Dit kabinet gaat niet meer investeren in onderwijs

Nieuws | door Frans van Heest
19 december 2019 | De minister van financiën Wopke Hoekstra geeft aan dat investeringen in onderwijs pas weer aan de orde zijn in een volgende kabinetsperiode.
Wopke Hoekstra – Foto: DebatGemist

Gisteren debatteerde de Tweede Kamer over de najaarsnota van het kabinet. In de najaarsnota staan alle mee- en tegenvallers van het afgelopen kalenderjaar voor het kabinet. Ook staan hier nog beleidswijzigingen in voor de komende begroting. Bij de behandeling werd aan het kabinet gevraagd wat de status was van de Groeibrief die vorige week naar de Kamer werd gestuurd. Dit was slechts een schets voor de toekomst, zei de minister van financiën. Belangrijker: hij blikte alvast vooruit op de volgende begrotingen en maakte de inschatting dat extra geld voor onderwijs deze kabinetsperiode er niet meer in zit.

Kennis centraal voor welvaart

Het eerste Kamerlid dat naar de Groeibrief van dit kabinet vroeg was Joost Sneller van D66. Hij ondersteunde de ambitie om de aandacht vooral uit te laten gaan naar funderend onderwijs. “De groeibrief gaat met name over het verhogen van de productiviteit. Zoals de brief terecht stelt, is dit een urgent probleem en niet alleen een langetermijnprobleem. Uit de PISA-cijfers, een internationaal onderwijsonderzoek, van begin december bleek dat een kwart van de vijftienjarigen in Nederland risico loopt op laaggeletterdheid. Het kabinet stelt terecht dat kennis een centrale randvoorwaarde is voor onze welvaartsontwikkeling en dat daarom gewoon goed onderwijs niet genoeg is en uitstekend onderwijs nodig is.”

Het debat in de Eerste Kamer over de onderwijsbegroting

Maar wat is het vervolg van deze analyse door het kabinet, vraagt Sneller zich af. “Wat zijn de stappen die de minister voor ogen heeft om dit doel te bereiken? In de brief wordt bijvoorbeeld het doel van 2,5% van het nationaal inkomen aan research and development, onderzoek en ontwikkeling, genoemd, maar ik zie nog geen ingroeipad. Hoe zorgen we ervoor dat we onderwijs niet alleen als kostenpost zien, maar ook als de mogelijkheid om te investeren in de toekomstige beroepsbevolking en hun kwaliteit en productiviteit te verhogen?”

Gaat D66 dat miljard afdwingen?

PvdA’er Henk Nijboer was verrast dat D66 op basis van de Groeibrief toch nog van die concrete vragen kon stellen aan de minister van financiën. “Ik vind het knap hoe de heer Sneller zo veel vragen over onderwijs kan stellen naar aanleiding van zo’n holle-frasen-brief van minister Wiebes, die ellenlang was, maar waarin echt geen enkel kabinetsvoornemen stond.”

Nijboer verwees naar Van Engelshoven die eerder deze maand de oproep deed voor een extra miljard voor het hoger onderwijs. “Is D66 van plan om de ambitie die de minister van Onderwijs heeft uitgesproken om een miljard vrij te maken voor het hoger onderwijs, af te dwingen gedurende het laatste deel van de kabinetsperiode? Of blijft het bij deze vragen, waar dan ook weer een holle-frasen-antwoord op kan komen.”

““Ik vind het knap hoe de heer Sneller zo veel vragen over onderwijs kan stellen naar aanleiding van zo’n holle-frasen-brief van minister Wiebes.””

Henk Nijboer (PvdA)

Sneller vond het niet in een parlementaire democratie passen om een miljard af te dwingen. “De heer Nijboer doet de brief tekort of hij heeft hem niet goed gelezen. De ambitie vind ik heel mooi. Sterker nog, ik denk dat dat miljard een heel mooie ambitie is. Ik heb het al gehad over 2,5% van het nationaal inkomen. De democratie hier werkt niet zo dat er door ons wordt afgedwongen.”

Geen enthousiasme voor Wopke-Wiebes-fonds

Daar was de PvdA het dan weer niet mee eens en vond dat dit wel degelijk afgedwongen kan worden. “Zo werkt zij wel. Als wij in meerderheid een amendement kunnen indienen waarmee wij zeggen dat het onderwijs echt belangrijk is voor de toekomst van ons land — de kansenongelijkheid neemt toe en de kwaliteit kachelt op sommige terreinen achteruit — en dat we daarvoor moeten kiezen, kunnen we dat als parlement afdwingen. Voor onderwijs, zeker als D66 meedoet, is dat zeker mogelijk.” D66 wacht op gedragen voorstellen van de PvdA, maar heeft hier naar eigen zeggen weinig fiducie in.

In zijn eigen bijdrage stond Nijboer ook stil bij het Wopke-Wiebes-fonds. Hij was weinig enthousiast. “Het Wopke-Wiebes-fonds heeft mijn enthousiasme nog niet kunnen krijgen. Ook vond ik de groeibrief buitengewoon onovertuigend. Dat was gewoon een praatje pot. Dit terwijl het allerbelangrijkste punt, Kamerbreed gedeeld, is dat er structureel extra geïnvesteerd moet worden in onderwijs. Als je dat in deze tijd nalaat, ken je de prijs van onwetendheid nog niet.”

Zeer constructief in gesprek

Hoekstra stelde dat het fonds precies zich ontwikkelt zoals eerder tijdens Prinsjesdag is aangekondigd. Daarom zijn specifieke investeringen nog niet duidelijk. “In het vierde kwartaal van dit jaar zou er een brief van het kabinet komen over de investeringsagenda: hoe kijken we aan tegen groei? Die heeft de heer Wiebes gestuurd. Hij en ik zijn samen zeer constructief in gesprek over het investeringsfonds. Daarmee zullen we voor het einde van het eerste kwartaal van het komende jaar naar de Kamer komen, dus voor 1 april, precies zoals beloofd in de Prinsjesdagstukken.”

Wopke Hoekstra ging in op vragen van Bart Snels van GroenLinks waarom er dit najaar incidenteel maar geen structureel geld is geregeld voor onderwijs. De minister noemde dit resultaat het maximaal haalbare op dit moment. “Alle ministers komen met hun wensenlijsten. Die zijn altijd breed en diep. Daar staan volstrekt redelijke en nog veel redelijkere plannen op; laat ik het positief formuleren. Het kabinet zal vervolgens keuzes moeten maken in schaarste.”

““We hebben bij het onderwijs echt geprobeerd om te doen wat we nu kunnen doen. “

Wopke Hoekstra – Minister van Financiën

Hoekstra stelde dat er helaas niet meer in zat en dat dit ook geldt voor de rest van de kabinetsperiode. “We hebben bij het onderwijs echt geprobeerd om te doen wat we nu kunnen doen. Vervolgens komt de discussie vast weer een keer op tafel. Als ik een inschatting zou moeten geven, lijkt het mij logisch, gegeven de discussies die de minister voor Basis en Voortgezet onderwijs heeft gevoerd met het onderwijsveld, dat dat typisch een discussie is die terugkomt na deze kabinetsperiode.”

Nijboer probeerde bij de beantwoording van Hoekstra toch antwoord te krijgen op de vraag hoe de eis van 1 miljard van Van Engelshoven in het licht moet worden gezien van de rest van deze kabinetsperiode. Hoekstra stelde dat extra investeringen in onderwijs in Rutte III niet meer aan de orde zijn. “Ik snap de vraag van de heer Nijboer helemaal. Ik wil natuurlijk ook graag structureel geld voor dat onderwijs. Volgens mij heeft minister Slob echt het maximale gedaan in die onderhandelingen met het veld. Er is bijna een half miljard vrijgemaakt om de komende twee jaar te overbruggen. Dan ben je niet helemaal toevallig bij de volgende formatie.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK