Kamer buitenspel bij nieuwe randvoorwaarden numerus fixus

Nieuws | door Frans van Heest
12 december 2019 | De minister schuift de nieuwe regels waar instellingen aan moeten voldoen rondom een numerus fixus voor zich uit.
Foto: Tweede Kamer

Minister Van Engelshoven vindt dat instellingen nu nog onvoldoende andere opties onderzoeken en te snel overgaan op een numerus fixus. Daarom gaat een speciale commissie beoordelen of een numerus fixus wel een geëigend middel is om een onverwachte instroom van studenten te kunnen beheersen. De Kamer was kritisch, maar lijkt toch in te stemmen met dit voorstel van de minister, dit tot grote ergernis van universiteiten en hogescholen.

Zeven uur werd er vergaderd in de Kamer over de wet taal en toegankelijkheid. Het hete hangijzer was numerus fixus. De minister wil niet dat instellingen zelf nog een numerus fixus instellen. Er moet een speciale commissie komen die vanaf volgend jaar gaat bepalen of een opleiding een numerus fixus mag hanteren als men een hoge internationale instroom verwacht. Wat de criteria precies worden, staat nog in de sterren. Na een dag lang vergaderen is er nog geen uitsluitsel over. De minister gaat aankomend voorjaar de criteria bepalen. De Kamer heeft dan geen tijd meer om hier via het wetgevingsproces op te reageren, omdat de maatregel per 1 mei volgend jaar in moet gaan.

Geen voorstander van numerus fixus

Minister Van Engelshoven is geen voorstander van selectie aan de poort als gevolg van een numerus fixus. Dit zet de toegankelijkheid onder druk en daarmee ook de kansengelijkheid in het hoger onderwijs. De minister wil numeri fixi tot een minimum beperken. Instellingen kunnen nu zelf nog tot het besluit komen tot het instellen van een numerus fixus.

Vanuit de Kamer was er veel kritiek op dit voorstel. De SGP overwoog tegen dit wetsvoorstel te stemmen dat volgende week in stemming komt. Roelof Bisschop is van mening dat deze maatregel de autonomie van universiteiten en hogescholen aantast. “We dreigen in de situatie te komen dat instellingen een soort uitvoeringskantoor van het ministerie van Onderwijs worden. Zij mogen hun instroom dan alleen nog beperken zolang dat mag van het ministerie en onder de voorwaarden die het ministerie stelt. Kunnen zij hun verantwoordelijkheid dan nog wel voldoende waarmaken?”

Ook Frank Futselaar van de SP was kritisch. Hij weet uit eigen ervaring als docent van Saxion wat er gebeurt als er plotseling veel studenten instromen. “Wat problematisch is aan het wetsvoorstel, is dat de minister een procedure voorstelt met toestemming voor een numerus fixus vooraf. Juist het soort onverwachte situaties leent zich niet voor uitgebreide toestemmingstrajecten vooraf. Je gaat niet twee jaar van tevoren zeggen: we zijn over twee jaar in paniek en weten niet waar we de mensen vandaan moeten halen. Dat zal bij de inschrijvingen zijn die je binnen ziet komen. Dan zie je dat er 500 inschrijvingen zijn in plaats van de 50 die je had verwacht.”

De SP stelde daarom een wetswijziging voor die het mogelijk maakte om achteraf te toetsen of de numerus fixus terecht is geweest. Mocht de numerus fixus onterecht zijn, dan kan die ook weer afgeschaft worden.

Universiteiten en hogescholen maken zich zorgen

Eppo Bruins van de ChristenUnie bracht de zorgen naar voren vanuit het veld. “De universiteiten en hogescholen maken zich hierover zorgen, omdat ze vrezen dat het onwerkbaar is en omdat ze de toestroom van studenten niet kunnen accommoderen als de minister een numerus fixus verbiedt. Kan de minister die zorgen vandaag wegnemen? Ze gaat toch niet ineens alle numeri fixi verbieden?”

Lisa Westerveld van GroenLinks vindt dat er heel prudent omgegaan moet worden met het middel van numerus fixus. “Want het zou niet verbazingwekkend zijn als ik zeg dat mijn fractie daar over het algemeen geen voorstander van is. Dit beperkt de keuzevrijheid van studenten of nog erger: het vermindert de toegankelijkheid van opleidingen en het leidt tot selectie. We weten allemaal dat iedere vorm van selectie ook leidt tot een vorm van kansenongelijkheid.”

De Kamer wordt ingelicht

Opmerkelijk is dat nu nog niet duidelijk is hoe de minister gaat bepalen hoe het instrument van de numerus fixus precies ingezet gaat worden. Daar wordt in de loop van het voorjaar een speciale algemene maatregel van bestuur voor gemaakt waarin staat wat de criteria zullen zijn. Aankomend studiejaar moet deze maatregel al ingaan en voor 1 juni moeten instellingen dan een numerus fixus aangevraagd hebben bij OCW. De Kamer wordt daarover ingelicht, maar dit zal niet meer ter stemming worden gebracht.

De minister beloofde de Kamer dat zij dit middel bedachtzaam zal inzetten. “Ik vind niet dat instellingen op dit moment er heel roekeloos mee omgaan.” Van Engelshoven zei dat zij op dit punt het regeerakkoord uitvoert. “Om die reden is in het regeerakkoord afgesproken dat de minister van OCW het besluit van een instelling van hoger onderwijs tot het instellen van een numerus fixus kan blokkeren. Met een toestemmingsvereiste kan worden gesteld dat universiteiten en hogescholen op een terughoudende manier gebruik moeten maken van die mogelijkheid.”

Ga eerst kijken naar het omliggende bedrijfsleven

Van Engelshoven wil daarom wel een aantal vragen aan instellingen stellen alvorens over te gaan op een fixus. Zij gaf al een voorzet over wat die vragen zoal zouden kunnen zijn. “Heeft u met het omliggende bedrijfsleven gekeken of er eventueel labruimte ter beschikking is op korte termijn? Is er eventueel samen te werken als het gaat om studenten of om werkgroepen te begeleiden? Heeft u met collega-instellingen gekeken wat u gezamenlijk kan doen aan capaciteitsgebrek? Ik merk dat dit in de huidige situatie af en toe wat beperkt gebeurt.”

Het voorstel van de SP om de numerus fixus achteraf te toetsen is iets waar de VSNU ook mee kon leven, zei VSNU-voorzitter Pieter Duisenberg, die bij het Kamerdebat aanwezig was tegen ScienceGuide. Toch lijkt de minister dit geen goed voorstel. “Als je het achteraf doet, gaat de fixus direct in en dan heb je dus een jaar een beperking op kansengelijkheid, toegankelijkheid en de keuzevrijheid van studenten, zonder dat je vooraf hebt kunnen toetsen of die fixus om een goede reden wordt aangevraagd.”

Aanstaande dinsdag wordt er over het wetsvoorstel gestemd.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK