, dan staat hun dat natuurlijk vrij. Maar ook hier lijkt de suggestie van de vraag te zijn dat er in deze kabinetsperiode een rekening richting het hoger onderwijs wordt geduwd. Dat is gewoon niet waar.”

Nijboer had er weinig begrip voor dat Hoekstra vasthield aan deze bezuiniging en dit op het bordje legde van een nieuw kabinet. “Ik vraag u hoe u dat kunt doe? Want wetenschap is zo belangrijk. De universiteiten zeggen: we hebben nog nooit zo’n slechte verhouding met het kabinet gehad. U ontkent het en zegt: na de verkiezingen kunt u er wat aan doen.”

Nijboer diende aan het eind van het debat daarom een motie in om deze bezuiniging terug te draaien. Daarbij stelde hij dat het hoger onderwijs investeringen in plaats van bezuinigingen verdient. En vroeg het kabinet om volgend jaar met de voorjaarsnota met voorstellen te komen om buiten de begroting van OCW dekking te vinden voor dit gat.

Hoekstra ontraadde de motie. Volgende week dinsdag stemt de Kamer over de ingediende motie. Dan moet duidelijk worden of D66 toch overstag is gegaan en deze bezuiniging van €226 miljoen op het hoger onderwijs op initiatief van de PvdA gaat terugdraaien.