Minder lesuren voor docent in strijd tegen het lerarentekort
Afgelopen week sprak De Vries in Leeuwarden haar lectorale rede uit. Daarin gaat zij uitgebreid in op de staat van het Nederlandse voortgezet onderwijs. Het beeld dat zij schetst is weinig positief, toch toont de NHL Stenden-lector wel degelijk een perspectief. “Er moet veel meer ruimte komen voor leraren om zichzelf en hun vak verder te ontwikkelen. En niet via een aparte studiedag.”
Te weinig samenhang in Curriculum.nu
De inauguratie van De Vries bij NHL Stenden wordt vergezeld door een symposium dat in het teken staat van vakdidactiek. De keynote wordt verzorgd door Fred Janssen, hoogleraar Didactiek van de Natuurwetenschappen aan de Universiteit Leiden. Waar De Vries zich richt op de vakdidactische bekwaamheid van docenten, daar heeft Janssen vooral een visie op de inrichting van het curriculum.
Janssen stelt dat er in het gesprek over onderwijs vaak een tegenstelling gecreëerd wordt tussen de nadruk op inhoudelijke kennis en vaardigheden. “Ik vind het allebei niks eigenlijk,” stelt Janssen. “Ik denk dat we op zoek moeten naar een gemeenschappelijke ondergrond om beide perspectieven tot elkaar te brengen.”
Volgens de Leidse hoogleraar is door de makers van Curriculum.nu gepoogd die werelden bij elkaar te brengen, maar is men daar onvoldoende in geslaagd. “Er is sprake van kennis die niet genoeg samenhang kent, en van vaardigheden die te vaag en onvoldoende uitgewerkt zijn.”
Zelf ziet Janssen een curriculum voor zich als een boom met steeds meer vertakkingen. De stam kan een kernvraag zijn, zoals in de biologie: hoe eet een vogel? De vertakkingen symboliseren vervolgens de deelvragen waaruit zo’n hoofdvraag is opgebouwd. Hoe verder de vertakkingen, hoe complexer en diepgravender het vraagstuk. “Op die manier kan je beter plaatsen in welk perspectief je een bepaald vraagstuk aan het behandelen bent,” ziet Janssen. Bovendien is het dan ook beter mogelijk om tot doorlopende leerlijnen tussen onderbouw, bovenbouw en voortgezet onderwijs te komen, vertelt hij. “En niemand in het onderwijs is tegen doorlopende leerlijnen.”
Het leraarschap is een continu leerproces
In gesprek met ScienceGuide zegt Siebrich de Vries de benadering van Janssen te onderschrijven. “Het gaat er dan vervolgens om dat je bij die visie het beste onderwijs ontwerpt. Dat gebeurt nu heel erg door methodes, maar mijn pleidooi is juist dat docenten ook vakdidactisch onderzoeker zouden moeten zijn.”
Dat vraagt nogal wat van docenten, juist nu het onderwijs al kampt met tekorten. De Vries denkt niettemin dat docenten juist minder uren voor de klas moeten gaan staan. “Ons hele onderwijssysteem is nog gestoeld op het idee dat je een klas hebt waar je een leraar voor zet. Dat is ook de opvatting van veel docenten zelf. Daar zul je iets mee moeten doen, en dat betekent dat je ook iets met die onderwijstijd moet.”
De Vries is er van overtuigd dat als je die omslag weet te maken, je op de lange duur ook het beroep van docent aantrekkelijker maakt en zodoende het tekort kunt terugdringen. Dat vergt wel een fundamenteel andere benadering van de vakdidactische bekwaamheid. “De ontwikkeling van leraren wordt de laatste jaren steeds vaker beschouwd als een continuüm met drie fasen: de lerarenopleiding, de eerste drie jaren in het beroep, en de rest van de loopbaan,” stelt De Vries in haar rede.
Lees ook: De lectorale rede van Siebrich de Vries
Volgens De Vries zal zowel in de lerarenopleiding als in de bijscholing van professionals werk gemaakt moeten worden van het onderhouden van de vakdidactische bekwaamheid. “Je moet al in de lerarenopleidingen beginnen met het bevragen van de eigen onderwijsopvattingen,” zegt de lector. Daarnaast moeten ook docententeams met elkaar het gesprek aan gaan. “En dus niet alleen op speciale studiemiddagen, maar gewoon tijdens het werk.”
Lesgeven is samenwerken
De manier die De Vries daar voor gebruik is het uit de Japan afkomstige Lesson Study. “Dat is een professionaliseringsaanpak waarin docenten met elkaar het gesprek aan gaan over het onderwijs dat ze ontwikkelen,” legt ze uit. Een team leraren ontwikkelt samen een onderzoeksles, waarna een van hen die les geeft en de andere leraren observeren. “Het is een hele sterke manier om iets in een team te laten gebeuren.”
Het is echter wel een aanpak die tijd en ruimte vereist in de school. De Vries constateert dat het in Nederland op veel plekken ontbeert aan schoolleiders met een onderwijskundige visie. “Het zijn vaak vooral managers, met bijvoorbeeld een bestuurskundige achtergrond.” En dat terwijl een visie op onderwijs in het bestuur van scholen hier juist gewenst is om te komen tot een doorbraak.
De Vries is niettemin toch hoopvol gestemd. “In Groningen is nu een aantal middelbare scholen wel echt aan de slag gegaan met Lesson Study en het voortdurend professionaliseren van de eigen docenten. En ook op de Rijksuniversiteit Groningen waar ik ook werk is dit nu onderdeel van de lerarenopleidingen. Het zou mooi zijn als ik via dit lectoraat zo’n verandering ook op andere plekken in Noord-Nederland en verder van de grond kan krijgen.”
