Erkennen en waarderen in de wetenschap gaan drastisch veranderen

Nieuws | door Sicco de Knecht
13 november 2019 | Kwaliteit boven kwantiteit, en het team even belangrijk als het individu. Als het aan de kennisinstellingen en financiers ligt, gaat het roer om. In hun position paper dat vandaag wordt gepubliceerd, kondigen ze het einde aan van de fixatie op onderzoek en output en beloven meer ruimte voor diverse carrièrepaden in de wetenschap.
Infographic uit position paper

Een jaar geleden kondigden de VSNU, NFU, NWO en ZonMw aan te gaan werken aan nieuwe wijzen van erkennen en waarderen. Vandaag presenteren zij, samen met de inmiddels aangesloten KNAW, het plan Ruimte voor ieders talent (ook in het Engels).

Het position paper is het resultaat van een jaar vol gesprekken en tientallen avonden op locatie met bestuurders en onderzoekers. Betrokkenen bij het proces spreken van een constructieve sfeer maar geven toe dat er ook spannende momenten zijn geweest. Oorspronkelijk stond dit position paper dan ook in de planning voor in september.

Wat duidelijk wordt uit het document is dat uitstel niet geleid heeft tot afstel of verslapping. De partijen komen met een scherpe analyse en kondigen in totaal twaalf maatregelen aan. Deze moeten de aankomende jaren worden uitgevoerd op verschillende niveaus: van een nieuwe functiemix tot een nieuw evaluatieprotocol voor onderzoekseenheden.

Niet in alles excellent

In de eerste plaats erkennen de partijen dat er in de wetenschap een te eenzijdige nadruk is ontstaan op onderzoek. De waarde van onderzoek wordt bovendien louter langs de lijnen van meetbare output afgelezen. Deze nadruk draagt bij aan de hoge werkdruk in de wetenschap en sluit niet aan bij de talenten en motivatie van wetenschappers.

Dat moet rigoureus anders. Er moet meer ruimte komen voor erkenning van de pluriformiteit van de wetenschap en wetenschappers moeten op meer worden beoordeeld dan alleen hun publicatielijst. “Niet iedereen hoeft alles te kunnen, zo valt te lezen: “Het is niet realistisch, en bovendien onnodig, dat iedere wetenschapper in elk van de kerndomeinen excelleert.” Alhoewel het denken in termen van ‘excellentie’ met deze nieuwe visie niet geheel verdwijnt, valt toch op hoe sterk de toon in een paar jaar tijd is veranderd.

Die kerndomeinen die de partijen aanwijzen zijn: onderwijs, onderzoek, impact, leiderschap en patiëntenzorg. Een wetenschapper hoeft dus niet op al deze terreinen uit te blinken maar binnen de universiteiten (dus niet de onderzoeksinstituten en UMC’s) wordt wel verwacht dat wetenschappers voldoende competent zijn op gebied van zowel onderzoek als onderwijs.

Het excellentiebeleid heeft zijn langste tijd gehad

De instellingen nemen vanuit hun positie de verantwoordelijkheid om hun personeelsbeleid fors meer om het lijf te geven. Loopbanen moeten meer divers worden, academisch leiderschap wordt op alle niveaus gestimuleerd en de individuele beoordeling maakt plaats voor erkenning binnen het collectief. Open science wordt in deze visie als onlosmakelijk verbonden gezien met erkennen en waarderen.

Integrale doorvoering van DORA principes

Aan het einde van 2019 moeten alle partijen DORA De San Francisco Declaration on Responsible Assesment (DORA) beoogt een halt toe te roepen aan het gebruik van de impactfactor van wetenschappelijke artikelen voor het gebruik van het beoordelen van waarde van het individuele werk van onderzoekers. De VSNU tekende DORA in 2014. De KNAW, NWO en ZonMw deden dat afgelopen april en de NFU doet dit voor het einde van 2019.  hebben ondertekend en de handtekening onder deze verklaring mag geen dode letter worden. Zo moet er een einde komen aan normen als ‘vier artikelen om te promoveren’ en zullen NWO en ZonMw voortaan niet meer vragen naar een h-index of journal impact factor als onderzoekers een aanvraag indienen.

De financiers erkennen dat zij door hun positie een grote rol spelen in de carrières van individuele wetenschappers – en daarmee het personeelsbeleid van instellingen – en koersen op een forse aanpassing van hun procedures. In plaats van te vragen om een publicatielijst en een cv zal er voortaan worden gevraagd om een ‘narratief’ – het verhaal waarom het onderzoek belangrijk is en de wetenschapper geschikt om het uit te voeren.

Dit alles zal niet over een nacht ijs gaan, erkennen de partijen. De afgelopen decennia zijn wetenschappers juist afgericht om vooral te kijken naar impactfactoren. Het herkennen van diverse vormen van talent en ‘goed onderzoek’ zal een leerproces zijn, zo valt te lezen: “Om de gewenste cultuurverandering in erkennen en waarderen te versnellen, zullen we als NWO en ZonMW sterk inzetten op trainingen en instructies voor onze beoordelingscommissies.”

Functieprofielen en evaluatieprotocollen

Het aanpassen van de cultuur van erkennen en waarderen gaat ook gevolgen hebben voor de cao en het functiehuis. In het plan valt dan ook te lezen dat het universitair functieordeningssysteem (UFO) Wanneer een medewerker in dienst komt bij de universiteit wordt deze ingedeeld in een zogenaamde functiefamilie, bijvoorbeeld 'onderwijs en onderzoek' of 'Studentgerichte ondersteuning'. Vanuit daar wordt aan de hand van taken bepaald hoe iemand wordt ingeschaald. – in principe een bijlage bij de cao – in 2020 wordt herzien en dat een ‘herijkt’ plan in 2021 in gaat.

De nieuwe criteria voor erkennen en waarderen zullen ook worden toegepast op het niveau van onderzoeksgroepen en afdelingen binnen het Standaard Evaluatie Protcol (SEP). “Daarmee implementeren we de DORA-principes voor de beoordeling van onderzoekskwaliteit op het niveau van een onderzoeksgroep. Ook komt er meer nadruk te liggen op maatschappelijke impact, open science, diversiteit en talentbeleid.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK