D66 schuift aanpassing van Van Rijn voor zich uit

Daags voor het congres kreeg ScienceGuide te horen dat de woordvoerder hoger onderwijs Jan Paternotte bij de indieners van moties over het terugdraaien van Van Rijn en de herinvoering van de basisbeurs erop had aangedrongen deze niet in te dienen. Zover kwam het niet, maar op veel steun van het congres konden de moties niet rekenen, zo werd duidelijk.

Dit is absoluut onwenselijk

De indiener van de eerste motie om Van Rijn een halt toe te roepen, kwam van Romy Dekker uit Groningen. “Van Rijn adviseert een overheveling van financiële middelen naar de vier technische universiteiten, dat ten koste gaat van de alfa-, gamma- en medische wetenschappen. Dit is absoluut onwenselijk. Deze tijd vraagt om een interdisciplinaire aanpak van maatschappelijke problemen. De energietransitie bijvoorbeeld, die realiseren we niet alleen door te investeren in onze techneuten, ze hebben hierbij ook baat bij goede juristen en planologen”, zo zei Dekker.

De student uit Groningen deed een dringende oproep aan het congres om voor haar motie te stemmen. “Willen wij het risico lopen op een toenemende werkdruk op universitair personeel, als gevolg van korting op werkdrukmaatregelen, of zelfs ontslagen? Willen wij het risico lopen op het benadelen van technische studies aan klassieke universiteiten ten opzichte van soortgelijke studies aan de technische universiteiten? Beste democraten het moge duidelijk zijn: we moeten de herverdeling van Van Rijn een halt toeroepen.”

Goed voor het onderwijs en goed voor D66

Op het congres werd ook een motie ingediend die de Tweede en Eerste Kamerfracties van D66 opriepen om zich in te zetten voor het wegnemen van de negatieve herverdeeleffecten, als gevolg van Van Rijn. De motie was echter een stuk minder stringent dan de eerste.

De indiener van deze motie, Jasper Aalbers wees ook op de negatieve effecten van Van Rijn. “Democraten, wij willen meer geld voor technische en bètastudies en dat is ook hard nodig. Wij willen dat niet weghalen bij medische, alfa en gammastudies. Wij willen deze sectoren niet tegen elkaar opzetten. We hebben ze allemaal hard nodig en ze hebben ons – de onderwijspartij – hard nodig. Met deze motie roepen we de Kamerfracties op om de negatieve herverdeeleffecten van Van Rijn ongedaan te maken. Dat is goed voor de wetenschap en dat is goed voor het onderwijs en dat is goed voor D66.”

Het landelijke bestuur van D66 reageerde op beide moties en ontraadde de eerste motie, omdat er in hun ogen foutieve aannames werden gedaan. “Het bestuur ontraadt de eerste motie, omdat er in onze visie onjuiste aannames worden gedaan en een verkeerd beeld wordt geschetst van de inzet van onze partij. Als D66 willen wij zeer investeren in  bèta-opleidingen, ook omdat de studenteninstroom fors groeit. Wij willen ook niet dat dit ten koste gaat van andere opleidingen. De juiste manier om dat te bereiken is niet het niet uitvoeren van de herverdeling, maar we moeten vooral extra investeren.”

Daarnaast wees het landelijk bestuur op de extra middelen die zijn uitgetrokken voor een zachte landing van de effecten van Van Rijn. “Voor 2020 en 2021 zijn de herverdelingseffecten volledig gecompenseerd, door een extra investering van 42 miljoen euro. De inzet van de fractie is ook om na 2021 de negatieve herverdelingseffecten weg te nemen.”

Technische universiteiten moeten mensen ontslaan

Jan Paternotte waarschuwde de D66-leden wel dat als deze motie zou worden uitgevoerd, dit zou leiden tot gedwongen ontslagen bij technische universiteiten. “Eén waarschuwing: als wij motie 1 uitvoeren, dan moeten we nu weer geld gaan weghalen dat beloofd is aan de technische universiteiten. Waar nu al mensen zijn aangenomen, waarvoor studenten zijn toegelaten en dan zouden we weer mensen moeten ontslaan. Daarom zeg ik steun motie 2, maar laten we niet motie 1 aannemen.”

Jessica van Eijs, ook lid van de Tweede Kamerfractie, probeerde net als haar collega Paternotte het congres te overtuigen om niet voor de motie tegen Van Rijn te stemmen. “Ik weet dat er bij de TU Eindhoven mede doordat er extra geld is gekomen nu eindelijk 3 numerus fixi van opleidingen zijn verdwenen. Daarom zou ik zeggen: steun motie 2 maar niet motie 1. Want daarmee zeggen we tegen studenten: je mag wel weer iets anders gaan studeren en tegen docenten zeggen we: ga maar weer naar huis.”

Met een overgrote meerderheid werd er tegen de eerste motie gestemd door het congres. De tweede motie, die ook op goedkeuring kon rekenen van het partijbestuur en de fractie kreeg wel een meerderheid.

Afschaffen basisbeurs zorgde voor barrières

Het tweede onderwerp dat aan de orde kwam was het leenstelsel. Eerder deze week had D66 bekend gemaakt dat men wel openstond voor veranderingen van het leenstelsel en dat de partij in overleg treedt men CDA en ChristenUnie om te kijken naar alternatieven. Voor een deel van het congres ging dit nog niet ver genoeg, die wilde dat de basisbeurs weer ingevoerd zou worden.

Romy Dekker deed wederom een oproep aan het congres om dit voorstel te steunen. “‘Het ontbreken van geld mag voor niemand een hindernis vormen om het onderwijs te ontvangen dat hij of zij nodig heeft.’ Deze zin is te lezen in het allereerste partijprogramma van D66. Wat ons betreft is door het afschaffen van de basisbeurs precies deze barrière opgeworpen.”

Volgens Dekker is sinds de komst van het leenstelsel de druk op studenten alleen maar toegenomen en is de aanvullende beurs niet afdoende om dit te voorkomen. “De bestaande aanvullende beurs voor kinderen van economisch zwakkere ouders kan de basisbeurs niet vervangen. Jongeren waarvan de ouders niet mee kunnen of willen betalen en die niet in aanmerking komen voor een aanvullende beurs dreigen buiten de boot te vallen. Bovendien is de verhoogde financiële druk op studenten dé reden voor de groeiende psychische klachten onder studenten. D66 moet studenten de kans weer gunnen om zich optimaal te kunnen ontwikkelen, laat de basisbeurs daarom uit haar as herrijzen.”

Bakker en schilder moeten betalen

Het partijbestuur was minder enthousiast over de motie van Dekker en ontraadde het congres om hier voor te stemmen. “Het is belangrijk om in het oog te houden waarom het leenstelsel destijds is ingevoerd. Bij een herinvoering van de basisbeurs zullen bij wijze van spreken de bakker en de schilder weer gaan betalen voor de studie van de arts en de advocaat. Dat is duur en dat past niet bij het streven naar gelijke kansen. Beter is het nu om vorm te geven aan investeringen in onderwijs.”

Volgens het partijbestuur is het altijd de inzet geweest van D66 om bij eventuele knelpunten van het leenstelsel deze niet uit de weg te gaan. “Ons standpunt is altijd geweest dat wij blijven opletten of er in de praktijk knelpunten ontstaan door het leenstelsel. Op dit moment loopt er een grondige evaluatie van het leenstelsel waarvan de aankomende zomer de resultaten beschikbaar komen. Dan weten we ook duidelijk of er knelpunten zijn en of er passende maatregelen nodig zijn om bijvoorbeeld de toegankelijkheid nog verder te vergroten.”

Ik ervaar stress door het leenstelsel

Een student probeerde het congres te overtuigen door er op te wijzen dat zij nu al veel stress ervaart door het leenstelsel. Bovendien vond zij dat de 2000 euro die de Kamer nu wil regelen als genoegdoening voor het uitblijven van investeringen van het leenstelsel niet afdoende. “Ik ervaar stress door het leenstelsel. Ik ga met schulden mijn carrière straks starten. Ik vind trouwens ook dat er een passende vergoeding moet komen voor de huidige studenten die niet geprofiteerd hebben van het goede onderwijs dat ons was beloofd door het leenstelsel. De €2000 die nu beloofd wordt is niet genoeg.”

Een ander D66-lid zei dat zij inmiddels van standpunt is veranderd over het leenstelsel, omdat de negatieve effecten steeds meer duidelijk zijn geworden. “Ik was ooit voor het leenstelsel, maar rapport naar rapport bewijst dat het niet werkt en dat het heel veel studenten onder druk zet. Wij moeten nu kijken naar een aangepaste versie van het leenstelsel, de tijd dringt want er zijn mensen letterlijk aan het lijden.”

Jan Paternotte was minder enthousiast over het idee om de basisbeurs weer in te voeren, dat zou in zijn ogen een loze belofte zijn. “Ik ben ervoor om te kijken naar een aanpassing van het leenstelsel, want er zijn studenten die er problemen mee hebben. Maar er zijn ook partijen die roepen: laat de basisbeurs maar weer terugkomen. Maar niemand zegt erbij hoe we dat moeten betalen.”

Basisbeurs weer invoeren kunnen we niet waarmaken

Als deze motie voor de terugkeer van de basisbeurs zou worden aangenomen zouden de huidige investeringen uit de opbrengsten van het leenstelsel onder druk komen te staan, waarschuwde Paternotte. “Voor mij is duidelijk dat als we iets aanpassen dat we dan niet geld moeten weghalen bij het onderwijs. Want het geld gaat nu naar kleinere werkgroepen en er worden meer docenten aangenomen. Ik denk ook niet dat het goed is om te beloven dat de basisbeurs terugkomt. Deze motie belooft iets waarvan ik denk dat wij dat niet waar kunnen maken.”

Romy Dekker, de indiener van de motie voor de basisbeurs, deed tot slot een wat geïrriteerde oproep aan de partijgenoten om dit voorstel vooral te steunen. “Ik wil niet zuur zijn, maar wat word ik ongelooflijk moe van dat eeuwige bakker- en advocatenargument. Kunnen we als D66 niet een beter argument bedenken? Dit argument gaat ook niet op want zowel de bakker als de advocaat betalen beiden belasting en dat lijkt mij prima. Het doel van sociale verheffing was nu juist dat het kind van de bakker ook advocaat kan worden. Die kans is nu kleiner door het leenstelsel, dus daarom ben ik voor een basisbeurs.”

Ondanks deze oproep kreeg het voorstel geen meerderheid van het congres. Wel werd de motie gesteund die de fractie opriep om naar verbeteringen te kijken van het leenstelsel, zoals al eerder die week door de fractie zelf was voorgesteld.

Update: Jan Paternotte en Romy Dekker, de indiener van de moties, bevestigen dat er contact geweest is tussen beiden in aanloop van het congres over de moties, maar ontkennen dat er gevraagd is om deze moties niet in te dienen.