Van Rijn en internationalisering domineren begrotingsdebat

Nieuws | door Frans van Heest
7 november 2019 | Het hoger onderwijs wordt geteisterd door verengelsing, vindt het CDA. De ChristenUnie vindt de door de VSNU voorspelde ontslagen door Van Rijn ‘lobbypraat.’ Dit bleek tijdens het begrotingsdebat van OCW.
Foto: Tweede Kamer

Gisteren was de eerste termijn van de Tweede Kamer over de begroting van onderwijs. Van kwart over tien tot half zes vergaderde de Kamer om voorstellen, visies en opvattingen te delen over de begroting van volgend jaar. Het debat werd allereerst gedomineerd door de lerarenstakingen, maar op het gebied van hoger onderwijs en wetenschap ging het met name over Van Rijn, internationalisering en het leenstelsel. Dat lijkt nu echt op zijn laatste benen te lopen nu zelfs de VVD begint te twijfelen of dit wel een verstandige stelselverandering is geweest.

Nieuwe smaken toevoegen aan het hoger onderwijs

De eerste spreker die het hoger onderwijs aan de orde stelde was Dennis Wiersma van de VVD. Die deed voorstellen om het hoger onderwijs meer te flexibiliseren, het opleiding-aanbod is momenteel nog te veel eenheidsworst in zijn ogen. “Ik zou nieuwe smaken aan het onderwijs willen toevoegen. Niet alleen de voltijd leerroute, maar ik zou het mooi vinden als we ook een praktijkroute hebben. Op het mbo hebben we de beroepsbegeleidende route, en waarom doen we dat niet ook in het hoger onderwijs? Niet alleen in het hbo, maar ook op de universiteiten. Waarom zouden we niet kijken hoe we in zo veel mogelijk opleidingen zo’n praktijkroute kunnen aanbieden?”

De Kamer nam tijdens de begrotingsbehandeling ook alvast een voorschot op het nieuwe wetsvoorstel van de minister over internationalisering. Alexander Kops van de PVV, die Harm Beertema verving omdat die acuut was opgenomen in het ziekenhuis, zette scherp uiteen dat de verengelsing in zijn ogen is doorgeslagen. “Het hoger onderwijs wordt geteisterd door verengelsing en internationalisering. Nederlandse studenten worden geconfronteerd met concurrentie door buitenlandse studenten, die heel graag worden aangetrokken door hogescholen en universiteiten. Ondertussen puilen de collegezalen uit. De woningmarkt is op slot. Er is geen normale studentenkamer meer te vinden. Onze universiteiten lijken steeds meer op veredelde fabrieken waar studenten niet meer dan een nummer zijn.”

Verengelsing heeft het hoger onderwijs geteisterd

Michel Rog voerde het woord voor het CDA en ging hier nog eens dunnetjes overheen. “Het CDA is geen enthousiast voorstander van de verengelsing die in de afgelopen jaren ons hoger onderwijs heeft geteisterd. Dit levert op termijn allerlei problemen op. Instellingen raken de binding kwijt met hun omgeving. Nederlandstalige studenten krijgen niet de kansen om te studeren die zij vroeger hadden, en dat is niet goed.”

Het CDA wil daarom meer sturen op welke internationale student hier in Nederland nog mag komen studeren. “Het wordt tijd dat we nu meer gaan sturen op de toestroom van internationale studenten. Voor sectoren waar tekorten zijn op de arbeidsmarkt zou er meer ruimte moeten zijn, maar voor de sectoren waar dat niet het geval is, minder. Tevens is het belangrijk dat wordt ingezet op hoe we deze studenten kunnen behouden voor de arbeidsmarkt in Nederland.”

Deze opvatting werd gedeeld door de VVD, Dennis Wiersma vindt dat we minder internationale psychologiestudenten nodig hebben en meer internationale bètastudenten “Ik denk dat wij een offensieve, scherpe talentenstrategie moeten hebben. Dan vraag ik mij af of we hier een Thaise psychologiestudent moeten betalen met heel veel overheidsmiddelen. Of moeten we zeggen: dat er vijfhonderd Duitse psychologiestudenten naar Groningen komen, is leuk voor hen, maar we weten niet of dat voor ons het beste is?”

Vanuit GroenLinks kwam de kritiek dat dit voorstel van de VVD wel heel erg op een planeconomie lijkt. “Het verbaast me toch een beetje dat een VVD’er hier een pleidooi houdt voor planwetenschap. Alsof wij vanuit Den Haag zouden kunnen bedenken waar behoefte aan bestaat.”

Wij zitten achterover en schreeuwen

Wiersma zei dat de tijd van achteroverleunen op dit punt achter ons moet liggen. “Een offensieve talentenstrategie komt gewoon voort uit het feit dat mensen in Oxford hier doelgericht universiteiten bellen om talent daarnaartoe te trekken. Het komt door Abu Dhabi dat gratis MBA’s aanbiedt. Het komt door Spanje dat allerlei opleidingen voor ingenieurs aanbiedt. En wat doet Nederland? Wij zitten een beetje achterover en schreeuwen intussen over personeelstekort en het feit dat wij hier mensen en knappe koppen nodig hebben.”

Thierry Baudet nam na tweeënhalf jaar Kamerlidmaatschap voor het eerst deel aan een onderwijsdebat. Ook hij toonde zich vanuit zijn eigen ervaring als docent aan de Universiteit Leiden kritisch over internationalisering. “Toen ik in Leiden werkte was er een enorme push om Leiden, Erasmus Rotterdam en de TU Delft te laten fuseren omdat we dan hoger zouden komen op de Shanghai-ranking voor dit of dat en daarmee meer internationale studenten zouden kunnen aantrekken. Terwijl ik vind dat universiteiten primair gericht moeten zijn op het opleiden van onze eigen mensen, dus het opleiden van een Nederlandse volgende generatie.”

Tilburg en Maastricht worden geconfronteerd met een korting

Frank Futselaar van de SP toonde zich bezorgd over de gevolgen van de Commissie Van Rijn, zeker voor specifieke universiteiten. “Een universiteit als Tilburg, of Maastricht, die bijvoorbeeld geen echte techniektak hebben, hebben natuurlijk niet echt een keuze. Die worden gewoon geconfronteerd met een korting. Zouden we niet toch daar iets aan moeten doen om de hardste gevolgen daarvan ook langjarig in te dekken?”

Volgens de SP zorgt Van Rijn voor noodgedwongen ontslagen. “Dit betekent gewoon concreet iets op faculteiten, op opleidingen: vakken die verdwijnen, docenten die gaan verdwijnen. Dit heeft gewoon direct gevolgen.”

Volgens Michel Rog van het CDA is deze keuze nu eenmaal onontkoombaar. “Soms moet je in de politiek ook keuzes maken. Die keuzes hebben we gemaakt. Dan kan de heer Futselaar zeggen dat iedere negatieve consequentie weer vanuit een fictieve geldboom gedekt moet worden. Ik kan het niet anders maken, meneer Futselaar.”

Stoppen we met de verdeel-en-heerspolitiek van Van Rijn

Kirsten van den Hul (PvdA) kwam met een voorstel om deze herverdeling uit te stellen. “Wat als we de gehele overheveling uitstellen tot dat onderzoek naar de toereikendheid van de bekostiging is afgerond, maar wel de voorgenomen zogenaamde zachte landing van 37 miljoen euro inzetten voor bèta en techniek? Daarmee nemen we zowel de zorgen als de wensen serieus en stoppen we met de verdeel-en-heerspolitiek, die zich inmiddels steeds duidelijker aftekent.”

Toen Kirsten van den Hul aan Eppo Bruins van de ChristenUnie vroeg of hij dit voorstel kon steunen was hij niet meteen enthousiast. Hij wilde eerst nuanceren dat de problemen als gevolg van Van Rijn nog weleens worden overdreven. “Er wordt niet 200 miljoen overgeheveld van geesteswetenschappen naar bèta en techniek. Dat is niet het geval. Dat is wel wat er in de media telkens als kop verschijnt, maar dat gebeurt niet. Als dat gebeurde, zouden de geesteswetenschappen in Nederland compleet weggevaagd worden. Daar zou de ChristenUnie nooit van z’n leven mee instemmen.”

Bruins deed vragen van GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld – die de VSNU citeerde en zei dat er honderden ontslagen zullen vallen – af als lobbypraat. “Ik vind het moeilijk voorstelbaar dat er docenten worden ontslagen. Er wordt niet overgeheveld tussen domeinen. Daar gaat de regering ook helemaal niet over. De maatregelen die worden genomen, zijn nog jaren weg. Dus dat er volgend jaar docenten worden ontslagen, lijkt mij lobbypraat; ik geloof er niet in.”

VVD altijd al kritisch over het leenstelsel

Op het punt van het leenstelsel leek meer bewegingsruimte te zitten bij de coalitie. Het CDA en de CU waren hier altijd al tegen, maar nu begon ook de VVD openlijk te twijfelen. Wiersma: “Er is discussie over het leenstelsel. Ik ben daar altijd, voor de invoering al, kritisch op geweest. Ik vind het overigens wel te verdedigen. Vier vijfde van alles wat in het onderwijs gebeurt, wordt geïnvesteerd door de overheid, maar je krijgt er uiteindelijk ook veel voor terug, dus een investering in jezelf vind ik niet gek. Tegelijkertijd is er ook genoeg op aan te merken.”

Maar concretere voorstellen op dit punt kwamen van de SP, GroenLinks en het CDA. Die wilden de studievouchers die bestemd zijn voor de eerste generatie leenstelselstudenten gebruiken om de studieschuld deels mee af te lossen. Het oorspronkelijke voorstel was dat studenten deze vouchers konden inzetten voor een extra studie  Rog: “We hebben met GroenLinks en de Socialistische Partij bedacht dat oud-studenten die recht zouden hebben op die studievouchers na vijf jaar studeren twee opties gegeven kunnen worden, namelijk €2.000 aflossen op je studieschuld, of het bedrag gewoon uitgekeerd krijgen. Voor de minister is dat voordelig, want er hoeft geen kasschuif plaats te vinden.”

D66 maakte deze week bekend dat zij ook naar alternatieven voor het leenstelsel wil kijken, maar heeft daarbij wel een belangrijke disclaimer en hoopte dat andere partijen dit zouden volgen, zo zei Jan Paternotte. “Voor mij geldt daarbij één voorwaarde: de dekking mag niet uit de investering voor onderwijs komen. De docenten die ik spreek, willen zeker weten dat ze nu met dat extra geld nieuwe collega’s kunnen aannemen en dat ze voor kleinere werkgroepen kunnen zorgen. Laten we duidelijk maken — ook al ontstaat er discussie over het leenstelstel — dat we met elkaar staan voor die afspraken met hogescholen en universiteiten. Ik hoop dat collega’s die oproep ondersteunen.”

Vanmiddag en vanavond reageren ministers Van Engelshoven en Slob op de vragen vanuit de Kamer.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK