Minister vindt dat technische universiteiten uit hun silo moeten komen
De tekorten op de arbeidsmarkt in de techniek lopen op, ondanks dat het kabinet extra investeert in bèta- en techniekopleidingen. Minister Van Engelshoven (OCW) noteert daarbij wel dat technische universiteiten de uitval moeten verlagen en ook moeten zorgen dat meer studenten kiezen voor een technisch beroep.
Te weinig techniekdocenten om nieuwe technici te scholen
Onlangs vergaderde de Tweede Kamer over het Techniekpact: een plan van de regering om meer jongeren te interesseren voor bèta- en techniekopleidingen en de bijbehorende beroepen. Mustafa Amhaouch van het CDA zette uiteen dat het zorgelijk is dat er nog zoveel vacatures zijn in deze sector. “Het tekort aan technici is een groot probleem. Het is vechten tegen een veelkoppig monster.”
Zo stabiliseert het aantal studenten dat kiest voor een technische richting maar blijft het aantal technische vacatures ondertussen gewoon verder groeien. “Bijkomend probleem is dat er te weinig techniekdocenten zijn om technici op te leiden of om te scholen. Als iedereen die nu een studie in de bèta-techniek doet, en anders een technisch beroep zou kiezen, nu leraar zou worden, dan nog zouden er alsnog tekorten zijn.”
“”Als iedereen die nu een studie in de bèta-techniek doet, en anders een technisch beroep zou kiezen, nu leraar zou worden, dan nog zouden er alsnog tekorten zijn.””
Mustafa Amhaouch (CDA)
Ook is er een groot tekort aan hybride docenten. Dat zijn docenten die zowel werken in de techniek als lesgeven. Volgens de CDA’er ligt daar een groot potentieel. “40% van de beroepsbevolking heeft de interesse om in het onderwijs te werken. Maar slechts een klein deel doet dat ook daadwerkelijk.”
Ministers enthousiast over circulaire carrières
Een van de redenen is de tijd, geld en moeite die het halen van een lesbevoegdheid kost.” Die belemmeringen moeten weggehaald worden volgens Amhaouch, bijvoorbeeld door het voor bedrijven gemakkelijker te maken om werknemers beschikbaar te stellen voor het onderwijs, of door mensen de mogelijkheid te bieden om meerdere banen te combineren.
Ook Dennis Wiersma van de VVD ziet dat er nog te weinig studenten afstuderen in techniek en verwijst daarbij naar een recent rapport van CHEPS. “Een paar dagen geleden is er een rapport verschenen van CHEPS, dat stelt dat Nederland internationaal gezien mager afsteekt als het gaat om het aantal techniekstudenten. We scoren slecht als het gaat om het aantal technisch afgestudeerden en ik ben wel benieuwd wat de analyse van het kabinet is en hoe dit kan?”
VVD: Tien maanden is nog steeds te lang
Wiersma maakt zich net als het CDA zorgen over het tekort aan techniekdocenten. Hij wil dan ook dat het makkelijker wordt om zonder bevoegdheid meer les te geven in het vmbo en mbo. “Ik denk dat we het niet aantrekkelijk genoeg kunnen maken om techniekdocent te worden. Een van de knelpunten is dan de bevoegdheid. We hebben mogelijkheden om een bedrijf vanuit het onderwijs te helpen en om gastdocent te zijn voor vier uur, maar misschien is dat wel te beperkt?”
Wiersma wijst erop dat Fontys Hogeschool momenteel een verkort traject aanbiedt van tien maanden voor deze docenten maar dat vindt hij eigenlijk nog steeds te lang. “Is de minister bereid om maatregelen te overwegen en te zorgen dat we geen enkele blokkade in de weg leggen voor deze docenten. Fontys Hogeschool biedt een traject aan van tien maanden, daar wordt dan trots van gezegd: dat is al heel snel. Maar dit zijn mensen die voor één of twee dagen in de week maximaal één of twee jaar lang heel nadrukkelijk een bijdrage kunnen leveren. En zo voorkomen we dat we klassen naar huis moeten sturen.”
William Moorlag van de PvdA vond dat de VVD wel erg makkelijk omging met de bevoegdheid van docenten. “Zo’n bevoegdheid is er natuurlijk niet voor niks. Mijn vraag aan de heer Wiersma is of hij ook bereid is om zich te laten opereren door een niet bevoegde chirurg, is hij bereid om zich op de verpleegafdeling te laten verplegen door een niet-bevoegde verpleegkundige?”
“”Is de heer Wiersma ook bereid om zich te laten opereren door een niet bevoegde chirurg?””
William Moorlag (PvdA)
Wiersma zei dat hij de bevoegdheid helemaal niet los wil laten maar dat hij het voor gastdocenten makkelijker wil maken om voor de klas te staan. “Ik heb liever iemand in het onderwijs uit het vak, dan dat we in hetzelfde onderwijs die klas naar huis sturen. Dan kun je deze discussie heel zwaar hangen aan bevoegdheid, waar ik ook veel waarde aan hecht, maar ik wil ervoor zorgen dat deze docenten meer uren kunnen besteden aan het onderwijs.”
Minister Van Engelshoven wilde het beeld dat klassen naar huis worden gestuurd toch wel corrigeren. “We moeten zeker niet afwachten tot het zover is, maar in het vmbo en mbo worden op dit moment geen klassen naar huis gestuurd vanwege het lerarentekort. Laten we daar ook weer helder over zijn. En we moeten beelden over tekorten niet erger maken dan ze zijn.”
De minister benadrukte dat zij al veel doet om het aantal docenten in de techniek te bevorderen. “We hebben bijvoorbeeld in de extra middelen die het kabinet dit voorjaar heeft uitgetrokken voor bèta en techniek. We hebben 4 miljoen euro uitgetrokken voor zij-instromers voor docenten in het mbo. Een deel van de middelen die we hebben voor de vmbo-techniek gaan we heel actief gebruiken om bij bedrijven zij-instromers te werven.”
Zorgen over de geesteswetenschappen
Niels van den Berge, die Zihni Özdil (GroenLinks) vervangt sinds zijn vertrek uit de fractie, was blij met het Techniekpact en de resultaten, maar had ook zorgen. “Wij zijn positief over het Techniekpact en over de samenwerking die daarmee is ingezet om meer technische mensen op te leiden. Maar er moet mij ook wel iets van het hart. Want hoe hard wij die technische mensen ook nodig hebben, we moeten wel oppassen – en ik merk dat soms in het debat en ook in het beleid – dat we niet techniekstudenten gaan uitspelen tegen studenten elders, bijvoorbeeld in de geesteswetenschappen.”
Van den Berge, die zelf een bèta is, weet uit eigen ervaring hoe belangrijk de geesteswetenschappen zijn. “Toen ik bos-, natuur- en milieukunde studeerde in Wageningen waren het juist ook de wetenschapsfilosofievakken en de ethiekvakken die mij aan het denken zetten. Bijvoorbeeld de simpele vraag: wat is natuur eigenlijk? Dat klinkt heel voor de hand liggend, maar ik denk dat dit voor ons allemaal iets anders kan betekenen. Een VVD’er vindt een brandnetel langs de snelweg al natuur, terwijl voor mij natuur veel meer een gebied is waar natuurlijke processen hun gang kunnen gaan en waar soortenrijkdom is.”
“”Een VVD’er vindt een brandnetel langs de snelweg al natuur.””
Niels van den Berge (GroenLinks)
Daarom deed GroenLinks de dringende oproep aan het kabinet om wetenschapsgebieden niet tegen elkaar uit te spelen, iets dat volgens GroenLinks nu wel dreigt met de herverdeling aangereikt door de commissie Van Rijn. “Dit toont het belang aan van het verbinden van bètawetenschappen en geesteswetenschappen. Je moet er toch niet aan denken dat we alleen nog maar slimme bèta’s hebben die alleen maar slimme innovaties bedenken, en niemand om er op te reflecteren.” Hij deed daarom de dringende oproep aan de minister om de bètawetenschappen niet uit te ruilen tegen de geesteswetenschappen.
Besturen is ook lastige keuzes maken
In reactie op de oproep van GroenLinks liet de minister weten dat zij eigenlijk niet anders kon. “Besturen en verantwoordelijkheid nemen betekent ook dat je af en toe keuzes moet maken die misschien niet de makkelijkste zijn. Ik vind het bijna niet uit te leggen aan mensen dat we in de techniek zulke tekorten hebben op de arbeidsmarkt en na jaren van inspanningen heel veel jongeren verleiden om te kiezen voor techniek. Om vervolgens te zeggen: er is geen capaciteit. Ik kan op mijn begroting het geld maar één keer uitgeven, dat is ook een feit. Ik vond dat hier echt iets moet gebeuren.”
Maar de minister was het met GroenLinks eens als het ging om de verwevenheid tussen de verschillende vakgebieden. “Tegelijkertijd voel ik ook dat die verwevenheid er is. Wat je nu wel ziet is dat dat debat over die verwevenheid ook volop op gang is gekomen. Ik vond het niet heel fraai dat het op deze manier moet, maar soms is besturen ook lastige keuzes maken. Deze werd breed heel urgent gevonden, daarom hebben we het op deze manier gedaan.”
“”Ik vond dat er iets moest gebeuren””
Ingrid van Engelshoven (OCW)
De minister wees er bovendien op dat er steeds meer verwevenheid is tussen beide vakgebieden en dat dit ook terugkomt in de nieuwe strategie van het kabinet rondom kunstmatige intelligentie. “Daar gaat het om bèta en techniek, maar ook geesteswetenschappen en social sciences. Die verwevenheid hebben we ook echt nodig als je het hebt over verduurzaming van onze samenleving. Dan zullen die wetenschappen ook de handen in elkaar moeten slaan.”
Mona Keijzer blij met meer vrouwen in techniek
Bij het debat waar ook staatssecretaris van Economische Zaken Mona Keijzer aanwezig. Zij zei blij te zijn met het feit dat steeds meer vrouwen voor techniek kiezen. “Je ziet dat het aantal mensen die voor een technische opleiding kiest stijgt, ook steeds meer vrouwen. Tegelijkertijd komt 15% van alle afgestudeerden van een technische opleiding. Overigens iets wat we met z’n allen moeten realiseren: de mensen die het meeste spijt hebben van een opleiding die zitten nou net niet in die technische opleiding. Dat geeft ook wel weer aan dat wij heel iets bijzonders doen met z’n allen hier in Nederland.”
Ook minister Van Engelshoven geeft aan dat er steeds meer jongeren via andere opleidingen worden geënthousiasmeerd voor techniek en ICT, zoals nu al in het hbo gebeurt waar steeds meer de verbinding wordt gezocht. “Door de verwevenheid te laten zien kun je ook jongeren verleiden voor een technisch beroep. We zien bijvoorbeeld in het mbo en het hbo dat heel veel jongeren kiezen voor een brede economieopleiding. Dat heeft ook vaak een emancipatoire functie.”
De minister ziet dat er steeds meer hbo-instellingen bezig zijn om deze jongeren uit te laten stromen met een technische achtergrond. “We zien nu ook dat onderwijsinstelling aan het nadenken zijn: hoe kunnen we daar bijvoorbeeld de combinatie maken met ICT en met technologische ontwikkelingen? Ook om op die manier het eigen silo-denken te doorbreken kunnen we zorgen dat meer jongeren met een goede vaardigheden en een goede deskundigheid landen op de arbeidsmarkt voor techniek.”
“”We zien nu al bij de TU/e dat de numerus fixus van de opleiding gaat. Ik hoop dat dit ook op meer plaatsen gebeurt.””
Ingrid van Engelshoven (OCW)
Dat is niet alles zegt Van Engelshoven. Ook zijn er steeds meer technische universiteiten die stoppen met een numerus fixus zoals de TU/e, de minister heeft de hoop dat andere technische universiteiten dit ook gaan doen. “Door te investeren in bèta- en techniek in het hoger onderwijs doen we een capaciteitsuitbreiding. We zien nu al dat bij de TU-Eindhoven de numerus fixus van de opleiding gaat. Dat is een goede ontwikkeling, daar breiden we de capaciteit mee uit. Ik hoop ook dat dit op meer plaatsen gebeurt.”
Maar zo zegt de minister heeft zij ook nog een andere opdracht meegegeven. “Ook daar heb ik de TU’s meegegeven blijf ook niet in uw silo zitten. Ga ook kijken naar de verwevenheid met andere wetenschappen. Omdat bèta en techniek breed moeten landen in de samenleving. Je hebt de breedte van de wetenschap nodig om de techniek ook daadwerkelijk te doen laten landen in de samenleving. Doorbreek de silo’s ook om meer jongeren op de goede plek in het onderwijs te krijgen.”
