Corona versterkt ongelijkheid onder studenten op de Vrije Universiteit
Het Diversity Office van de Vrije Universiteit heeft een notitie opgesteld over de gevolgen van de coronacrisis voor eerstegeneratiestudenten, studenten met een lage sociaaleconomische status of een functiebeperking. Deze studenten lopen nu veel meer dan andere studenten tegen problemen aan.
Het Diversity Office signaleert dat de universiteit al veel van deze problemen onderkend heeft en dat er ook aan oplossingen wordt gewerkt. Toch worden er nog tal van problemen en uitdagingen gesignaleerd waar op landelijk maar zeker ook op universiteitsniveau een oplossing voor moet komen. Maar deze crisis biedt ook mogelijkheden, ziet het Diversity Office. In de concurrentie om de schaarse (Nederlandse) studenten omdat veel internationale studenten wegblijven, kan de VU zich nu meer dan ooit profileren als de emancipatoire universiteit.
Input van studentenpsychologen
De problemen die zich voordoen zijn gebaseerd op documentatie en input van verschillende betrokkenen aan de VU, waaronder die van studenten van de medezeggenschap, en van ‘VU Family’, een community binnen de VU van eerstegeneratiestudenten. Ook is er input gevraagd aan de zogenaamde ‘contactpersonen diversiteit’, de commissie Onderwijs en Onderzoek, vertrouwenspersonen en studentenpsychologen.
Hoewel alle studenten de effecten voelen van deze crisis, zijn het vooral eerstegeneratiestudenten, studenten met een lage sociaaleconomische achtergrond, een migratieachtergrond, met zorgtaken, internationale studenten en studenten met fysieke en psychische beperkingen die extra geraakt worden. Bij de laatste groep gaat het om studenten met ADHD, angststoornissen, depressie. Al deze groepen lopen het risico door een opeenstapeling van negatieve effecten harder te worden geraakt door deze crisis.
Het eerste probleem op de Vrije Universiteit is dat veel adviezen en informatie over de genomen coronamaatregelen niet optimaal terecht komen bij de studenten. Ook blijkt dat niet al het personeel van de VU, zoals docenten en opleidingsdirecteuren, op de hoogte zijn van alle maatregelen en voorzieningen die getroffen zijn. Daarom is er extra informatie nodig en moet de universiteit gebruik maken van meer informatiekanalen zoals social media en het netwerk van studie- en studentenverenigingen.
Acute problemen en vertraging
De meest acute problemen hebben te maken met het feit dat veel studenten door omstandigheden niet optimaal kunnen studeren. Dit kan studievertraging, uitval, en stress tot gevolg hebben, deels gekoppeld aan financiële problemen. De studenten die hierdoor getroffen worden zijn vaak studenten die in de reguliere situatie ook al belemmeringen ervoeren.
Het Diversity Office doet voorstellen om vertraging waar mogelijk tegen te gaan. Zo kan studievertraging (iets) beperkt worden door versoepeling van toegangs- en voortgangscriteria. Ook moet verder worden nagedacht over studenten die van de ‘VU-radar’ verdwijnen. Het kan alleen lastig zijn om deze studenten actief te benaderen, vanwege privacy-issues, schrijft het Diversity Office.
Extra psychische problemen
Een ander probleem onder deze groep kwetsbare studenten is dat zij zich zorgen maken over sociaal isolement, gezondheid, financiën, studievertraging en de toekomst. Dit kan bij deze groep studenten extra psychische problemen veroorzaken. Dit komt bovenop de stress en de problemen die veel studenten mogelijk in de reguliere situatie al hadden.
Dit is extra prangend, schrijft het Diversity Office, voor studenten met concentratieproblemen, psychische problematiek, internationale studenten die geen sociaal vangnet in Nederland hebben en studenten die een opeenstapeling van problemen hebben, waaronder studenten met een vluchtelingenstatus.
Stap vooral naar de studieadviseur
Wederom benadrukt het Diversity Office dat informatievoorziening van cruciaal belang is. Ook de capaciteit van de studentenpsychologen moet verhoogd worden, evenals die van studentendecanen en autismebegeleiders. Studenten moeten erop gewezen worden om bij allerlei problemen die de studie in de weg staan vooral ook naar de studieadviseur te stappen.
In deze situatie is sociaal contact heel belangrijk, daarom moet gebruikgemaakt worden van het netwerk van studie- en studentenverenigingen, vindt het Diversity Office. Docenten spelen hierin ook een belangrijke rol door inclusief en verbindend onderwijs te verzorgen. Niet alleen onderwijs met eenzijdige kennisoverdracht maar ook door het inzetten van interactieve onderwijsvormen. Zo kunnen zij zorgen voor verbinding tussen studenten en docenten, maar ook zorgt dit type onderwijs voor onderling contact tussen studenten.
Geef laptops in bruikleen
Met betrekking tot het onderwijs lopen de kwetsbare studenten tegen allerlei praktische problemen. Sommige studenten hebben geen toereikende technische voorzieningen om online onderwijs te volgen en toetsen te maken. Zoals een goede laptop met webcam, microfoon en een sterke internetverbinding. Dit speelt vooral bij studenten uit gezinnen met een lage sociaal economische status. Daarom zou het mogelijk moeten zijn dat de Vrije Universiteit dergelijke apparatuur in bruikleen geeft, vindt het Diversity Office.
Maak het afstandsonderwijs ook inclusief
Andere studenten hebben thuis geen rustige omgeving die geschikt is om te studeren. Zij wonen in een klein huis met veel mensen, vaak jongere broertjes en zusjes en hebben geen eigen studeerruimte. Ook kunnen zij niet terugvallen op gezinsleden die bekend zijn met het hoger onderwijs en zich er bewust van zijn dat studeren een grote tijdsinspanning vergt. Dit bemoeilijkt de deelname aan online onderwijs en toetsing. Dit probleem speelt vooral bij eerstegeneratiestudenten, veelal ook met een migratieachtergrond.
Een mogelijke oplossing is om deze studenten een studieruimte aan te bieden, bijvoorbeeld in het Calvijn College in Amsterdam Nieuw-West, maar ook op de universiteit zelf. Het Diversity Office wijst erop dat twee andere Amsterdamse instellingen, de HvA en UvA dit ook doen. Ook wordt benadrukt dat de universiteit het best zo min mogelijk gebruik kan maken van digitale toetsten, omdat deze groep daar juist extra hinder van ondervindt.
Wees soepel met aanwezigheidsplicht
Daarnaast is er een groep studenten die zorgt voor jonge kinderen of die andere (mantel-) zorgtaken hebben of harder moeten werken in hun bijbaan en daardoor veel minder tijd voor hun studie hebben. Daarom kan het nodig zijn om deze groep studenten te ontlasten door onderwijs aan te bieden wanneer het hun beter uitkomt, maar ook door soepel om te gaan met aanwezigheidsplicht. Ook is het raadzaam om als docent helder en duidelijk te communiceren als docent.
Een andere grote zorg zijn financiële problemen, zo schrijft het Diversity Office. “De kans is zeer groot dat de coronasituatie voor veel studenten leidt tot financiële problemen, die mogelijk bovenop reeds aanwezige problemen komen. Dit speelt op de lange en korte termijn.” Als door de coronacrisis inkomsten wegvallen doordat betaald werk wegvalt, kan dit voor studenten leiden tot acute geldzorgen, zeker als hun omgeving niet kan bijspringen. Dit geldt vooral voor studenten met een lage sociaaleconomische status.
Maak een speciale regeling voor het collegegeld
De landelijke overheid kan deze studenten te hulp schieten – het is nu mogelijk om meer te lenen bij DUO – maar de VU kan zelf ook iets doen, vindt het Diversity Office. Daarbij worden voorbeelden van de Universiteit Twente en de Universiteit Maastricht genoemd, waar studenten een renteloze lening kunnen aangaan. Deze groep studenten blijkt echter wel vaak huiverig om te lenen, schrijft het Diversity Office, en ook na de coronacrisis zullen zij weinig middelen hebben om deze lening terug te betalen. Ook moet er een speciale regeling komen voor deze studenten met betrekking tot het betalen van het collegegeld.
Studievertraging zorgt ervoor dat studenten langer studeren en later kunnen starten met hun carrière op de arbeidsmarkt. Dit heeft voor de kwetsbare groepen financiële consequenties en zal voor een deel van de studenten mogelijk een reden zijn om na de bachelor niet door te studeren. Dit zal wederom vooral gelden voor de studenten met een lage sociaaleconomische status.
Een mogelijke oplossing ligt hier allereerst ook op landelijk niveau: namelijk financiële compensatie en aanpassing van de leenvoorwaarden bij DUO. Het Diversity Office wijst hier ook op de rol van de VSNU om te lobbyen voor een landelijke financiële regeling voor studenten. Maar ook alleen al communiceren dat dit probleem op het netvlies staat van het ministerie, kan de studenten enigszins geruststellen, denkt het Diversity Office.
Voor toekomstige studenten uit kwetsbare groepen zal het moeilijker worden om na de coronacrisis de stap te maken naar de universiteit. Daarom moet er een buddysysteem worden opgezet waarbij eerstegeneratiestudenten gekoppeld worden aan eerstegeneratieleerlingen op het vwo.
Het Diversity noemt ook positieve kanten aan deze crisis. Studenten die tot voor kort beperkt waren in hun mobiliteit, bijvoorbeeld door een functiebeperking, hebben nu betere voorzieningen om op afstand het onderwijs te volgen. Door deze crisis wordt er veel ervaring opgedaan met afstandsonderwijs, waar deze groep met een beperking voordeel van kan hebben met betrekking tot onderwijs en toetsing.
De concurrentiepositie van de VU kan verbeterd worden
Het Diversity Office verwacht dat de instroom van nieuwe studenten in het aankomende studiejaar lager zal zijn. Studenten stellen een studie een jaar uit omdat het eerste half jaar onderwijs op afstand zal plaatsvinden. Daarom denkt het Diversity Office dat de concurrentie tussen universiteiten om de Nederlandse student binnen te halen vergroot zal worden.
Aangezien de Vrije Universiteit altijd sterk is geweest in het aantrekken van stapelaars die via een hbo-propedeuse de universiteit bereiken, kan de VU zich positioneren met schakeltrajecten en avondcolleges om meer stapelaars aan te trekken. Daarmee kan de VU het imago versterken van een emancipatoire universiteit voor eerstegeneratiestudenten.
