Van Engelshoven moet antwoorden schuldig blijven in Coronacrisis
“We gaan alles op alles zetten om te voorkomen dat studenten niet voor 31 augustus kunnen afstuderen”, zegt minister Van Engelshoven tegen de Kamer die generieke maatregelen wilde om studenten te compenseren voor studievertraging. Een dag eerder had de Vereniging Hogescholen er nog op aangedrongen bij de Kamer en de minister om een generieke maatregel te nemen voor grote groepen studenten die dit jaar niet af kunnen studeren.
De minister laat echter weten dat dit maar voor een specifieke groep zal gelden en dat instellingen alles op alles moeten zetten om studievertraging tegen te gaan. Ze moeten hier zo ver mogelijk in gaan, ook als zij gebruik moeten maken van de veel bekritiseerde tentamensoftware die studenten ervaren als inbreuk op hun privacy. De minister zegt daarvan: “Deze tijd betekent voor iedereen dat we soms ook dingen accepteren die we wat minder prettig vinden.”
Razend knap van het hoger onderwijs
In een acht uur durend debat moesten ministers Ingrid van Engelshoven en Arie Slob zich gisteren verantwoorden over de maatregelen die zij hebben genomen voor het onderwijs om de coronacrisis te bedwingen. De eerste spreker was onderwijswoordvoerder Rudmer Heerema van de VVD was ook blij dat er heel veel goed gaat in het hoger onderwijs. “Op universiteiten is ruim 90% van de lessen nu al volledig online en op afstand te volgen. Dat is razend knap. Precies op dit moment volgt onze minister-president twee online colleges. Eerst in Maastricht over sociale klassen, daarna in Groningen met masterstudenten in de opleiding voor intensivisten.
“Complimenten hoe met man en macht wordt gewerkt aan het zo goed mogelijk en zo veel mogelijk voortzetten van het onderwijs. Dat is belangrijk want juist in deze onzekere tijd willen we studenten helpen om zo goed mogelijk een studie voort te zetten.”
Studenten moeten helaas een jaar wachten
Toch erkende de VVD dat het niet uit te sluiten is dat er ook studenten vertraging oplopen maar daar is volgende liberalen een vrij eenvoudige oplossing voor. “Allereerst is de VVD van mening dat het bieden van maatwerk ook kan betekenen dat studenten de mogelijkheid moeten krijgen om per vak te betalen. Zo zullen er studenten zijn die helaas een volledig jaar moeten wachten tot ze weer de mogelijkheid krijgen om een bepaald vak te volgen. Door dit voorstel hoeven ze enkel te betalen voor de 7,5 studiepunt in plaats van het hele volledige collegejaar.”
Lisa Westerveld van GroenLinks was toch enigszins verbaasd dat de VVD nu midden in een crisis ook maar gelijk de bekostiging van het onderwijs wil omgooien/dat de VVD te midden van een crisis nog probeert een oude belofte uit hun verkiezingsprogramma te willen afvinken. “Vindt hij nu echt dat als studenten vertraging oplopen instellingen daarvoor moeten betalen en ook nog eens een nieuwe stelselwijziging moeten aanbrengen in de manier waarop zij collegegeld ontvangen? Of mag ook de overheid komen met een compensatiepotje voor studenten?”
Zeker geen generieke maatregel
De hete aardappel van dit debat kwam zo al direct op tafel. Moeten studenten gecompenseerd worden? De coalitiepartij VVD was zeker niet van plan om een generieke maatregel te nemen. “Een potje voor compensatie bij de overheid, daar ben ik op dit moment geen voorstander van” reageerde Heerema, “volgens mij wordt er op dit moment ook voor studenten aan een maatwerkpakket gewerkt. Laten we dat eerst even afwachten.”
De minister wil dat studenten die studievertraging oplopen omdat zij zelf ziek zijn geworden door het virus aanspraak kunnen maken op het profileringsfonds van instellingen. Lisa Westerveld van GroenLinks vroeg zich af of dit nu wel verstandig is. “In brieven wordt veel verwezen naar het profileringsfonds. Dat is natuurlijk een mooi fonds, maar tegelijkertijd is dat geld van instellingen zelf en is dat ook niet onbeperkt. GroenLinks zou niet willen dat onderwijsinstellingen eenzijdig opdraaien voor de vertraging van studenten. Ik zou de minister willen vragen hoe zij dat ziet?”
Waarom geen collegegeld teruggeven?
Peter Kwint van de SP had voor de financiële malaise van studenten ook wel meteen een oplossing die volgens hem makkelijk uitvoerbaar is. “In het hoger onderwijs lijkt studievertraging voor een hele hoop mensen onvermijdelijk. Zou je dan niet studenten een half jaar collegegeld terug moeten geven? Dat scheelt in de uitvoering een hele hoop ten opzichte van alle kleine marginale voorstellen die ik tot nu toe heb horen langskomen. Bovendien kunnen studenten dat geld goed gebruiken, want bijbaantjes en dergelijke zijn ze ook kwijtgeraakt. Terwijl de rekening van de studentenkamer gewoon doorloopt.”
Kirsten van den Hul van de PvdA viel haar collega bij en stoorde zich vooral aan het feit dat de minister al meermaals heeft laten weten dat studenten maar extra moeten lenen als zij financieel in de problemen komen. “Veel studenten zitten nog in onzekerheid over de gevolgen van corona voor hun studie. De boodschap: leen maar bij is wat ons betreft echt onacceptabel. Hoe ziet die aangekondigde compensatie er nou echt uit? Is de minister het met ons eens dat bij studievertraging ook de aanvullende beurs moet worden verlengd? Waarom niet nu al meer duidelijkheid scheppen?”
Ook Farid Azarkan van DENK maakte zich zorgen over de positie van studenten en de reactie van de minister om extra schulden aan te gaan. “Studenten worden hard geraakt door de coronacrisis. Studenten zijn in essentie de klapstoeltjes van de arbeidsmarkt: geen inkomen maar wel collegegeld en kamerhuur betalen. Wat kan de minister doen om deze studenten financieel te ondersteunen en niet verder in de schulden te duwen?”
Dit is de lijn
In haar beantwoording stond de minister uitgebreid stil bij de door de Kamer verlangde compensatie. Ze wilde wel vooraf gemeld hebben dat al het onderwijs voor een heel groot deel gewoon doorgang vindt. “In het hoger onderwijs loopt het voor 93% allemaal door. Dat is geen geringe prestatie.”
De minister verwees in haar beantwoording ook voortdurend naar een breed aangenomen Kamermotie van een week eerder. “Dit is de lijn ook in reactie op de motie Jetten/Heerema, maar ook de lijn die ik met het hoger onderwijs en de studentenorganisaties heb afgesproken afgelopen week.” Deze motie, ingediend door coalitiegenoten D66 en het CDA, vroeg het kabinet in zeer algemene om studenten met een vertraging bij te staan.
Wat volgens de minister belangrijker is dan compensatie is het voorkomen van studievertraging. Ook als dit ten koste gaat van de zomervakantie van studenten en docenten. “Uiteindelijk heeft iedere student meer baat bij een diploma dan bij compensatie voor mogelijke vertraging. Het collegejaar loopt tot 31 augustus, tot die tijd zetten we alles op alles om ervoor te zorgen dat met name de laatstejaars geen vertraging oplopen. Dat zij gewoon in dit jaar een diploma kunnen halen. Dat betekent ook dat instellingen aan het kijken zijn: kunnen we extra herkansingen aanbieden? Kunnen we wellicht een deel van het praktijkonderwijs ook in de zomer inhalen?”
Het is een beetje afpellen
Als er dan toch compensatie nodig zal zijn, dan zal dit voor een kleine groep gaan gelden zei Van Engelshoven. “Vervolgens is het ook wel een beetje afpellen en kijken bij welke studenten die vertraging onvermijdelijk is? Dat zal voor een deel zijn bij de medische studenten die geen coschappen kunnen lopen. Of studenten bij een hotelschool daar kunnen we ons voorstellen dat met name die praktijkcomponenten niet te doen zijn en ook niet vervangbaar zijn voor iets anders. Voor die studenten gaan wij op zoek naar een vorm van ondersteuning of compensatie.”
Hoe die compensatie eruit moet gaan zien is nog niet helder volgens de minister, maar zij neemt de verschillende voorstellen uit de Kamer mee. “Er zijn allemaal suggesties gedaan om daar naar te kijken. De VVD wil kijken of betalen per studiepunt kan, maar ik kijk ook naar de aanvullende beurs om die te verlengen.”
Toch was de minister duidelijk over het feit dat ze in dezen onder curatele staat van haar collega op financiën. “Mijn opdracht nu is: hoe bakenen we die groep van studenten af.” Een piketpaaltje is daar al voor geslagen. Wie er in ieder geval niet voor compensatie in aanmerking komen zijn studenten die niet in het laatste jaar zitten. “Het gaat dan wel om laatstejaars als je in je tweede of derde jaar zit dan kun je in de loop van het studieprogramma de studievertraging mogelijkerwijs nog opvangen.”
Studentenbonden vinden dit de goede lijn
Opmerkelijk genoeg stelde Van Engelshoven in de Kamer haar uitgangspunt ook gedeeld worden door de studentenbonden en de onderwijsinstellingen. “Dit is ook hoe wij het met onderwijsorganisaties maar ook met de studentenbonden vorige week hebben besproken en daarvan hebben we met elkaar vastgesteld: dat dat de goede lijn is om te doen.”
Wel worden studenten die zelf direct geraakt worden door het Coronavirus gecompenseerd uit het profileringsfonds. In antwoord op vragen van Westerveld zei de minister dat goed gemonitord wordt of het profileringsfonds toereikend is. “We gaan wel studenten compenseren via het profileringsfonds die zelf ziek zijn geworden, die mantelzorg hebben moeten plegen of die door het virus in een bijzondere gezinssituatie terecht zijn gekomen. Die mogen een beroep doen op het profileringsfonds en we monitoren heel goed hoeveel studenten dat zijn, om te kijken of de huidige middelen in het profileringsfonds toereikend zijn.”
Daar gaan maanden overheen
Toch vond Peter Kwint dit wat omslachtig. Waarom niet een generieke maatregel, dat is ook veel eenvoudiger voor de uitvoering. “Voor je vastgesteld hebt of iemand buiten zijn eigen schuld een onvermijdelijke studievertraging heeft opgelopen gaan daar maanden overheen, als je dat al haalt. Zou het niet veel handiger zijn om die suggestie die wij gedaan hebben over te nemen: namelijk compenseer dat collegegeld voor een half jaar, voor de hele groep. Dan hoef je niet heel lang onderzoek te doen?”
De minister vindt dat geen goed plan. “Wij willen het wel gericht doen en middelen daar inzetten waar het echt nodig is. Ik begrijp uw ongeduld, maar ik wil toch even de tijd nemen om hier een breed gedragen motie vanuit de Kamer netjes uit te voeren.” Lisa Westerveld van GroenLinks gaf blijk van dat ongeduld en wilde klip-en-klaar weten of studenten iets van een tegemoetkoming kunnen verwachten, ook nu veel van de studenten geen bijbaan meer hebben.
De minister van Sociale Zaken is nu aan het bekijken of hij iets voor deze studenten kan betekenen. Westerveld wilde weten hoe het hiermee zit. “We hebben verschillende mooie woorden gehoord van deze minister dat er gekeken wordt naar regelingen en dat er een terugkoppeling komt, maar ik heb nergens concreet gehoord dat studenten ook onder een inkomensregeling gaan vallen. Die zekerheid zou ik graag willen geven aan studenten.
Ook hier moest de minister een antwoord schuldig blijven. “Hier overvraagt mevrouw Westerveld mij: als ik u vertel dat er nu met man en macht wordt gekeken hoe voor groepen flexwerkers gekeken kan worden of er een vangnet kan komen dan weet u dat dit vangnet er nog niet is. Ik snap dat er nu mensen zijn die luisteren en hopen dat zij die zekerheid krijgen, maar ik vind ook dat we niet iets moeten toezeggen waarvan we nog niet zeker weten dat het kan.”
Grondrechten zijn geen luxe
Compensatie was niet het enige onderwerp dat woensdag voorlag in de commissie. Zo wilde Paul van Meenen, die namens D66 het woord voerde, het hebben over het bindend studieadvies (bsa). Zijn partij stoort zich aan het feit dat er nog steeds instellingen zijn die toch een hoog bsa blijven hanteren dit studiejaar. “Instellingen doen er alles aan om studenten geen vertraging op te laten lopen. Toch zijn er opvallend genoeg instellingen die een onverminderd hoog bsa blijven hanteren, dat is slecht niet passend.”
“Het heeft wat D66 betreft niets met hulp of advies te maken. D66 roept die instellingen ook op om maximale coulance toe te passen en het bsa dit jaar niet te gebruiken.” Zonder dat de minister toezegde hoe zij dit ging doen zei ze wel dat zij het volledig eens was met deze oproep van haar partijgenoot.
Paul van Meenen en ook Peter Kwint maakte ook bezwaar tegen het gebruik van online proctoring. Dat is tentamensoftware waarbij instellingen toegang krijgen tot de computer van de student en zij ook gevolgd worden met beeld en geluid in hun eigen woonomgeving. Er zijn ook instellingen zoals de Hogeschool Leiden die nu al expliciet hebben gezegd na klachten van studenten dat zij geen gebruik maken van dit soort software. Tilburg University stelt zich daarentegen op het standpunt dat proctoring nodig is om de kwaliteit te waarborgen.
Kwint vindt dit een bedenkelijke methode die indruist tegen grondrechten, die volgens hem juist nu verdedigt moeten worden. “Grondrechten zijn geen luxe voor wanneer het meezit, die zijn er juist om ons te beschermen voor wanneer de tijden moeilijker zijn zoals nu. Er is nogal wat te doen geweest over universiteiten en hogescholen die tentamineren met software waarvan de persoonsgegevens soms aan de hoogste bieder worden verpatst. Waarbij de privacy gewoon niet goed op orde is. Wil het kabinet in overleg met instellingen de privacy van studenten écht garanderen. Juist omdat een grondrecht er is voor als het even tegenzit. Dat het even tegenzit daar zijn we het snel over eens.”
De minister ging hier uitvoerig op in en stelde dat instellingen samenwerken met SURF om dit soort software toch te kunnen gebruiken, juist om te benadrukken dat zij vertraging wil tegengaan. “Wij willen dat instellingen alles op alles zetten om vertraging te voorkomen, dan heb je het nodig dat tentaminering ook op afstand gebeurt. Als je een opleiding hebt met heel veel studenten dan is dat best een klus om dat goed vorm te geven. En ook om goed te surveilleren. De afspraak die wij hebben gemaakt is dat het wel AVG-proof moet zijn. Daar is geen enkele discussie over. SURF maakt ook een handreiking voor instellingen: wat kun je nou wel en niet doen?”
Toch kan volgens de minister studenten wel bezwaar maken tegen deze regeling, maar dan moeten ze wel studievertraging accepteren. “Als een student daar op legitieme gronden bezwaar tegenmaakt, dan kan het tentamen op een andere manier worden afgenomen. Wat niet kan en laat ik daar ook gewoon helder in zijn: dat als alles in orde is en het AVG-proof is en de Autoriteit Persoonsgegevens zegt dat het kan. Dat je dan als student zegt: ik wil het toch liever anders. Want dan voorzie ik echt problemen. Dan kan het gebeuren dat er hele grote groepen zeggen: ik heb het toch liever anders, dan blijkt het niet te kunnen omdat studenten niet naar de instelling kunnen. Dan loop je allemaal vertraging op. Dat is dan ook wel op het conto van de student.”
Instellingen proberen dit ook in het belang van de studenten goed rond te krijgen, want die student heeft er belang bij dat die tentamens doorgang kunnen vinden, zei Van Engelshoven. “Ik snap heel goed dat studenten denken: ik vind het minder prettig dat er op mijn scherm in en mijn kamer wordt meegekeken, dat snap ik ook heel goed. Maar het is in deze tijd voor iedereen soms ook dingen accepteren die we wat minder prettig vinden.”
