Erken en waardeer solidariteit in tijden van crisis

[For English, click here]

Voor de meeste wetenschappers is het een uitdagende tijd. We moeten veranderen van fysiek naar online onderwijs, dataverzameling en experimenten zijn noodgedwongen stilgelegd of moeten ook online plaatsvinden, en ook allerlei conferenties en outreach activiteiten zijn afgezegd. Net als iedereen zoeken we naar manieren om met stress en onzekerheid om te gaan, terwijl we zorgtaken voor familie, buren en vrienden proberen te balanceren met werk dat echt niet kan wachten.

Het is hoe dan ook geen business as usual, zoals enkele collega’s onlangs al terecht betoogden. Daarom is het nu meer dan ooit nodig dat we solidair optrekken en solidariteit stimuleren, ook omdat er een reële kans is dat deze unusual business nog wel een aantal maanden aanhoudt. Zonder solidariteit en ruimhartigheid richting onze collega’s zal in deze crisis een kloof ontstaan tussen wetenschappers die door grote onderwijstaken, zorgtaken, of de hoge mentale belasting weinig tijd hebben om hun werk goed te kunnen doen en wetenschappers die opeens veel extra ruimte ervaren om zich juist hierop te richten.

Academici zijn geen vitale beroepsgroep

Wij doen graag een aanzet om het gesprek hierover op gang te brengen. Hoewel we ons in dit stuk specifiek op wetenschappers richten, is solidariteit met ondersteunend personeel aan de academische instellingen net zo belangrijk, ook al neemt die misschien andere vormen aan en zijn er andere maatregelen voor vereist.

Maak het mogelijk om solidair te zijn

De omstandigheden vereisen een grote mate van solidariteit en begrip voor elkaar. Solidariteit met collega’s die in deze maanden onderwijs geven en alles op alles moeten zetten om in hoog tempo nieuwe vormen van online onderwijs en toetsing te realiseren. Begrip voor collega’s en studenten die hun normale uren niet kunnen maken omdat ze hun kinderen lesgeven of andere zorgtaken vervullen. Begrip en aandacht voor internationale wetenschappers die huis en haard hebben verlaten om in Nederland een wetenschappelijke carrière op te bouwen, en nu noodgedwongen alleen thuis zitten. En begrip voor de moeite die het kost om nu de focus en creativiteit te vinden om aan proefschriften, manuscripten of onderzoeksvoorstellen te werken.

Dit is de tijd waarin je, als je zelf nog wel de ruimte en energie kunt vinden om effectief door te werken, misschien juist om je heen zou moeten kijken of je collega’s met zware onderwijs- en/of zorgtaken kunt ontlasten, of aandacht kunt schenken aan collega’s in een sociaal isolement, door bijvoorbeeld regelmatige virtuele lunch- of koffiepauzes te organiseren.

Zulke solidariteit kan alleen tot stand komen als er breed draagvlak is en als de risico’s hiervan evenwichtig gespreid zijn. Daar moeten universiteiten, NWO en andere subsidiegevers aan bijdragen. Laat universiteiten medewerkers met tijdelijke contracten, inclusief promovendi, zo snel mogelijk een ruimhartige verlenging geven. Denk daarbij aan een maand of zes, ervan uitgaande dat veel beperkende maatregelen tot de zomer blijven gelden. Er wordt immers veel meer van iedereen gevraagd en deze extra ademruimte biedt verlichting.

Juist voor promovendi, of ze nou werknemer zijn of beurspromovendus, is verlenging van de periode waarin ze met een beurs of salaris hun project kunnen uitvoeren essentieel in een tijd waarin hun project niet zelden helemaal stil ligt. Gezien de drastische maatregelen die de regering al heeft getroffen, moet dit arbeidsrechtelijk toch ook geregeld kunnen worden?

Voor tenure track beoordelingen of bevorderingen ligt verlenging van het proces ook voor de hand. Dat zou echter wel betekenen dat jonge wetenschappers nog langer in onzekerheid blijven zitten over een vaste aanstelling of bevordering. Universiteiten zouden dus ook een stap verder kunnen gaan en de criteria voor een vaste aanstelling of promotie aanpassen aan deze unieke omstandigheden.

Te denken valt aan anders erkennen en waarderen en evalueren op basis van een kleiner aantal productieve jaren dan gebruikelijk. En waarom zou waardering niet uitgaan van aspecten als het ondersteunen van collega’s, het aanpassen van onderwijs en het tonen van solidariteit?

Mag het een hoepeltje minder zijn?

Dit alles betekent uitgaan van vertrouwen. Uitgaan van wat iemand al heeft laten zien. Net als met de eindexamens in het voortgezet onderwijs gebeurt, kunnen ook de beoordelings- en adviescommissies hun oordelen baseren op iets minder informatie, simpelweg omdat gaten in het cv die nu ontstaan door de COVID-19 epidemie natuurlijk niets zeggen over wetenschappelijke kwaliteit. Hier en daar een hoepeltje minder en een beetje extra vertrouwen in de capaciteiten van onze wetenschappers kan helemaal geen kwaad.

NWO en ZonMW zijn gelukkig al volop bezig om de procedures voor subsidie-instrumenten aan te passen. Lopende tweede-geldstroomprojecten zouden daarnaast verlengd moeten kunnen worden, zodat ze ondanks de COVID-19 epidemie nog steeds succesvol afgerond kunnen worden. In Duitsland heeft de DFG besloten alle door haar gefinancierde promovendi de mogelijkheid van een betaalde verlenging van drie maanden aan te bieden.

Met het oog op de toekomst lijkt het ons daarnaast reëel dat de regels voor de Vernieuwingsimpuls, nominaties voor prijzen etc. worden uitgebreid met een coronaclausule met daarin een ruimhartige extensie voor iedereen die door COVID-19 crisis minder productief kon zijn. Aanvragers hoeven de negatieve gevolgen van de coronacrisis niet aan te tonen – hoe zou dat immers enigszins objectief kunnen? De Jonge Akademie zal in elk geval haar eigen extensieclausule voor lidmaatschap heroverwegen.

Laten we hoe dan ook samen nadenken over hoe we als wetenschappers, universiteiten, subsidiegevers en bestuurders op dit moment het beste kunnen functioneren, hoe we de zorgen die leven onder wetenschappers kunnen wegnemen en hoe collega’s elkaar kunnen helpen. Het laatste dat we nu kunnen gebruiken zijn wetenschappers die zich gedwongen voelen hun kinderen naar school of naar de crèche te brengen of zichzelf en hun zorgtaken te verwaarlozen om alle benodigde ballen in de lucht te kunnen houden. Wanneer een systeem waarin al zoveel werkdruk is, getroffen wordt door een crisis van deze omvang, zijn maatregelen nodig om de druk niet nog meer te laten stijgen.

Namens De Jonge Akademie,

Martijn Wieling, Belle Derks, Stefan van der Stigchel, Jeroen de Ridder, Hester den Ruijter, Merel Keijzer, Arjan Houtepen en Lisa Becking