Serious games moeten wel leuk zijn

Dat er een kans ligt voor kunstmatige intelligentie en ‘gamification’ om de gezondheidszorg beter te maken is helder. Hoe je een problemen en een oplossing samenbrengt – of andersom – is een stuk minder duidelijk. Bij het congres Games for Health komen maandag in Eindhoven bedrijven en onderzoekers samen om ervaringen uit te wisselen.

De serious game is in opmars. Of het nu is om een uitstervende taal te redden of om beleidsmakers voor te bereiden op een uitbraak van dierziekten, er zit potentie in het betrekken van burgers en experts bij het onderzoek: citizen science. En de serious game is daar een uitgelezen medium voor.

Waarom wordt een serious game succesvol?

De oudste serious games zijn inmiddels al bezig aan hun tweede lustrum en het woud aan spelletjes is inmiddels al flink gegroeid. De ene game is echter wel succesvoller dan de ander, maar waarom? Voor het project UNMASK, dat probeert een slimme manier te vinden om lymfklierkanker te bestrijden, is een groep studenten van de opleiding Game design and technology van Fontys gevraagd om hun licht te laten schijnen over de succesfactoren achter serious games.

In de eerste zin van zijn verhaal vat student Max Claus de conclusies eigenlijk al helder samen. “Veel citizen science games zijn gewoon eigenlijk niet zo leuk om te spelen. Vaak komt dat doordat ze vooral gericht zijn op het oplossen van een probleem en niet op het spelplezier.” In de ontwerpstap van probleem naar ‘game’ nemen ontwikkelaars blijkbaar niet altijd de vrijheid om het probleem abstract te maken of het spelelement echt uit te werken.

Aan de hand van een aantal voorbeelden van geslaagde en minder geslaagde games leggen de studenten aandachtspunten neer. “Het is belangrijk dat er een verhaal zit achter een game, een verhaal waar je doorheen kunt lopen als speler.” Succesvolle games kunnen de speler langer bij zich houden. “Anders speel je het spel een keer, en leg je het weer weg.”

Een vreemde eend in de bijt is het inmiddels wereldberoemde spel Foldit. In dat spel moeten spelers puzzels oplossen door eiwitstructuren te ‘vouwen’ om een zo laag mogelijke energiestand te bereiken – op het eerste gezicht een nogal cryptische omschrijving maar stel je origami met een magnetisch vel papier voor. “Het is eigenlijk een spel dat absoluut niet visueel interessant is, of een verhaal heeft. Het duurt ook heel lang voordat je echt begrijpt hoe het werkt.”

“Maar toch werkt het!” In 2011 haalde de game het nieuws omdat een groep gamers in tien dagen tijd een eiwit had ‘gevouwen’ dat precies paste op een deel van het HIV-virus: een belangrijke stap vooruit richting een vaccin. Een opdracht waar onderzoekers al meer dan vijftien jaar mee bezig waren.

Je hebt een verhaal nodig

Is er nog meer van dit soort ‘game-goud’ te ontginnen? Dat is de verdere vraag van de sessie waarin onderzoekers van drie UMC’s hun meest brandende vragen voorleggen aan de zaal. Want vragen zijn er genoeg, maar nu moeten de games nog ontwikkeld worden.

Geneticus Anke van den Berg (UMCG) zoekt met haar onderzoeksgroep naar de genetische verschillen tussen kankercellen en gezonde cellen. “Het DNA uit de cellen halen is het probleem niet. Waar wij tegenaan lopen is de vraag wanneer het genetisch materiaal nu verschilt of niet.” Want alhoewel er redelijk goede algoritmen zijn voor dit type analyse glippen belangrijke verschillen door de mazen van het net.

“De verschillen zie je wel met het blote oog,” zegt Van den Berg terwijl ze een grafiek met uitkomsten laat zien, “maar de computer ziet dit niet.” Eigenlijk is de uitdaging nog wat moeilijker, namelijk om afwijkende genen te vinden in het bloed van (ex-)kankerpatienten. “Maar daarvoor moet de nauwkeurigheid nog verder omhoog.”

“Het zijn boeken waarin letters verschillen, maar het is heel lastig om de computer te laten analyseren wanneer een boek, hoofdstuk of pagina verschilt.” Kan er een game worden ontworpen waar per chromosoom, per gen of per onderdeel van een gen een diagnose gesteld kan worden – wellicht door een legertje gamers wereldwijd. “Het laatste dat je moet doen is grafieken in je spel stoppen,” zegt een van de studenten, “maar de analogie met een boek zou bijvoorbeeld al helpen voor je verhaal.”

Zoeken naar de nieuwe Candy Crush

Ook biomedicus Joost Kluiver (UMCG) zit met een lastige puzzel. Zijn vakgroep is gespecialiseerd in micro-RNA's Micro-RNA's zijn kleine RNA moleculen van 22 baseparen lang die kunnen binden aan messenger RNA. Wanneer dit gebeurt zorgt de binding ervoor dat het messenger RNA niet meer afgeschreven kan worden. In het kort: het voorkomt dat een gen wordt omgezet in eiwit en is belangrijk in het reguleren van genexpressie. en kanker. Micro RNA’s kunnen binden aan RNA en wanneer dit gebeurt wordt de productie van eiwitten geremd. Een belangrijk regulatiemechanisme dat in veel vormen van kanker verstoord is.

Er is echter een probleem. De bouwstenen van het RNA passen doorgaans perfect in elkaar, als puzzelstukjes, en het is belangrijk dat de code precies klopt. “Maar niet bij micro-RNA’s,” vertelt Kluiver. “Er komen koppelingen voor die de computer niet voorspelt, en sommige koppelingen die niet voorspeld worden door onze algoritmes bestaan wel. We weten alleen nog niet waarom.” Combinaties experimenteel uitproberen is mogelijk maar zeer tijdrovend, de onderzoekers hopen dan ook dat denkkracht en intuïtie van enthousiaste spelers, net als bij Foldit, de uitkomst kunnen zijn.

“Ik hoor de studenten al denken: dat lijkt me saai. Maar misschien hebben ze toch een idee hoe gaan we dit doen?” zegt Kluiver. Zijn pessimisme is onterecht stellen de studenten. “Hier zou je nou heel mooi een soort Candy Crush-achtig spel van kunnen maken. Je hoeft geen A/U/C/G op die puzzelstukjes te zetten, ze kunnen ook leuke kleurtjes hebben. Je zou punten kunnen krijgen voor kloppende combinaties.”