Medezeggenschapsraad Hogeschool Rotterdam maakt scenario’s voor toekomst

Nieuws | door Toske Andreoli
8 mei 2020 | De Centrale Medezeggenschapsraad (CMR) van Hogeschool Rotterdam anticipeert op de toekomst met vier mogelijke scenario's voor na de coronacrisis. Terug naar het oude, of fundamenteel anders? Voortaan in wereldwijde concurrentie om de online student of terug naar de wijk? Blijft het leenstelsel wel houdbaar, en wat moet er met al het vastgoed gebeuren?
Ontwerp voor nieuwbouw aan Kralingse Zoom – Hogeschool Rotterdam

Hoe ziet het hoger onderwijs er na de crisis uit? En wat nou als de crisis nog lang blijft voortduren? Niet alleen de besturen van de hoger onderwijsinstellingen houden zich met deze vragen bezig. Aan de Hogeschool Rotterdam heeft de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR) het initiatief genomen na te denken over de toekomst door vier mogelijke toekomstscenario’s te ontwikkelen. De raad hoopt zo een discussie aan te zwengelen, bijvoorbeeld over wat nu al verstandige stappen zijn om te zetten.

Coronacrisis plaatst vraagtekens bij ‘normaal’

De CMR onderscheidt twee assen: op de ene staat de duur van de pandemie, op de andere de mate waarin het onderwijs zal (moeten) veranderen. Kan het terug naar het bestaande, of is er fundamenteel herontwerp nodig? Onder een korte pandemie wordt drie à vier maanden verstaan, onder een lange een periode tot twee jaar.

Een zwaarbewaakt fort of een digitaal platform?

De opzet van de exercitie is een vermakelijke. De medezeggenschap verplaatst zich in de rol van de zeggenschap en vanuit mei 2022 wordt vier keer fictief teruggekeken op de afgelopen twee jaar. Met een knipoog naar het blog dat Collegevoorzitter Ron Bormans nu bijhoudt, zijn de terugblikken vanuit zijn positie geschreven. Hoe is er bestuurd, hoe gaat het met personeel, studenten, en wat is er met de gebouwen gebeurd?

Was het allemaal een ‘apart eenmalig intermezzo’ en is in najaar 2020 alles weer terug bij het oude, dan noemt de CMR dat een ‘reset’. De fictieve Bormans vindt in dat geval wel dat er voortaan beter geanticipeerd moet worden op allerlei mogelijke crises – een kleine speldenprik.

De raad acht het ook mogelijk dat een korte pandemie tot grotere hervormingen leidt: de ‘Wijk Hogeschool’ brengt haar opleidingen voortaan onder in kleine locaties in de wijk, om mogelijke nieuwe uitbraken te voorkomen. Studenten helpen lokaal mee aan een soort ‘wederopbouw’. Zorgstudies zijn populair, economische minder. De coronacrisis versnelt daarmee de reeds ingezette ontwikkelingen: waarom vertragen?

Houdt de pandemie langer aan en verandert de hogeschool niets aan de huidige situatie, dan staan de studenten over twee jaar te protesteren. Op anderhalve meter afstand weliswaar, en buiten, want de beveiliging is zo streng dat ze het gebouw niet meer zomaar inkomen. De fictieve Bormans vindt het maar ‘Noord-Koreaans’. Dit scenario wordt ‘Fort Hogeschool’ genoemd. In de tekst sijpelt door dat docenten en studenten niet opteren voor deze uitkomst.

Overgenomen door Google?

De ‘Platform Hogeschool’ is vanwege de aanhoudende crisis volledig overgeschakeld op digitaal onderwijs, in gespecialiseerde modules. Lessen zijn in het Engels, studenten zijn hyperzelfstandig en de wereldwijde concurrentie is moordend. ‘Wat maakt dit digitale cursusinstituut nog tot één hogeschool?’, vraagt een door slapeloosheid geplaagde Bormans zich af.

De toekomst is onzeker, maar de les die de medezeggenschapsraad uit alle scenario’s trekt is dat er meer werk van digitaal onderwijs gemaakt moet worden. De studenten en medewerkers vinden dat er daarom al onderhandelingen met ICT-bedrijven gestart kunnen worden, maar zijn wel bezorgd dat de hogeschool – in geval van vergaande digitalisering –overgenomen wordt door een bedrijf als Google. Om dat voor te zijn, zou de hogeschool in de Tweede Kamer kunnen lobbyen voor “wet- en regelgeving […] waarin wordt vastgelegd dat kennisinstellingen niet in handen van buitenlandse of commerciële bedrijven mogen komen”.

Bescherm de publieke waarden in het onderwijs

Ze schetsen in het ‘platformscenario’ een vergaande manier om te controleren of studenten niet frauderen bij een toets: “Zo’n zelfontwikkeld toetssysteem is bijvoorbeeld Memoris. Memoris is een samenvoeging van geheugendetector (Memory detector) en van iris (van een oog).” Nadenken over alternatieve vormen van toetsing is voor elk toekomstscenario van belang, vindt de CMR.

Weg met leenstelsel?

Ook de fictieve toekomstige Bormans is begaan met studenten. In het wijkscenario – korte pandemie, overschakelen naar lokaal kleinschalig onderwijs – denkt hij aan collegegeldverlaging. “Ik wil me landelijk hard maken om studenten te compenseren […] Het is mooi dat studenten extra kunnen lenen, maar eigenlijk is het niet redelijk.” De medezeggenschap gebruikt hier gekscherend hun bestuurder als buikspreekpop: de minister doet onvoldoende om studenten door deze crisis te helpen.

In het ‘platformscenario’ – waarin de crisis twee jaar duurt en de hogeschool volledig digitaal is geworden – verzucht de bestuurder: “Hè, hè eindelijk. Het leenstelsel is van de baan. Ik was daar al nooit een groot voorstander van.” In plaats daarvan zou de regering vanwege de aanhoudende behoefte aan financiële steun een basisinkomen voor de laagste inkomens hebben ingevoerd. De CMR denkt duidelijk dat de vele bijbanen nu bijdragen aan studievertraging, want ze laat de toekomstige Bormans signaleren dat het basisinkomen voor een kortere gemiddelde studieduur heeft gezorgd.

De CMR waarschuwt bij monde van de toekomstige Bormans ook voor individualisering en verslechterd studentenwelzijn als het onderwijs volledig digitaal doorgaat. De samenleving ‘atomiseert’, wordt een ‘distantie-samenleving’: “In het begin hebben we het zicht verloren op een aanzienlijke groep studenten. Ze verdwenen van de radar. Percentages van 15% kwamen langs.”

Vastgoed behouden?

De meeste scenario’s roepen volgens de CMR vragen op over de massaliteit van het onderwijs. De 1,5 metervoorschriften zouden het einde kunnen betekenen van het grootschalig hoorcollege. “Door de kleinschaligheid die hierdoor is ontstaan is het eenvoudiger geworden […] behoorlijke studenten aantallen te kunnen bedienen. In ieder geval veel gemakkelijker dan het massale van de oude grote vestigingen als het Academieplein, Museumplein en Kralingse Zoom.”

Deze week werd het ontwerp van nieuwbouw aan de Kralingse Zoom aangekondigd, en de docenten en studenten blijken de discussie over het ontwerp te willen openen. In het volledig digitale platformscenario zegt ‘hun’ Bormans dat hij de helft van de gebouwen heeft verkocht, waaronder het “mooie oude Unileverpand aan het Museumpark”, maar dat de nieuwe panden aan de Kralingse Zoom “veel gemakkelijker geschikt [waren] te maken aan onze nieuwe wensen en eisen.”

Mocht de toekomst zich meer in de wijken afspelen, dan ziet de CMR een fusie met de Erasmus Universiteit als reële optie. Om een goede balans tussen fysiek en digitaal onderwijs te vinden, zou één grote hoger onderwijsinstelling in Rotterdam optimaal zijn, schrijft ze. En in het geval van volledig online onderwijs zou er nog maar weinig verschil zijn met de universiteit. De studenten hebben door hun “shopgedrag […] duidelijk meer zelfstandigheid in de wijze van leren” ontwikkeld. “Meer zoals op universiteiten normaal is.” Dat moet dan ook doorklinken in de kwalificaties, laat ze de toekomstige Bormans zeggen.

CMR-voorzitter Kevin Leentfaar zegt geen voorkeur te hebben voor een bepaald scenario. “Het zijn natuurlijk maar gedachte-experimenten, ervoor kiezen is onmogelijk”. Hij merkte wel dat de scenario’s voor fundamentele verandering het meest los maakten bij zijn raadscollega’s. “Hoe extremer je out of the box mocht denken, hoe meer onze gedachten werden geprikkeld”.

Het College van Bestuur lijkt in ieder geval blij met de proactieve houding van de medezeggenschap. Raadslid Kees Machielse vertelt dat de CMR het CvB ruim van tevoren heeft ingelicht over het document, omdat zij wilde voorkomen dat het de huidige aanpak van de crisis zou frustreren. “We hebben gezegd: als jullie vinden dat het nu niet kan, dan doen we het niet. Maar de reactie was het tegenovergestelde.”

Machielse overhandigde de scenario’s gisteren aan minister Van Engelshoven, die op bezoek was bij de hogeschool. Volgende week vergaderen de CMR en het College van Bestuur over de scenario’s.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK